Aslında top oyunlarının belgelenmiş ilk formları konusunda kimi kaynaklar Akdeniz coğrafyasını ve Sümerler'i işaret ederken, kimileri de Çin'i gösteriyor. Çinli askerlerin bir çeviklik talimi olarak bir topu ayakla tekmelemek suretiyle yere saplanmış iki mızrak arasından geçirmeye çalıştığı, eski Çin kaynaklarında belirtiliyor..
Türklerin ayaktopu ile ne zaman tanıştıkları kesin olarak bilinmiyor. Belki Çinliler kadar eski, bilmiyoruz. Not tutmamışlar. Ama 11. yüzyılda "tepük" adıyla "top teptiklerini" biliyoruz..
Orta Asya'daki eski Türk boylarının "tepük" adıyla andıkları bir ayaktopu oynadıklarını Kaşgarlı Mahmud'un 1072-1074 tarihleri arasında yazdığı ünlü eseri "Divânü Lûgati't-Türk"ten öğreniyoruz. Oyunun amacı, bugünkü futbola benzer şekilde, topa ayakla vurmak, yanı topu "tepmek", "tekmelemek" suretiyle sayı kazanmak..
"Tepük" oyununda kullanılan ilk toplar, önceleri oval kalıplara dökülen kurşun kitlesinin üzerine keçi kılı veya keçi sarılmak suretiyle yapılırmış. Zamanla değişime uğrayarak daha yumuşak malzemelerden yapılan toplar tercih edilmiş. Bu amaçla içi hava ile doldurulmuş ve yuvarlanmış kuzu tulumlarının kullanıldığı da "Divânü Lûgati't-Türk" adlı eserde belirtiliyor...
"Tepük"ün, Orta Asya'da yaşayan Türk boylarında yüzlerce yıl oynandığından, "Hıtay-ı Name", "Baybars Tarihi" ve "Tarih-i Timur" adlı kitaplarda da söz ediliyor. Seyyid Ali Ekber'in yazdığı "Hıtay-ı Name"de bahsedilen ve günümüz futboluyla epey benzerlik gösteren oyunda kullanılan "ayaktopu" ise, sığır kursağından yapılırmış. Bakın bu eserde konuyla ilgili neler yazılı :
" (...) Şöyle ki ; elin ol topa değdirmeye ve ol topu yere düşürmeye ve nazik ayak ile dürde (ite), saklara (baldırlara) ve usulsüz vurmak ve yere düşürmek ve daireden taşra (dışarı) çıkmak vaki olmaz.."
Adeta, "ceza sahası içindeki dokuz kusurlu hareketin" bir kısmını biz Türklerin bulduğunu kanıtlayan satırlar bunlar !..
Ayasofya Kütüphanesi'nde 3029 numarada kayıtlı "Tarih-i Timur" adlı eserde de Timur döneminde Türklerin, içi havayla doldurulmuş kuzu postundan yapılma toplarla çeviklik talimi olsun diye oynadıkları yazılı. Bu oyunda topa elle dokunmak ve çizgiden dışarı çıkarmak kuraldışı imiş..
Orta Asya'da oynanan ve "tepük" adı verilen bu oyunla, günümüz modern futbolu aynı şey olmamakla beraber, aralarında epeyce yakınlık olduğu da su götürmez bir gerçek..
Özetle, İngilizler 1848 yılında koydukları "Cambridge Kuralları" ile modern futbolun temellerini atmış olabilirler. Ama Türkler onlardan önce sadece "soy soylamış, boy boylamış" mı zannediyorsunuz ? Hâşâ ! "Top toplamış"lığımız da vardı evvelallah !..
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder