Sayfalar

934 ) KURTULUŞ SAVAŞI VE SONRASINDA KADINLARIN STATÜ SAVAŞI !...

kadınlar halk fırkası ile ilgili görsel sonucu


ÖZLEM KUMRULAR ve MEHMET PERİNÇEK, "ZAMAN TRENİ" adlı kitaplarında, AYNUR SOYDAN ERDEMİR ile "KADIN TARİHİ" üzerine söyleşiyorlar..



AYNUR SOYDAN ERDEMİR (A.S.E.) : Kurtuluş Savaşı, kadınların da aktif olarak savaşta yer aldıkları bir dönem. Kadınlar gerek cephe gerisinde, gerekse cephede yer alıyorlar. Savaş bittikten sonra kadınlar bu süreçte yer aldıklarını, ülkenin kurtuluşu için çalıştıklarını, dolayısıyla da bazı hakları elde etmeleri gerektiğini söylemeye başlıyorlar. 1923 yılında Kadınlar Halk Fırkası bu amaçla kuruluyor. Nezihe Muhiddin'in öncülüğündeki bu parti Cumhuriyet Halk Fırkası'nın resmileşmesinden önce kuruluyor. CHP'nin kuruluş çalışmaları başlamış, kurulacağı biliniyor ve dönemin kadın politikacılarına destek ve yön verme düşüncesi var. Kadınlar, o döneme kadar topluma yaptıkları katkının sonuçlarını alacaklarını umuyorlar. 
Halk Fırkası'nın kuruluş çalışmaları sürerken aynı isme sahip bir kadın partisinin kuruluşu yönetimce uygun bulunmayınca 1924 itibarıyla "Türk Kadın Birliği" kuruluyor. 
Diğer taraftan baktığımızda zaten 1923 itibarıyla bu konu konuşulmaya başlanmış. Mesela İzmit basın toplantısında Gazi'ye Halide Edip Hanım'ın milletvekili olup olamayacağı sorulunca, Mustafa Kemal "Elbette, zamanı geldiğinde olacak. Ama şu anda konuştuğum bazı kişiler bu tarafta değiller," cevabını veriyor.. Meclis'te de birtakım farklı görüşlerin olduğu anlaşılıyor...

olga kameneva ile ilgili görsel sonucu

MEHMET PERİNÇEK (M.P.) : O dönemde Sovyet Büyükelçisi Atatürk'ün kadın hakları konusunda yaptıklarına dikkat çekiyor. Moskova'ya bir yazı yolluyor. O zaman Komünist Partisi'nin Kadın Kolları adına Mustafa Kemal'e bir tebrik telgrafı gönderilmesi düşünülüyor. Bu konu Sovyetler'in Politbüro'sunda tartışılıyor. Sonra tebrik telgrafı göndermek yerine bu konuyla ilgili Sovyet basınında yayınlar yapılmasına karar veriyorlar. Daha 1920'lerin başında Atatürk'ün görüşleri Sovyet tarafının ilgisini çekiyor. Hatta Latife Hanım'ın Sovyet kadınlarıyla yazışmaları var. Olga Kamanyeva (üstte solda) ile meşhur yazışmaları da oluyor. 1923'lerde o havanın Sovyet yetkililerinin de dikkatini çektiğini belirtmiş olalım.. 

necmettin sadak-akÅŸam gazetesi-1923 ile ilgili görsel sonucu   akÅŸam gazetesi-1923 ile ilgili görsel sonucu

A.S.E. :Evet, 1923 itibarıyla zaten Medeni Kanun tartışılıyordu. Fakat bir önceki dönemin yasal düzenlemelerinden çok da farklı olmayan bir taslağın oluşturulmaya çalışıldığı görülüyor ve bu durum basında tepkilere neden oluyor. "Akşam" gazetesinden Necmettin Sadak (üstte) "Dokuz yaşındaki kızları evlendiren, dört eş almaya izin veren, erkeklerin boşanma hakkını sınırlamayan yasaya nasıl karşı çıkmıyorsunuz ?.. Hani üniversite şubelerini dolduran genç kızlarımız, hani siyasi fırkalar kurarak hayal peşinde koşan hanımlar. Türk Cumhuriyeti keni kanunlarıyla sizi tahkir ediyor (aşağılıyor), niçin ses çıkarmıyorsunuz ?" diyerek kadınları harekete geçirmişti..
Gerçekten de ilk Medeni Kanun tasarısı, henüz laikliğe ilişkin gelişmelerin hayata geçmediği dönemde gündeme geldiğinden şeriat çizgisinden uzaklaşamayan bu tasarıya Mustafa Kemal Paşa da destek vermeyecekti. Kadınlar da yeniden harekete geçecek ve o tasarı yeniden gündeme gelmeyecekti. Hilafetin kaldırılmasıyla laiklik kurumsallaşma sürecine girdikten sonra bir başka Medeni Kanun çalışması yapıldı. 1926 yılında İsviçre örneği ekseninde hazırlanan yeni Medeni Kanun tasarısı tek bir oturumda kabul ediliyor. Artık bu işin tartışılmasının zamanının geçtiği düşünülüyor. Zaten o zamana kadar yeterince tartışılmış ve karar verilmiş durumda. Bu konuda Mahmut Esat Bozkurt'un da büyük çabası var...

M.P. : Meclis'te daha Kurtuluş Savaşı zamanında Tunalı Hilmi (altta) gündeme getiriyor. Bu yüzden Bolşeviklikle suçlanıyor..

tunalı hilmi-1923 ile ilgili görsel sonucu

A.S.E. : Evet. 1923 yılında bir Meclis oturumunda seçim yasası tartışması yapılırken her 50 bin kişi yerine 20 bin kişiye bir milletvekili seçilmesi yolunda değişiklik yapılıyor. Tunalı Hilmi ve Hüseyin Avni Beyler kadınların da hesaba katılmasını öneriyorlar. Ancak milletvekilleri ellerini sıralara, ayaklarını yerlere vurarak büyük tepki gösteriyorlar. Öneride bulunan milletvekilleri feminist ve Bolşevik olarak nitelendiriliyorlar.. 
1924'de Anayasa tartışmaları sırasında Recep Peker'in de kadınların da oy verebilmesi için bir talebi var. O da "her Türk" ifadesiyle başlayan maddenin kadınları da içermesi gerektiğini vurguluyor. Ama sonunda Meclis bu ifadeyi "her Türk erkek"e çevirerek kadınların bu işin dışında kalmasına neden oluyor.
Aslında 1930'larda bile basında kadınlara yönelik bir ayrımcılık olduğu dikkati çekiyor. Mesela 1930 yılı "Cumhuriyet" gazetesinde "Cici Anne" mahlasıyla hazırlanan "Bana Sorarsanız" başlıklı enteresan bir köşe vardır. Sabiha Zekeriya Sertel (altta) hazırlıyor. Kanımca bu sütun kadınlara ilişkin görüşleri değiştirmek amacıyla, yani bir çeşit bilinç yükseltme işlevi için kullanılıyor. Aslında kadın-erkek ilişkilerini, onlardan gelen mektuplar aracılığıyla sorunları ortaya koyup önerilerde bulunuyor. 
Örneğin bir okuyucu evlilik nedeni olarak Sabiha Zekeriya'ya "Aylıksız, yıllıksız, dört başı mamur kullanmak için evlendim" deyince, o da Medeni Kanun'a gönderme yaparak, "Her ferde hürriyet dağıtan Medeni Kanun içerisinde senin zihniyetinin hiç yeri kalmadı, oğlum. Yeni bir dönem başladı.. Sen nerede geziyorsun ?.." diyor.

Ä°lgili resim   1930-sabiha zekeriya sertel ile ilgili görsel sonucu

Dönemin kadınlara yönelik yaygın bakış açısına bir diğer örnek de öncü psikiyatristlerden Mazhar Osman'ın gazeteye yansıyan cinsiyetçi ifadeleridir. Mazhar Osman'ın kadınlara dair bazı enteresan değerlendirmeleri var. Gazeteye yansıyan demecinde şöyle diyor : "Kadın fikirden ziyade hisle yaşayan bir yaratıktır. İhtiras ve infialatına (etkilenmeler, taşkınlıklar) yatkın. İradesi zayıf, aşırı hareketlere eğilimli, fizyolojikman pasif bir mahlûktur. Mahkûmiyetten, himayeden ve esaretten zevk alır. Her zaman sinirleri bozulur. Dişinin işi sırf gebelik ve çocuğunu emzirmektir. Eline iğne-iplik, hatta tava tencere daha çok yakışır, kucağına çocuk yakıştığı kadar."

1930 yılında mazhar osman ile ilgili görsel sonucu

Kadın Birliği, doğal olarak bu demece tepki veriyor. Gösteriye dönüşen bir tepki söz konusu oluyor. Mazhar Osman da bu tepkiyi şöyle karşılıyor : "Kadın Birliği'ne verilecek cevap onların telaş, siniri ve heyecanı, benim sükûtumdur." Yani "Ben sakin olduğuma göre benim düşüncemi kanıtlamış oluyorsunuz." diyor. Sabiha Sertel de "Bana Sorarsanız" köşesinde, kadınlara yönelik tutum ve değerlendirmeleri ironik bir dille eleştiriyor : "Bir muharrire göre üç sınıf kadın var. Sevgili : Gönül ağrısı, zevce : Baş ağrısı, anne : Kalp ağrısı. Muharrir arkadaşım bu üçünden de bıktığını söyledi. Ona dördüncü sınıfı hatırlattım, fikir arkadaşı kadını. O hepsinden fena, o dimağ ağrısı dedi. Erkeği de böyle sınıflara ayırabiliriz.." 

atatürk-şükrü kaya-kadın hakları ile ilgili görsel sonucu

Bütün bu tartışmalara rağmen süreç devam ediyor. 1930 yılında kadınlar belediye seçimlerinde, 1933'de köy ihtiyar heyetlerinde, muhtarlıklarda yer alıyorlar. Daha sonra 1934 itibarıyla seçimlere katılabiliyorlar. 1935 seçiminde Meclis'e önce 17, daha sonra bir kadın milletvekili daha giriyor ve sayı 18 oluyor. Yani kadınlar Meclis'te yüzde 4.5 oranında varoluyorlar. O dönemde kadınlar İngiltere'de bile yüzde 2.5 temsil oranına sahip..
Aslında Atatürk'ün 40 milletvekili önerdiği belirtiliyor. Şükrü Kaya'ya bunu söylediğinde Kaya bu önerinin dengeler açısından uygun olmadığını ifade ediyor. Atatürk de Şükrü Kaya'ya "Eğer kadınlar kendi sayılarına göre milletvekili seçilebilme şansına sahip olursa, bir dahaki seçimlerde sen bakan bile olamazsın" cevabını veriyor. Diğer deyişle Meclis'e girecek kadınların sayısı kamuoyu dengeleri gözetilerek belirlenmiş oluyor..
Kadınlar, 1934 itibarıyla bütün haklarını aldıklarını -meslek, seçme/seçilm, eğitim- düşünürlerken ilerleyen zamanlarda özellikle özel alandaki sorunların çözülemediğini fark ederek yeniden harekete geçeceklerdir.. 

zaman treni ile ilgili görsel sonucu

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK