Yıl 1954, yer Mekke, aylardan eylüldü, hac zamanıydı..
Sovyetler Birliği'nde Stalin devri, Stalin'in iki yıl önceki ölümüyle kapanmış, onun yerine kapitalist Batı ile rekabeti öne çıkarmak isteyen Nikita Kruşçev geçmişti. Kruşçev'in yumuşama vitrininde, dini özgürlüklere saygı gösterdiğini sergilemek de bulunuyordu. Uzun yıllardan sonra Sovyet coğrafyasından hacca gitmek isteyenlere izin verildiğinin duyurulması da bu propagandanın bir parçasıydı..
Moskova'dan yola çıkan, çoğunluğu Sovyet Orta Asyası'ndan Türki kökenli ama hepsi rejime sadık 21 hacı adayını taşıyan otobüse Orta Asya görünümlü iki kişi daha bindi. Onlar da Türki kökenliydi. Ama sonradan binenler, daha otobüs hareket eder etmez "Siz Müslüman değilsiniz" diye bağırarak diğerlerinin üzerine yürümeye başladılar ; "Siz komünist propagandacılarsınız. Moskova'daki allahsızların hizmetindesiniz.."
İki kızgın hacı adayı diğerleri tarafından otobüsten apar topar indirildiler ama Sovyet kafilesini tacize Mekke sokaklarında da devam edeceklerdi. Fotoğraflarını duvarlara yapıştırıp teşhir ettikleri Sovyet hacı adaylarının üzerine çürük domates fırlatıp tecrit etmeye çalışacaklardı. Kâbe yolundaki bu anti-komünist eylem o dönem Batı dünyasında epey yankı bulacaktı..
27 Eylül 1954 tarihli "Time" dergisinde yer alan bu manzaranın ayrıntılarını, "Münih'te Bir Cami" kitabında aktaran yazar Ian Johnson'a göre, dönemin Sovyet büyükelçisi bu durumu Kral Suud'un dikkatine sunup şikâyet etmek istemişti. Ancak ABD Büyükelçiliği devreye girmiş ve Suud görüşme talebini dahi kabul etmemişti..
"Time" dergisi bu olayı, Rusya'daki esaretten Batı'ya kaçmış Müslümanların samimi isyanı olarak duyurmuştu. Ancak yıllar sonra bunun CIA'in Sovyetler'e karşı Müslümanlar üzerinden başlattığı ilk açık, örgütlü operasyon olduğu anlaşılacaktı. Kolay değil, 250 bin kadar bildiri basılmıştı bu "samimi bireysel eylem" için..
ABD'nin İslam üzerinden Sovyetler'e karşı giriştiği bu ilk örgütlü propaganda eylemine katılan iki CIA ajanından birisinin adı Hamid Raşid, diğerinin ise Ruzi Nazar idi..
Ruzi Nazar, Özbek asıllıydı. Lenin önderliğinde Bolşeviklerin Rus Çarlığı'nı devirip Sovyet iktidarını ilan ettiği 1917'de Fergana Vadisi'ndeki Margilan şehrinde doğmuştu. Fergana Vadisi o yıllarda hem komünist hem milliyetçi hem de İslamcı hareketlerin faaliyette olduğu bir merkezdi.. Genç Ruzi'nin kişiliği bu akımların içinde gelişti ; aklında tek bir hedef vardı, o da Türkistan'ı işgal eden Ruslardan ve bağımsızlığını vermeyen Sovyetler'den intikam almak..
Taşkent Üniversitesi'ne yazıldı, orada ekonomi ve kimya okudu, kimya mühendisi olacaktı..
Hitler 1941'de Stalin'le anlaşmasını bozup Barbarossa Harekâtı ile Sovyetler'e saldırı başlatınca o da askere alındı ve topçu birliğiyle birlikte Ukrayna Cephesi'ne gönderildi. Burada hayatının akışını değiştiren bir şey oldu.. Ukraynalı bir kızla tanıştı, arkadaş oldular. Kızın babası Ukraynalı milliyetçilerden idi ve bunlardaki Rus nefreti o derece yoğundu ki, "düşmanımın düşmanı" mantığıyla işgalci Nazi kuvvetleriyle işbirliği yapıyorlardı. Ruzi bunlardan çok etkilendi, düşmanla mücadele için her yolu mubah sayma fikrini Ukrayna'da edindi..
Besarabya Cephesi'nde Nazilerle savaşırken yaralandı, birliğinden koptu, ona yine Ukraynalı milliyetçiler baktı ve işgalci Alman ortaklarına onlar takdim etti..
Nazilerin Sovyet etkisi altındaki azınlıklardan kurdukları cephe gerisi sabotaj birlikleri arasında bir "Türkistan Lejyonu" da vardı..
Naziler, Ukrayna örneğinden hareketle Sovyetler'deki etnik grupları, Rus milliyetçiliğine karşı örgütleme siyaseti gütmeye başlamışlardı. Nazi askeri istihbaratının Doğu Cephesi sorumlusu Reinhard Gehlen yalnız Orta Asya değil, Kafkaslar ve Ortadoğu'ya da uzanan bu projenin kilit isimlerindendi..
Türkiye de bu hareketlenmeye kayıtsız değildi ; hem resmi, hem özel girişimler vardı. Resmi planda Berlin Büyükelçisi Hüsrev Gerede Alman Dışişleri Müsteşarı Ernst von Weizecker ile konuşuyordu. Gündemde Kızıl Ordu'da savaşırken Nazilere esir düşen askerler arasındaki Türk kökenlilerin hem korunması, hem de Sovyetler'e karşı kullanılması vardı..
Bu arada, Enver Paşa'nın kardeşi, "Bakü Fatihi" olarak anılan Nuri Paşa İstanbul Sütlüce'de bir silah fabrikası kurmuştu. Nuri Killigil bir dosya hazırlayarak Ankara'ya geçti. Almanya'nın Ankara Büyükelçisi, I. Dünya Savaşı'nda Türklerle birlikte savaşmış olan Franz von Papen'e bu dosyayı sundu. Bu dosyada Nazilerin Orta Asya ve Kafkas Türkleri ile -Sovyetler yıkıldığında Türkistan'ın kurulması şartıyla- işbirliği yapabileceği teklifi vardı. Alman kayıtlarında bu görüşmelerin Eylül 1941'de yapıldığı bilgisi var.. Von Papen de raporunu Von Weizecker'e gönderince iki proje birleşti. Harp Akademileri Komutanı Korgeneral Ali Fuat Erden ve eski İttihatçılardan emekli Tümgeneral Hüsnü Emir Erkilet Berlin'e gittiler. Adolf Hitler de dahil olmak üzere önemli kişilerle görüşmeler yaptılar. Gerçi Nazilerin, özellikle Kırım meselesindeki tutumlarından Orta Asya coğrafyasındaki Türkleri sadece savaşta öne sürmek için istediklerini anlayınca Ankara bu işbirliğinden uzak durmaya başlamıştı..Ankara'da Cumhurbaşkanı İnönü, Genelkurmay Başkanı Çakmak, Dışişleri Bakanı Menemencioğlu ve Ali Fuat Erden'in katıldığı altı saatlik bir toplantıdan çıkmıştı bu karar..
Ankara uzak dursa da, Nazilerin, Türk ve Müslüman kökenli Sovyet savaş esirleri arasından kurduğu ünlü "Türkistan Lejyonu" fikrinde, Nuri Killigil'in ortaya attığı önerinin payı oldu. Naziler Nuri Paşa ile çalışmak istememişlerdi ama fikirlerini uyguluyorlardı..
Ruzi Nazar, Rus nefretiyle büyümüş pek çok Orta Asya Türkü gibi Ukrayna milliyetçilerinin etkisiyle Kızıl Ordu üniformasını çıkardı, Wehrmacht üniformasını giydi ; artık Türkistan Lejyonu subayı olmuştu..
Ruzi, 1941'de giydiği Alman üniformasını dört yıl kadar taşıdı, hemen hemen her cephede bulundu, Türk kökenli askerlerle irtibat görevleri üstlendi. Nazi devletinin çöküşü, onu görevli olarak gittiği Kuzey İtalya'da bir kasabada buldu. Silah arkadaşı Hüseyin İkram ile birlikte Alman sınırını geçerek bir dağ köyüne sığındılar. Kısa süre sonra kendilerine yeni kimlik belgeleri edindiler..
Ruzi, dağ köyüne yakın, Münih'te konuşlu ABD işgal komutanlığı birimlerinin de konakladığı Rosenheim kasabasında bir kır gezisi sırasında, ileride eşi olacak Emerlinda Roth, kısaca Linda ile tanıştı. Linda'nın babası yüksek askeri hâkim idi. Soruşturma sonucunda Nazi Partisi'ne üye olmadığı için tutuklanmamıştı. Müstakbel damadını Amerikalılara takdim eden de o oldu..
Almanya yenilince Amerikalılarla işbirliği yapan başkaları da vardı. Hitler'in Askeri İstihbarat Başkanı Reinhard Gehlen, Orta ve Doğu Avrupa, Rusya, Ortadoğu, Orta Asya ve Kafkaslar'daki bütün casusluk teşkilatıyla birlikte ABD saflarına geçti.. Gehlen'in yaklaşık 4 bin kişilik ajan-muhbir ağı ve Sovyetler hakkında tutulmuş eşsiz istihbarat arşiviyle birlikte ABD saflarına geçişi 1947'de CIA'in kurulmasında önemli rol sahibi oldu. Gehlen daha sonra Alman dış istihbaratı BND'nin başına geçti..
Ruzi'nin, Gehlen teşkilatından ABD saflarına geçen önemli Türkçülerle, örneğin Veli Kayyum ile bağlantısı hiç kopmamıştı zaten. Sovyetler'e karşı Avrupa'da kurulan bütün yeraltı çalışmalarının içindeydi.
Ruzi, Türkistan Lejyonu ile de irtibat içinde olmuş bir başka Özbek Türkü, Baymirza Hayıt ile Orta Asya Türkçesi ile "Azatlık Radyosu" dedikleri kurumun işletilmesinde aktif görev aldılar. Mesai arkadaşları arasında ilerideki yıllarda Türkiye'de CIA istasyon şefliği yapacak olan Paul Henze de vardı. Ruzi Nazar artık New York'ta yaşıyor, Columbia Üniversitesi kadrosunda görünüyor, makaleler yazıyor ve CIA tarafından kurulan radyoda hem metin yazarlığı hem spikerlik yapıyordu..
Bir süre sonra Ruzi başkente, Washington'a alındı. Artık sadece radyo değildi işi. İşte, yazının başındaki Mekke eylemi o yılların ürünüydü..
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder