Sayfalar

245 ) HÜRRİYET GEYİĞİ !..



   "Haziranın 12 ve 13'üncü perşembe ve cuma günleri arasındaki gece, artık Selaniği, ailemi, maddi geleceğimi terk ederek, sadece halkın içinden bir birey gibi, hükumetin bütün güçlerine karşı, açıkça ve silahlı olarak isyan ilan ediyordum. Önce Allah'a ve Peygamber'e, sonra da cemiyetimizin örgütü ile, hükumet zulmünden bıkmış olan millete, güvenim tamdı. Vatanın geleceğini, çok parlak görüyor, bunun için, benim maddeten kararan geleceğimin bu karanlığına önem vermiyordum.."
   Artık karar verilmişti. Enver, emel yolculuğuna çıkacaktı. Dağlar yolunu tutacak ve orada isyan bayrağını açacaktı. Bu hareketinden, cemiyetin merkez yönetimi ve yakın arkadaşları haberliydi. Rahmi Bey ( sonradan İzmir Valisi), Tikveş'e gitmesini, orada çalışmayı tavsiye ediyordu. Kendisi Manastır'a gitmek istiyordu..
   Enver'in kendine, kimliğini saklamak gerektiğinde kullanmak üzere seçtiği takma ad malumdur : Suavi !.. Şöyle anlatır : "Merhumun cesaretine daima hayrandım. Ben de aynı adı, takma ad olarak almıştım. Genel Merkez evrakına imza atarken hep bu adı kullanıyordum. Gene öyle yapacaktım. Bu adı, dört köşe, kufi bir yazıyla yazardım. Suavi merhumun istibdat duvarına çaktığı çivi, benim bu duvara tırmanmama yardım edecekti.." 
   Suavi ; 20 Mayıs 1878'de, Çırağan Sarayını basarak, Abdülhamid'i devirip yerine V. Murad'ı geçirmek için yaptığı eylem sırasında öldürülmüş olan Ali Suavi idi..
   O gece önce Fethi Bey (Okyar) ile biraz Olimpos gazinosunda otururlar. O sırada Manastır'dan gelen Resneli Osman Efendi (Niyazi Bey'in kardeşi olsa gerek) ile görüşürler ve sonra da aynı gece, Talat Bey ile buluşurlar. Cemiyet kasasından Enver Bey'e 10 lira verilir.. Yanında küçük bir tabanca ile Selanik'ten ayrılışını şöyle anlatır : "Vardar kapısından çıkarken nişanlarımı söktüm. Küçük bir üzüntü hissettim. Artık belki de eski hayallerim gibi, iyi bir asker olamayacaktım. Ve bu andan itibaren bir hiçtim. Kim bilir hangi kurşunla ve nerede vurularak, bir yerlerde kalacaktım. Bir asi diye cesedim, bir köşeye atılacaktı.  Ama bir gün gelecek, beni elbette, rahmetle ananlar da bulunacaktı. Artık hayatla irtibatım kalmamış gibiydi.."
   Kolağası Niyazi Bey'e göre, bu genel isyan Resne'de başlamalıydı. Çünkü Bulgar Makedonya Komitesi de önce Resne'de kurulmuş ve ilk Bulgar isyanı Resne'den başlamıştı. 20 haziran (  3 temmuz ) cuma günü, herkesin cuma namazıyla meşgul olduğu bir saatte, kışla önünde toplanan isyan kafilesi, son hazırlığını tamamladı. Şehre hakim tepelerden birinde ve şehirden yarım saat uzak olan Resne kışlasından 160 isyancı, önde Kolağası Niyazi olduğu halde, dağlar yolunu tutarlar. Rumeli'de ayaklanma başlamıştır !..
   Yola çıkarken, Bulgarca yayınladığı bildiride ise şunlar yazmaktadır : Ey Hıristiyan Vatandaşlarımız, biz de bugünkü zulüm idaresinden memnun değiliz. Memnun olmayan görüyorsunuz ki yalnızca siz değilsiniz. Biz, Avrupalıların yurdumuza göz dikmesinden, işlerimize karışmasından çekinmediğimiz için şimdiye dek milletin dayanılması güç bu durumlara katlanmasına ses çıkarmamıştık. Baskı yönetiminin günden güne gücünü artırarak Türk, Bulgar, Ulah, Rum, Arnavut yurttaşlarımızın yok olmakta olduklarını gördüğümüz için biz, yurda özgürlük güneşini getirecek, hürriyetin aydınlığını yayacak bir yönetimin kurulmasına çalışıyoruz.."


   Şimdi de Resneli Niyazi'nin anılarına kulak verelim : "Yolda çeteye katılmak üzere o gün Manastır'dan birkaç gün önce kaçmış olan altı jandarma, birkaç sivil, yanlarında bir geyik olduğu halde bize katıldılar. Birliğimize kabulleri hakkında cemiyet tarafından yazılı güven belgesini gösterdiler. Tüm gözler geyiğe çevrilmişti.  Jandarmalardan biri, bunun henüz iki yaşını bitirmemiş bir dişi geyik olduğunu ve Prester sırtlarında önlerine çıkan bu insancıl hayvanın okşamalara aldanarak kendilerini çekinmeden izlediğini anlattı. Herkes bu hayvanı okşuyor, seviyor, kutsallığına inanıyordu. Davranışındaki insana yakınlığı gönüllerimizi kendisine bağlayan bu sevimli yaratığı bize gönderen Tanrı'ya şükürler ediyor, bu gelişte bir hayrın, Tanrısal bir müjdenin işaretini görüyorduk.  Daima önde giden ve askerin önünde sıçrayan geyik, adeta bize kılavuzluk ediyor, bir içgüdüyle bizi amacımıza doğru koşturuyordu.."
   Adına türküler söylenen bu düşünce özgürlüğü savunucusuna destek verenlerden biri de Ahmet Samim'dir. Genç gazeteci, Niyazi Bey'e "Hürriyet Kahramanı" denmesinden esinlenerek, iki yüz adamına kılavuzluk eden geyiğe "Gazal-ı Hürriyet" adını koyar. Aslında gazal, ceylan anlamına gelen bir sözcüktür. Halk ise bu yanlışa düşmez, "Niyazi Bey Geyiği" adını verir !..
 
   24 Temmuz 1908'de, Necm-i Şevket gemisinden atılan topla, Selanik şehri İkinci Meşrutiyet'in başladığından haberdar olur.. Hürriyetin ilanından sonra Manastır kentine dönen Niyazi Bey ve adamları şanlarına layık bir şekilde  kahramanlar gibi karşılanırlar. Manakis kardeşlerin çektiği fotoğraflarda o gün ölümsüzleşir. Fotoğraflarda geyik, dağda olduğu gibi, özgürlük isteyen insanların önünde poz verirken görülür...
   Geyiğin gerçek olduğunu duyan İstanbul halkı, Hürriyet Kahramanı Niyazi Bey ve adamlarının yolunu gözlemeye başlar. Beklenen gün gecikmez ve Niyazi Bey, Abdülhamid rejiminin yıkılışının bir göstergesi olarak İstanbul'a adım atar. Kendisi el üstünde tutulurken, geyik o dönem İstanbullularının eğlenmek amacıyla gittikleri Direklerarası Meydanı'nın bir köşesinde bulunan Letafet Apartmanının bodrum katına tutsak edilir. Evet, yanlış okumadınız ; Hürriyet Geyiği ışık girmeyen, hava almayan bir bodruma kapatılır !..  Zavallı hayvan "Cemiyet-i Mukaddese" adına toplanan 1 kuruş karşılığında meraklılara gösterilir. İstanbullular, öyküsü dilden dile dolaşan geyiği görmek için apartmanın önünde kuyruk oluşturur. O kuyruğun içinde on yedi yaşında bir genç de vardır, sonradan "Karay" soyadını alacak olan Refik Halid !.. Şimdi onun anılarında neler yazdığına bakalım : "İçeriye girince yaş gübre ve mayhoşlaşmış kuru ot kokusundan genzim yandı, gözlerim sulandı. Önce karanlıktan ne tarafta durduğumu sezemedim ; loşluğa alıştıktan sonra dır ki, kenarda bir kıpırdama fark ettim. Artık iyice görüyordum : Biçareyi kalın kirli bir iple dipteki kazığa bağlamışlar. Önünde nemli ot kırpıntıları ve boyaları yer yer dökülmüş porselen eskisi, çamurlu tortu ile sıvanmış bir leğen.. Güya su kabı !.. 
   Niyazi Bey, İstanbul sokaklarında alkışlanırken, dağların temiz havasından, berrak sularından ve çimen kokusundan uzak kalan geyik bir deri bir kemiğe dönüşür ; zamanla İstanbulluların ilgisini çekmez olur. Geyiğin gözden düşmesi yüzünden ona yapılan masraflar da gereksiz görülür.. Geyiğe ne mi olur ? Bunu da o sırada on dokuz yaşına gelmiş olan Refik Halid'den öğrenmeye devam edelim : "Rejim değişikliğinin ilk mahzuru bu Hürriyet Geyiği olmuştu. Ölmüş müydü ? Yoksa kesilip eti bir Beyoğlu lokantasına satılmış mıydı ? Bilmem. Fakat o devirde, mesela Tokatlıyan gibi maruf lokantalarda, geyik değilse de av etleri arasında karaca eti bulundurmak adetti ; belki dirisinden umduğu faydayı temin edemeyen hürriyetperverlerin bir uşağı, Meşrutiyet tarihinde yer eden şu bedbaht geyiğin ölümünden birkaç mecidiye kazanmıştır.."
   9 Haziran 1910 akşamı, Bahöekapı'da üç el silah sesi duyulur. Kuruçeşme'deki bir yalıya davetli olan, gazeteci Ahmet Samim'dir bu..
   Böylece, dağda Resneli Niyazi Bey ile başlayan olaylar zincirinin ilk kurbanı "Gazal-ı Hürriyet", ikincisi ise, ona bu adı veren yirmi altı yaşındaki gazeteci olur..


   Resne'de, Louvre Sarayı'ndan esinlenerek yukarıda görülen saray gibi malikaneyi yaptıran Niyazi Bey, 1913 yılında karşılaştığı Binbaşı Bekir Fikri Bey'e şunları söylemiştir : "Bekir, ah Bekir !. Sen ne kadar mutlusun. Yoksunluklar içinde görevini yerine getirdin. Ben, ah, ben çok üzgünüm. Hastayım, tifoya yakalandım. Görevimi yerine getiremedim. Çok üzgünüm !.."
   Niyazi Bey, Balkan Savaşı'ndan dolayı düşman Çatalca'ya kadar dayandığı için, Arnavutluk'un Avlonya limanından İtalya'ya, oradan da İstanbul'a geçmek niyetindedir.
   Tarihlerden 29 Nisan 1913 günü, vapur iskelesine sivil giyimli sekiz kişi gelir. İçlerinden biri bilet almaya gider. Tam bu sırada üç el silah atılır ve iki kişini yere düştüğü görülür. Birkaç el daha silah atılır.. Herkes çil yavrusu gibi kaçışır.. Yerde yatanlardan birisi Niyazi Bey'dir.. Kendi koruması tarafından vurulduğu için, "Ne şehittir, ne de gazi ; pisi pisine gitti Niyazi" deyimi halkın hafızasına kazınmış olsa da, ölümünün üzerindeki sır perdesi hala kalkmış değildir..

MANASTIR ASKERİ İDADİSİ


( ŞEVKET SÜREYYA AYDEMİR  VE SUNAY AKIN YAZILARINDAN ALINTILAR YAPILARAK DERLENMİŞTİR..)


1 yorum:

Vedii Yukaruç dedi ki...

ben de teşekkür ederim..

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK