Sayfalar

341 ) YENİ OSMANLILAR ( JÖN TÜRKLER ) ...



 Daha sonra Yeni Osmanlılar olarak anılacak olan İttifak-ı Hamiyet Cemiyeti'nin kurucuları;Sağır Ahmetbeyzade Mehmet,Mehmet Kayazade Reşat, Menapirzade Nuri, Suphi Paşazade Ayetullah ve Namık Kemal'dir. 
 Cemiyetin ilk toplantısı,Boğaziçi'nde Ahmet Bey Yalısı'nda gerçekleşmiştir. Ziya Bey (Paşa),Ali Suavi ve Ebüzziya Tevfik gibi isimler de sonradan cemiyete üye oldular. Bu gençlerin ortak özelliği,devlet dairelerinde ve bu arada Tercüme Odası'nda yetişmiş varlıklı aile çocukları olmalarıydı..
 İtalyan Carbonari hareketinden esinlenen cemiyet, İtalyan Büyük Mason Locası'nın desteğinde çalışmaktaydı.
 Osmanlı Devleti'ni yıllarca uğraştıran Mısır Hıdivi Mehmet Ali Paşa'nın torunu ve sonraki Hıdiv İsmail Paşa'nın kardeşi olan Mustafa Fazıl Paşa; her Mısır prensi gibi eğitim için İstanbul'da bulunuyordu. Babası İbrahim Paşa ölürken oğluna 2,5 milyon altın lira bırakmıştı. 
 Kurallar gereği, iktidardaki Hıdiv olan İsmail Paşa'dan sonra Mustafa Fazıl Paşa'nın Hıdiv olması beklenirken; 1866'da Sultan Abdülaziz'e başvuran İsmail Paşa, Hıdivlik tayininde veraset yönteminin değiştirilmesi talebinde bulunmuş ve bu da kabul görmüştür. Böylelikle hıdivliğin babadan oğula geçmesi onaylanmış oluyordu. Böylece Hıdiv olma şansını yitiren Mustafa Fazıl Paşa, Padişah'a düşman oldu..
 Hıdiv İsmail Paşa "sus payı" olarak kardeşine birkaç milyon altın daha vermiş,              Sultan Abdülaziz de gönlünü almak amacıyla 1866'da Mustafa Fazıl Paşa'yı "Meclis-i Hazain" (Devletin maliye işlerini yeniden düzenlemek için 1864'de oluşturulmuş olan kurul) başkanlığına getirdi. Ancak Mustafa fazıl Paşa, hıdivlikteki veraset sisteminin değiştirilmesinde etkisi olduğuna inandığı, Fuat Paşa ile çatışınca, üç ay sonra bu görevden uzaklaştırıldığı gibi ülke dışına sürülmüştü. Osmanlı tarihinde hudut dışına sürülen ilk kişi olan Mustafa Fazıl Paşa, maruz kaldığı bu davranıştan sonra devlete küserek intikam almak için yollar aramaya başlamıştı..

     

   Paris'e giderek, Şanzelize'de görkemli bir eve yerleşen Paşa, burada Osmanlı muhalefetinin finansörlüğünü yapmaya başladı. Yeni Osmanlı liderlerinden Mehmet Bey'in de yazarlığını yaptığı, "La Liberte" gazetesinde bir yazı yazdı. 1866'da kaleme alınan bu yazı aslında Sultan Abdülaziz'e bir mektuptu. Yönetimin değişmesi, Ali ve Fuat paşaların görevden alınmasını talep ediyor, yapılması gereken reformların bir programını sunuyordu !. 1867 Mart ayında gazetede yayımlanan bu mektup daha sonra İstanbul'da Yeni Osmanlılar'dan Sadullah Bey tarafından tercüme edilerek elli bin adet basılarak dağıtıldı. İstanbul'daki birçok Avrupa gazetesi tarafından da aktarılan mektup geniş yankılar uyandırdı..
 Mektubun bu kadar geniş yankılar uyandırmasının asıl nedeni, ilk defa Müslüman bir paşanın Müslümanların halifesine laik bir idare kurması için öneride bulunmasıydı..  



  İngiltere'de 1853'de kurulan ve 1876'ya gelirken yirmi bir şubesi bulunan Foreign Affairs Committees (Dış İşler Cemiyetleri) mensupları ve özellikle bu cemiyetlerin fikir babası, Türk dostu David Urquhart, (yukarıda) tamamen bu görüşün aksi görüşler öne sürüyordu. O ve arkadaşları, Osmanlı Devleti'nin aslında mükemmel bir düzene sahip olduğunu, Avrupalıların parmak sokması ile bu düzenin bozulmaya başladığını ve bunun ikinci dereceden sorumlusunun da, Avrupalıları dinleyen Osmanlı devlet adamları olduğunu söylüyorlardı. 
 "Diplomatic Review" gazetesine yazdığı bir mektupta, Mustafa Fazıl Paşa'nın Sultan'a yazdığı mektuba tepkisini belirttikten sonra, Paşa için de şunları yazmıştı : "Kendisi anormal derecede çok servete sahip, fakat her türlü idrakten yoksun ve Türk karakterinden asla nasibi olmayan, sahip bulunduğu serveti, Paris'te Avrupa'nın her türlü ahlaksızlığına bulaşarak harcayan bir adamdır.." demektedir.
  Mustafa Fazıl Paşa ile İstanbul'daki Yeni Osmanlılar arasındaki ilişkiyi sağlayan, "Courrier d'Orient" gazetesinin kurucusu Jean Pietri'dir. Avrupa'dan Türkiye'ye kaçan Pietri, Carbonari örgütünün önderlerindendir.
  Bu arada İstanbul'da yönetim; kendisine yönelik saldırılara artık karşılık vermeye başlamıştır. Önce, Belgrad Kalesi'nin Sırbistan'a verilmesi üzerine Muhbir gazetesinde adeta hesap sorarcasına bir yazı yazan Ali Suavi Kastamonu'ya sürülür, gazetesi kapatılır..
 "Tasvir-i Efkar"da "Mesele-i Şarkiye" başlıklı yazılarla, Ali Suavi gibi açıktan açığa olmasa da ima yoluyla hükumetin özellikle dış politikasını eleştiren Namık Kemal Erzurum Vali muavinliğine, Ziya Bey de Kıbrıs mutasarrıflığına atanır.. Fakat "Courrier d'Orient" gazetesi bürosunda, Ebüzziya Tevfik ve Prens Mustafa Fazıl Paşa'nın has adamı ve aynı zamanda bankeri olan Josef Sakakini tarafından kendilerine verilen para ile, Namık Kemal ve Ziya Bey bir gemiye binip İstanbul'dan kaçarlar !..

  

  Bu arada, Mustafa Fazıl Paşa'nın adamları tarafından Kastamonu'dan kaçırılan  Ali Suavi de (yukarıda en sağda) İtalya'nın Messina limanından onlara katılır. Bu üçlü, 30 Mayıs 1867 günü, Mustafa Fazıl Paşa'nın Paris'teki konağında, karşısındadırlar !..
  Bu olaydan sonradır ki, bütün Avrupa gazeteleri manşetler atarak haberi duyururlar. Harekete "YENİ OSMANLILAR" adı verilmiştir...
  Paris Büyükelçiliği Başkatibi Kanipaşazade Rıfat Bey de onlara katılır.. Maaşları Mustafa Fazıl Paşa tarafından ödenmektedir..
  Bu arada İstanbul'da bir şeyler olmaktadır... Namık Kemal ve arkadaşlarının kurduğu "İttifak-ı Hamiyet Cemiyeti" ilginç bir şekilde dağılır.. 
  Üyeleri arasında Zaptiye Nazır Muavini, İstanbul karakolları feriki gibi, bir darbede etkin olabilecek kişilerin olduğu, kod adı "Meslek" olan Cemiyet ; 1867 yılının 3 Haziran günü Veli Efendi çayırında bir araya gelerek Babıali'ye karşı bir darbe girişimi için müzakerelere başlarlar. Darbeden sonra kimin hangi göreve getirileceği konusunda arkadaşlarıyla ihtilafa düşen Ayetullah Bey, toplantıyı terk eder ve girişimi de ihbar eder !.. Hepsi de yurt dışına kaçmak zorunda kalırlar.. Kaçamayan, olaya doğrudan ya da dolaylı olarak karışan birçok kimse çeşitli cezalara çarptırılırlar.. 

  Mustafa Fazıl Paşa'nın "Liberte" gazetesindeki yazılarında kullandığı Jön Türk deyimi Namık Kemal ve Ali Suavi tarafından da beğenilince, 1867'den itibaren Yeni Osmanlılar yerine bu deyim kullanılmaya başlanmıştır. Bu, basit ve küçük bir ayrıntı değildir. Zira Osmanlılık yerine Türkçülük terimi kasıtlı olarak ön plana çıkartılmaktadır. Türkçülük, İslamcılık ve Osmanlıcılık yerine ikame edilmeye çalışılmıştır..
  Mustafa Fazıl Paşa, yayın için bir sandık tahsis ederek, 250 bin Frank sermaye koymuştu. Buradan ; Ziya Bey'e 3 bin, Namık Kemal ve Rıfat Bey'e 2'şer bin, Agah Efendi ve Ali Suavi'ye 1500'er Frank aylık veriliyordu...
  Ali Suavi, Paşa'nın verdiği parayla, İstanbul'da kapatılan "Muhbir" gazetesini Londra'da tekrar yayımlamaya başladı. "Muhbir", Avrupa'da yayımlanan ilk Türkçe ve Türk gazetesidir.. İlk sayı Ali Suavi'nin Babıali'ye meydan okuması ile başlamaktadır : "Muhbir, doğru söylemek yasak olmayan bir memleket bulur, gene çıkar.."

  Mustafa Fazıl Paşa üst düzey bir masondu. O tarihlerde dünya masonlarının ileri gelenlerinden olan İngiltere Veliahdı ve Galler Prensi Edward, 1867'de Avrupa seyahatine çıkmış olan Sultan Abdülaziz'le görüşüp Paşa'nın affedilip yurda dönmesine izin verilmesini rica etti. (İngiliz Devlet Arşivi, 78/2076, No:313)Mustafa Fazıl Paşa da Padişah ile görüşerek af diledi ; affedilince ve kendisine makam vaat edilmesi üzerine JönTürklere yardımı kesip hemen İstanbul'a döndü !..  
   Daha önceleri yazmaları için para verdiği Yeni Osmanlılara şimdi de yazmamaları için para teklif eden Mustafa Fazıl Paşa'ya Ali Suavi ve Ziya Bey tepki gösterirken, Namık Kemal hemen kabul etti !.. Nitekim 14 Ekim 1869 tarihli Terakki gazetesine verdiği bir ilanla Hürriyet Gazetesi ile ilgisinin kalmadığına dair bir ilan yayınlatır.. "Hürriyet" 64. sayıdan itibaren Ziya Bey'in kontrolünde Katip Arif imzasıyla çıkmaya başlar.. 
   Mustafa Fazıl Paşa'nın desteğini çekmesinin akabinde muhalifler Avrupa'da 3,5 yıl dolaştıktan sonra Türkiye'ye döndüler. 
   Namık Kemal 1870'de İstanbul'a dönerek Nuri, Reşad ve Ebüzziya Tevfik beylerle birlikte 1872'de "İbret" gazetesini kiraladı. 
   1871 yılında hükumetin çıkarttığı genel af, Avrupa'daki diğerlerinin de geri dönmelerini sağladı. 1871'de Ali Suavi haricinde herkes geri dönmüştü. Ali Suavi bir İngiliz hanımla evlenerek Paris'e yerleşmiş, burada kendi el yazısıyla "Ulum" adında, yurda sokulabilmesi için el büyüklüğünde, 64 sayfalık bir gazete/dergi çıkartmaya başlamıştır..
   İstanbul'a dönen Yeni Osmanlılar/Jön Türkler, Midhat Paşa'nın etrafında toplanarak onu desteklediler...

( KAYNAKÇA : Ebuzziya Tevfik "Yeni Osmanlılar Tarihi" ; Tarık Zafer Tunaya "Türkiye'de Siyasi Partiler" ; Enver Ziya Karal "Osmanlı Tarihi" ; Sina Akşin "Jön Türkler ve İttihat ve Terakki" ; Niyazi Berkes "Türkiye'de Çağdaşlaşma" ; İsmail Hami Danişmend "İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi" ; Cemal Kutay "Bilinmeyen Tarihimiz" ; Kaya Bilgegil "Türkiye'de Bazı Yeni Osmanlılarla Yeni Osmanlı Taraftarlarının Bir Millet Meclisi Kurma Teşebbüsü" ; Ahmet Bedevi Kuran "İnkilap Tarihimiz ve Jön Türkler" ; Hüseyin Çelik "Ali Suavi" ; İlhami Yangın "İhtilal Tüccarları" ) 
  

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK