Sayfalar

131 ) AHESTE ÇEK KÜREKLERİ !...



   1835 yılının son günlerinde İstanbul'a gelen ve dokuz ay kadar kalan İngiliz yazar Julia Pardoe, padişah kayıklarından tutun da, pejmürde kayıklara varıncaya kadar, bütün sandallara tutulmuştur. Kayıkların kalkık burunlarının akıntıya doğru batıp çıktığını gördükçe, onları, parıldayan tüylerini duru suyun içinde dinlendiren deniz kuşlarına benzetir..
   Théophile Gautier ise, Venedik gondolunu, Türk kayığı yanında, kaba-saba bir sandukaya benzetir. Helmuth von Moltke'ye gelince, o da Boğaz kayıklarından daha güzel bir şey olamayacağı inancındadır. Çoğunlukla, Büyükdere'deki bir yalının penceresinden seyrettiği kayıkları şöyle anlatır : "Bunların hafif iskeletlerinin üstü, nice tahtalarla kaplanmış, içleri dışları ziftle kalafat edilmiştir. İç kısım ince beyaz tahta ile kaplıdır. Her zaman temiz tutulur ve yıkanır. Kayığın arka kısmı geniştir. Öne doğru gittikçe daralır ve keskin, demir bir uçla son bulur. Eğer yolcu, doğrudan doğruya yere oturursa, kayık tam denge halinde olur. Kayıkçı, kayığın ağırlık merkezindedir. Onu elinin en küçük bir kımıltısıyla harekete geçirir. En kötü havalarda bile, azgın dalgaları bu tüy gibi taşıtla yarıp geçmekten korkmazlar. Kayıkçıların hepsi iri yarıdır. Giysileri de birbirine benzer : Geniş bir pamuklu şalvar, yarım-ipek bir gömlek, tıraşlı başlarında da küçük kırmızı bir takke.. Kışın bile böyle giyinirler. Bu adamlar hiç durmamacasına yedi-sekiz mil yol alırlar"..
  
   Beyaz kayıklar daha çok son yüzyıllarda görülür. Tahin rengi kayıklarla, vernik sürülerek açık sarı ya da koyu sarıya dönüştürülen kayıklar da son yüzyılın işidir.Vernikli kayıkların kenarlarına bir-iki sıra koyu lacivert, mor, siyah, yeşil ya da som altın şeritler çekilir. Daha eski yüzyıllardaki kayıklar ise Türk kırmızısı ya da yeşil renktedir.
   Ama gerçek süs, padişah kayıklarındadır. Bunlar elvan boyalarla yaldızlanıp en iyi kumaşlarla döşenir. Kalafatlarına da çok önem verilir. Yılda on kez kalafat görenleri bile vardır.. Padişah kayıkları köşklü ya da köşksüz olur. Köşklüler de kapalı ya da açık olmak üzere iki türlüdür. Açık olanların sadece üstleri örtülüdür.  Köşkler kayıkların kıç tarafında bulunur. Daha eski yıllarda kayığın orta yerine oturtulmuş olanlarına da rastlanır. Kayıkların baş tarafında ise tahtadan ya da gümüşten bir kartal ya da bir deniz kuşu bulunur. Bunlara bu yüzden "Kuşlu Kayık" da denir. Bunların yelkenleri de olur. Çoğunlukla da çift yelkenlidirler..
   Sultan Abdülmecid'in kayığı da perdeli-köşklüdür. Baş tarafında kanatları açık, yaldızlı bir kartal yer almıştır. Şair Leyla Saz, bu kayığı şöyle tarif eder : "Kayık çok uzun, beyaza boyanmış, dış kenarları güvez (mora çalan kırmızı renk) üzerine altın yaldızla süslüydü. Sekiz kişi alabilecek olan köşkün içi sırma saçaklarla süslü güvez atlasla döşeliydi. Tavanına da ışık saçakları biçiminde büzülmüş güvez atlas geçirilmişti. Bunun ortası da yaldızlı bir güneşle mıhlanmıştı. Direkleri ve damının kenarındaki oyma parmaklık ve tepesindeki güneş parıl parıl yaldızlıydı. Kayığın burnuna yakın bir yerinde de yaldızlı bir kuş gördüm sanırım.."
 
   Neşetabad Sarayının iç süslemelerini yenileyen ve sarayın yanına Avrupa stilinde yeni bir köşk yapan, sarayın bahçesini de leylak, akasya ve güllerle donatan Mimar Melling, III. Selim'in Boğaz'da padişah kayığı ile yaptığı bir geziyi en ince ayrıntılarına kadar anlatır.. İçlerinde yüz elli bostancı bulunan altı büyük sandal, padişah kafilesine yol açar. Bunların sağ ve solundaki iki kayıkta Haseki ağaları vardır. Bostancıların gerisinden padişahın sarığını taşıyan "sarık sandalı" gelir. Bunun ardında altı kayık, her birinde bir mabeyinci.. Padişaha ait kayıklar iki tanedir. İkisi de üç fenerli, kenarları som gümüşten parmaklıklı... Köşk, som gümüş bir parmaklıkla ikiye bölünmüştür. III. Selim köşkün içindeki sedire uzanmıştır. İkinci padişah kayığında da, sultanın kılıcını taşıyan Silahtar Ağa vardır. Hünkar, dönüşte bu kayığa binecektir. Çünkü III. Selim, karadan denize her geçişinde kayık değiştirmeyi alışkanlık haline getirmiştir. Kafileye katılan öteki kayıklara ise haremağaları doluşur. Bunların içinde Kızlarağası başı çeker ki, Kulenin dibine dizilen bostancılar padişahı selamlamak için iki kat eğildiklerinde, bundan o da kendine bir pay çıkartır !...
   Hünkarların çeşit çeşit kayıkları vardır. Örneğin Abdülaziz'in on altı kayığı vardır. Bunlardan ikisi on üç çifte ve köşklüdür ama o genellikle beş çifteye biner..Fransa İmparatoriçesi Eugéne, 1869 sonbaharında büyük bir tantana ile İstanbul'a geldiğinde, Sultan Aziz tarafından, on üç çifte ile karşılanmıştır. Abdülaziz tahttan indirildiğinde ise üç çifteye bindirilecektir ki, sultanlığının gerçekten elden gittiğini bu sayede daha iyi anlayacaktır !..
   Abdülhamid'in, padişahlığının ilk aylarında birkaç kez cuma selamlığına gitmek üzere binmesi dışında, kayıklarla arası hiç olmamıştır.. Şahsına ait kayığı olmadığı gibi, donanma da onun zamanında en zayıf duruma düşmüştür..
   Sultan Reşat ise, Boğaz'da devamlı sandallarla dolaşmıştır. Çat Beylerbeyi'nde, çat Göksu'dadır.. Halid Ziya onun sık sık yedi çifteye bindiğini söyler..
   Elçilik kayıklarının kürek sayısını da Babıali saptar. Genelde beş çifteye binerler. Ne var ki, İngiliz Amirali Nelson'ın, Brueys Kontu komutasındaki Fransız donanmasını, 1798 Ağustos'unda İskenderiye'nin kuzeydoğusundaki Ebukir Körfezinde, büyük bir yenilgiye uğratmasından sonra ; İngiliz Elçisi yedi çifte kullanmaya başlamıştır !.. Başına da kendisini bütün öteki elçilerden ayıran eflatun bir fes takmaktadır..
   1860 yılında ise Fransız Elçisi Marki de la Vallatte, yedi çifte ile Boğaz'da gezer ki, görenler padişah geçiyor sanır. O sıralarda Paris'te elçi olarak bulunan Ahmed Vefik Paşa, buna bir karşılık olmak üzere, Fransa İmparatoru III. Napoleon'un beyaz boyalı arabasının aynısını yaptırır. Bununla sokaklarda geziyor, Paris halkı da imparator geçiyor diye telaşlanıyorlardır. Fransa Hükuemti, Osmanlı Hariciye Nazırlığına başvurarak, arabanın değiştirilmesinin paşaya bildirilmesini rica eder. Nazırlık da durumu yazı ile paşaya aktarır.
   Paşa hiç istifini bozmaz ve Hariciye Nazırlığına şu karşılık yazısını yollar : "Fransız Hariciye Nazırı kendi elçilerinin Boğaz'da bindiği kayığı görmüyor da Osmanlı elçisinin Paris'te gezdiği arabayı mı görüyor ?. Elçi o kayığa binmekten vazgeçerek, ben de bu arabaya binmem !.." Çaresiz kalan Fransızlar elçilerine kayığı kaldırtır ; Ahmed Vefik Paşa da arabasını siyaha boyatır !...    

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK