Bursa'nın ipekçi esnafının önde gelenlerinden Katırcıoğlu ailesine mensup Sadrazam Gazi Ahmet Muhtar Paşa'nın oğlu olan Mahmut Muhtar Paşa (üstte) Osmanlıların ünlü komutanlarındandır.
9 şaban 1284'de (6 Aralık 1867) İstanbul'da doğan Mahmut Muhtar, Galatasaray'da okudu ; Harp Okulu'na girdi ve Almanya'da Metz kentindeki askerlik okulundan mezun oldu ; Prusya ordusunda görev yaptı. 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı'na katılan paşa, 1900'de ferik, 1907'de birinci ferik (orgeneral) oldu..
Hareket Ordusu ile işbirliği yaparak 31 Mart isyancılarına karşı çıktı. 1909'da Aydın valisi oldu. İbrahim Hakkı Paşa'nın sadaretinde, 1910'da bahriye nazırlığına getirildi (altta).
1912'de babası Gazi Ahmet Muhtar Paşa'nın kurduğu "büyük kabine" ismiyle anılan hükümette ikinci kez bahriye nazırı oldu..
Paşanın hayatını karartan, sonradan Türkiye Cumhuriyeti'ne küsüp İstanbul'a bir daha dönmemesine yol açan olay, bu bakanlığı sırasında gerçekleşti. O sırada Seyr-i Sefain (denizyolları) İdaresi "Times Iron Works" isimli İngiliz gemi yapım şirketine yaptırılmak üzere üç gemi siparişi vermiş ve peşin olarak ödenmesi gereken maliyetinin üçte biri olan 20 bin altın lirayı herhangi bir kefil aramaksızın ödemişti. Bu şirket, ödeme yapıldıktan dört ay sonra iflas etmiş, gemiler teslim edilmediği gibi, ödenen 20 bin altın da geri alınamamıştı..
Olayın gerçekleşmesinden on yedi yıl sonra, Cumhuriyet döneminde Seyr-i Sefain İdaresi'nin başvurusu üzerine, bu zararın sorumlularının Divan-ı Âli'ye yan, Yüce Divan'a sevk edilmelerine karar verildi. Bunların başında da, o sıralarda elini eteğini faal hayattan çekmiş bulunan Mahmut Muhtar Paşa vardı.
Paşa bu hadiseyi haber alır almaz avukatı Alaeddin Nasuhioğlu vasıtasıyla "Büyük Millet Meclisi Riyaset-i Celilesine takdim eylediğim 15 Mayıs sene 929 tarihli Layihai Acizanem Suretidir" başlıklı bir savunma kaleme almıştır. İstanbul'da Burhanettin Matbaası'nda Mahmut Muhtar Paşa tarafından özel kişilere verilmek ve mahkemeye sunulmak üzere bastırılan 15 sayfalık, özel ve sayılı baskı kitapçık, derleme kanunu henüz çıkmadığı için hiçbir kütüphaneye kayıt edilememiştir.
Yüce Divan'da görülen ve Cumhuriyet tarihinin ilk önemli yolsuzluk davalarından birinin en önemli ve ilk ağızdan belgesi konumundaki bu savunma, bir devrin önemli anı ve hukuksal belgelerindendir..
Savunmasından sonra paşa Türkiye'yi terk edecek, Mısır'da yaşamaya başlayacak ve bir daha geri dönmeyecektir..
Mahmut Muhtar Paşa'nın eşi, Mısır Hıdivi İsmail Paşa'nın kızı Prenses Nimetullah'tır. Çiftin ilk çocuğu Emine Fuat (Tugay)'ın (aşağıdaki aile fotoğrafında, en solda) yazdığı "Bir Aile Üç Asır" adlı kitap da bu döneme ışık tutar..
İbnülemin Mahmud Kemal Bey "Son Sadrazamlar" isimli eserinde paşanın Türkiye'yi terk edişini kendine has üslubuyla şöyle anlatır :
"Bahriye nazırı iken seyri sefain idaresi içün bir İngiliz fabrikasına ısmarladığı vapurların bedeline mukabil -vaki olan ihtara rağmen- teminat almaksızın 20000 İngiliz lirası verdirdiğinden ve fabrika iflas ederek verilen para battığından divanı âlide gıyaben muhakeme edildi. Altınla evrakı nakdiye kanunen müsavi iken batan parayı altun olarak vermeye mahkûm oldu. Haczen istifası kararlaştırıldığından bilmecburiyye 20000 altun lira verdi. Bu mesele üzerine memleketten alakasını kesti. Hayatını Mısır'da ve Avrupa'da geçirdi.."
Mahmut Muhtar Paşa'nın mahkumiyetinden doğan borca karşılık Moda'da bulunan ve "Mermer Konak" (altta) adıyla anılan köşkü de devletleştirildi. Mahmut Muhtar Paşa'nın babası Gazi Ahmet Muhtar Paşa'nın Feneryolu'nda bulunan köşkünün bahçesinden getirilen ünlü at heykeli de (şimdilerde Emirgan'daki Sabancı Müzesi'ne adını veren atlı köşkün önündeki heykel) bu köşkün bahçesinde bulunuyordu. Bu heykel, 1950'lerde yapılan bir müzayedede Hacı Ömer Sabancı-Vehbi Koç çekişmesine neden olacak ve bu yüzden ünlü iki iş adamının arası açılacaktı..
Mahmut Muhtar Paşa, İskenderiye'den Avrupa'ya giderken, 1935'de vapurda öldü..
EMİN NEDRET İŞLİ'nin NTV TARİH dergisinin Temmuz/2010 sayısındaki yazısından derlenmiştir..
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder