Sayfalar

486 ) OSMANLI VE ATLAR ...

     

Yıllar öncesinde, İstanbul'un tüm sokakları ve hatta meydanları atın egemenliğinde idi. Atın geçmediği bir sokak öylesine yadırganırdı ki, Fener'deki bir sokağa "At Geçmez Sokağı" adı konmuştur.. Bizans döneminde at yarışlarının yapıldığı Hipodrom'un bulunduğu alana Osmanlı'nın "At Meydanı" demesi de bu hayvana karşı duyulan saygıdandır..
Ata kolay binilmesi için sokak başlarına konulan binek taşları da dökülen asfalt katmanları arasında kaybolup gitmiştir artık.. 
Osmanlı konaklarında atlara bakmakla görevli seyis, tavla uşağı ve tımarcı gibi çalışanların başında "emir-i ahur ağa / imrahor" denilen bir yetkili vardı. Ahırın tüm sorumluluğu ona aitti. Atlardan çok iyi anladığı için, gündelik yaşamda saygı görür, nereye gitse hatırı sayılırdı..
Harmani renkli atlar diğerlerine göre daha kuvvetli kabul edilirdi. Uzun boyunlu, uzun kirpikli, kulakları ince ve uzun, bakışı güzel olan ata ise "yüzünde sabah rüzgarı var" anlamına gelen, "yüzünde bad-ı saba var" denilirdi. İki kulak arası geniş, dişleri ufak, yüzündeki elmacık kemikleri küçük, omuzları yüksek ve en önemlisi sudan geçerken önce sağ ayağını atan atlar pek makbuldü.. 
Atın alnındaki beyaz leke burnunu geçer de, alt dudağına kadar uzanırsa "mühürlü" denilir ve makbul sayılmazdı. Bütün bu özellikler İstanbul'a getirilen ve Fatih Camii çevresinde haftanın belirli günlerinde kurulan "Atpazarı"nda satılan atlarda aranılırdı. 




Ata binmek, at sırtında görünmek gücün simgesidir. Kanuni Sultan Süleyman (üstte ) son seferine çıkarken hastaydı. Ama, güçsüz bir padişahın askerlerin moralini bozacağını bildiğinden, sarayından at üstünde çıktı, İstanbul sokaklarını at üstünde geçerek halka moral verdi ve Davutpaşa'ya geldiğinde artık gücü tükendiği için, arabaya binmek zorunda kaldı..
Osmanlı padişahlarının ata en fazla tutkun olanı Dördüncü Murad idi. Şair Nefi'nin atları için bir "kaside-i rahşiye" yazdığı Dördüncü Murad'ın 400 binek atı, 50 yarış atı ve kendisine özel 9 atı vardı. En sevdiği atlarının adları "Tayyar", "Dağ Delisi" ve "Celali Beyazı" olan padişahın ölmesinin ardından, bu üç at, eyerleri sırtlarına ters konularak cenazeye katılmıştı..
İkinci (Genç) Osman'ın çok sevdiği atı "Sisli Kır" ölünce, Üsküdar Sarayının çevresine gömüldü. Selimiye Kışlası ve camii yapılırken atın mezarı açıkta kaldı. Böylelikle, İstanbul'daki hasta atların şifa bulmaları için getirildiği "At Evliyası" inancı da doğmuş oldu !..
13 Aralık 1754'te, Birinci Mahmud, rahatsız olduğundan dolayı, cuma selamlığı için saraya yakın olan Ağa Camii'ne gitmeyi tercih etti. Namaz dönüşü Demirkapı'dan geçerken atının üstüne yığılıp kaldı. Bu durumu gören rikab ağalarının, padişahı kucaklayıp yere indirmelerinin ardından, Birinci Mahmud'un at sırtındayken ölmüş olduğu anlaşıldı. Bahçekapı'daki türbeye gömülen padişahın, at sırtındayken baygınlık geçirdiği, ölü sanılarak gömüldüğü, başucunda Kur'an okuyan hafızların mezardan boğuk sesler duyarak kaçıştıkları uzun zaman İstanbulluların dilinden düşmedi..
Halk arasında en çok konuşulan atlardan biri de, İkinci Abdülhamid'e Ahmet Adnan Paşa tarafından hediye edilen bir Arap atıydı. Bu at, cuma geceleri yem yemeden ve su içmeden yemlik önünde durur ve de ön ayaklarını yere koyarak öylece kalakalırmış... Söz konusu at, Padişah tarafından Plevne Gazisi Osman Paşa'ya verilmiştir..



Buraya kadar hep at sevgisinden bahsettik ; peki ya atı sevmeyen var mıydı ?.. Olmaz olur mu ? Tiryaki Mehmet Paşa, atına öylesine kızmış, nefret etmiş ki, onu bir kürek mahkumu gibi cezalandırarak "horos"a, yani at değirmenine bağlatmıştı.

İstanbul'da bir meydana adı verilmiştir verilmesine ; ama Sultanahmet'deki Atmeydanı'nda bir at heykeli yoktur !.. 
Aslında bir at heykeli vardı.. Bizans İmparatoru Iustinianos, yerine tahta geçtiği II.Theodosios'un Ayasofya Meydanı'ndaki heykelini eritir ve onunla, kendini at üstünde gösteren bir heykel yaptırır. Bu heykel, İstanbul'un fethi sırasında yerinde durmaktaydı. 16. yüzyıl başlarında İstanbul'a gelen seyyah Gilles, bu heykelin sütununu yerinde, kendini ise Topkapı Sarayı'nın birinci avlusunda görür. Iustinianos ve atı ne yazık ki, sonraki yıllarda Tophane'de eritilir ve silaha dönüşür !.
Tarihçi Dukas da, Fetih sırasında Bizans İmparatorunun kesilen başının, at üstündeki Iustinianos heykelinin kaidesinde sergilendiğini yazar.. 

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, 1683 yılının eylül ayında Viyana'da bozguna uğrar. Osmanlı ordusundaki pek çok silahın yanı sıra, güçlü kuvvetli atlar da karşı tarafın eline geçer. Atların güzelliği Avrupa'da dilden dile yayılır kısa sürede. Öyle ki, dört tanesi İngiltere'ye götürülmek üzere yola çıkarılır.. Paşa Viyana'yı geçememiştir ama atları geçmiştir !..

    

İngiliz tarihçi, yazar John Evelyn (üstte) şöyle aktarmış bu olayı : 

"17 Ekim 1683'te, sabahın erken saatlerinde St.James Parkı'ndayım. Orada, yeni getirilmiş üç Türk atı hükümdarımıza ilk kez gösteriliyordu. Bir tanesi yolda ölmüş.. Hamburg'tan buraya üç haftada gelmişler. Viyana kuşatmasında Bashaw'da ele geçirilmişler. Hele biri vardı ki, ömrümde böyle güzel hayvan görmemiştim ; parlak doru bir attı, iki ayağı beyaz, alnı akıtmalı, o baş, o gözler, kulaklar, çene, göğüs, karın, bel, ayaklar, bukağılık, her yönüyle çok çevik, duruşu ve dönüşü hızlı, hareketli, hayran olmamak elde değil. Alman tüccarlar birinciye 500, ikinciye 300, üçüncüye 200 guinea istediler. Kral, Prens ve York Dükü, sarayın ileri gelen soyluları ömürlerinde böyle atlar görmediklerini söylediler.."

İngilizler, atlarını bu üç aygırımızla ıslah ederler ve böylelikle "İngiliz atı" tarihteki yerini almış olur !..




SUNAY AKIN'ın "Tuncay Terzihanesi" adlı kitabından derlenmiştir..
  

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK