"Hanginiz bilir benim kadar
Karpuzdan fener yapmasını
Sedefli hançerle, üstüne
Gülcemal resmi çizmesini"
(Orhan Veli)
Annesi Gülcemal Kadınefendi 25 yaşında veremden öldüğünde Şehzade Reşad Efendi 7 yaşındaydı. 1909'da tahta oturdu. 65 yaşındaydı, en yaşlı padişah oldu. Yeni bir gemi alınmıştı. Teamül gereği verilecek ad ona soruldu. "Annemin ismi olsun," dedi..
Gülcemal'in doğum yeri Belfast. 1874'de, daha sonra Titanic'i inşa edecek firmanın tezgâhından çıkmıştı (üstte). Denize "Germanic" adıyla indirildi. Kardeşi "Britannic"le birlikte Avrupa-Amerika hattında yolcu taşıdılar. 22. yaşında kazanları, makineleri yenilenince çalımından geçilmez oldu. Atlantik'i en kısa sürede kat etti, mavi kurdele takıldı. Ama bir seferinde New York'ta kömür almak için beklerken kar ve dondurucu soğuk altında kaldı. Üzerinde biriken ağırlığı kaldıramayarak dibe vurdu. Büyük çabayla yüzdürülebildi. Kendine gelmesi için çekilip doğduğu tezgâha, Belfast'a götürüldü. Ona memleketinde iyi bakıldı, tekrar göze girdi. Liverpool'da Kanadalı bir şirkete satıldı. Sahibi ona "Ottowa" adını verdi (altta)..
"Ottowa" 1902'den itibaren Avrupalı göçmenleri Amerika'ya taşıdı. Kahvaltıda birinci sınıf yolculara ambarında beslenen ineklerden sağılan taze süt ikram edilirdi. Ubeydullah Efendi, Amerika seyahatini anlatırken bir de Ottowa'nın çiçek yetiştirilen bahçesinden bahsediyor. Gemiye Liverpool'dan atlayan efendimizin masalarda gördüğü çiçekler işte o bahçedendi..
Osmanlı Seyrisefain İdaresi onu 1910'da 15.000 altın sayarak aldı. Ottowa artık "Gülcemal Kadınefendi Yatı" idi. Sultan Reşad, Rumeli seyahatine onunla çıktı.
Düzenli posta seferleri yaptığı Karadeniz'de halk onu çok sevdi. Savaşta asker ve mühimmat taşıdı, hastane gemisi oldu. Çanakkale Harbi'ne katıldı. İngilizler torpillediğinde İmralı'daydı. Ağır yaralanan Gülcemal'i, "Kalender"in kaptanı Cemal kurtardı, alıp İstanbul'a götürdü..
Gülcemal iki senede toparlanabildi. Savaş bitiminde esir kamplarındaki Alman askerlerini ülkelerine götürmeye koyuldu. 1920'de Türk bayrağı taşıyarak Amerika'ya giren ilk Türk yolcu gemisi oldu. O günlerden birinde Refik Halid, ardından bakıp şöyle duygulanmıştı :
"(...) baktım ki derdi Gülcemal, Galata rıhtımından ayrılmış, çifte bacasından dumanlar yayarak denize ağır ağır açılıyor. (...) Zavallı gemi, dedim, cebren işe koyulmuş bir esire gibi ne kadar isteksiz, neşesiz duruyor; belli ki ne sahibinden, ne seyahatinden memnun! İçime birdenbire bir hüzün doldu.."
Mütareke yıllarında 1924 mübadelesiyle Türkiye'ye gelecek Müslümanları Selanik limanından alıp İstanbul ve İzmir limanlarına getirdi..
1940'lardan itibaren hurdaya çıkacağı haberleri yayıldı. Refik Halid bu defa ona "Aferin dadı! Vefalı ve emektar kalfa!" diyerek hitap etti..
75 yaşını da gören ünlü gemi, bu dünyadan 1950'de ayrıldı. Ömrü, yaşı Gülcemal Kadınefendi'ye benzemedi..
İSTANBUL DESTANI / BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU
"...
İstanbul deyince aklıma Gülcemal gelir.
Anadolu'da toprak damlı bir evde,
Gülcemal üstüne türküler söylenir..
Süt akar cümle musluklarından ;
Direklerinde güller tomurcuklanır
Anadolu'da toprak damlı bir evde çocukluğum ;
Gülcemal'le gider İstanbul'a,
Gülcemal'le gelir."
KAYNAKÇA : Engin ÖNCÜOĞLU-Ahmet NEZİHİ, "Hikâyeleriyle 100 İsim" ; Kemal ARI, "Suyun İki Yanı : "Mübadele" (Yazılar) ; Oktay SÖNMEZ, "Anılarda Gemiler, Suyun Ötesinde Kayboldular" ; Refik Halid KARAY, "Gülcemal Dedi ki :" ; "Memleket Yazıları-14, Cihangir Dalkavuğu Tarih".
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder