Sayfalar

216 ) ESKİ İZMİR !..



   19. yüzyılda İzmir'deki hayatı, o günleri yaşayan Şükrü Yeşilpınar şöyle anlatıyor :
" 1870'li yıllarda İzmir'de mahalle halkı üç sınıfa ayrılırdı. Birincisi büyük tüccarlar ve gelir sahipleriydi. Bunlar eşraf olarak anılırdı. İkincisi esnaftı. O vakitler İzmir'de kutuculuk, demircilik, keçecilik, kunduracılık gibi meslekler sanat sayılırdı. Üçüncü sınıf ise baldırıçıplak dedikleri takımdı. 
   Her mahallenin eşraf kısmı aynı şekilde giyinirdi. Başlarında uzun püsküllü, geniş, kulaklara kadar inen bir fes, yakasından ve belinden bir karış eninde şal yahut kuşak, ayaklara kadar inen çuhadan kırmalı ve gayet geniş bir don, en üste de yere kadar uzanan siyah renkli bir cüppe ; ayaklarında da mest kundura veya sırf kibarların giydiği kaloç potin...
   Aynı yıllarda halkın çoğu uzun, kaba, mavi püsküllü Tunus fesi ve kısa mavi şalvar giyerlerdi. Jandarmalar, pazvantlar (gece bekçisi), palamutçular, esnaf ve kabadayı sınıfı olarak geçinenler hep bu kıyafetteydi.
   1870'lerde herkes akşamdan önce dükkanının tezgahını kapatır ve akşam namazını kıldıktan sonra doğru evlerine giderler, geceliklerini giyerler ve hemen sofraya otururlardı. O zamanlar her mahalle eşrafının evlerinin yanında selamlık denen, erkek misafirlerin ağırlandığı kısım bulunurdu. Komşular için her gece burası açıktı..
   Henüz gaz lambası her yerde bulunmazdı. Sadece mum ve çırağman dedikleri zeytinyağı kandilleri vardı. Her evde bir, üç, beş mumluk şamdanlar bulunurdu. Bir de zengin evlerinde tavalarda büyük, süslü avizeler vardı. Bir ziyaret veya toplantı sırasında bunlardan kırk elli mum birden yanardı. Bütün sokaklar çok karanlıktı. Sokağa çıkmak ya da uzak bir yere gitmek gerekirse fenerle gidilirdi. Zenginlerin önlerinde uşakları, fakirlerin önlerinde ise çocukları bu fenerleri taşırdı. 
   O zamanlar her mahallenin gençleri, delikanlıları için geceleri kahveye çıkmak çok ayıp sayılırdı. Zaten doğru dürüst kahvehane de yoktu. Koca Kemeraltı'nda bir Hacı Hasan kahvesi vardı, içerisi de deve hanıydı.
   Zabıta teşkilatı yoktu. Midhat Paşa zamanına kadar ne polis, ne de jandarma gibi bir güvenlik memuru görülmezdi. Yalnızca Hükumet civarında ara sıra şalvarlı, poturlu, cepkenli, başı sarıklı, belinde geniş bir kuşak, üstünde çakmaklı büyük tabanca ve bir de uzun kulaklı bir kama sokulmuş silahlıklı, o zamanın jandarma görevini gören zeybeklere rastlanırdı.  Şehrin ve bütün mahallelerin asayişi Allah'a kalmıştı. Bununla beraber hırsızlık, namusa tecavüz gibi olaylar pek görülmezdi. Şayet böyle bir olay olursa bütün mahalle erkekleri, bilhassa gençler, derhal silahlarını kaparak olay yerine yetişirlerdi. O zamanlar sadece mahalleleri dolaşan Arnavut bekçiler vardı. Hükumetin bunlarla hiç ilgisi yoktu. Kendi kendilerine geceleri mahallelerde dolaşır, her ay kapılardan para toplarlardı. Bu bekçilerin ne zaman çıktığına dair hiç bilgi bulamadık..."


 
   Dr. Çınar Atay'a göre İzmir'de her türlü dini inanışa sahip insanı bulmak mümkündü. Fakat gene de Müslümanlar kesin bir çoğunluğa sahiptiler. Ticari bir şehir olmasının nedeni olarak, İranlılar'dan Yörüklere kadar büyük bir serbesti vardı. Ayrıca Müslümanlara ait birçok tekke de mevcuttu. Bunların en önemlileri Mevlevi ve Bektaşi tekkeleri idi..
   Müslümanlardan sonra en faal topluluk ise Hıristiyanlardı. Birçok değişik mezhepleri vardı ve her birinin ayrı ibadet yerleri bulunuyordu. Bunlar Rum Ortodoks, Ermeni Sismatik, Katolik (Latin) ve Protestanlardan oluşurdu. Sayıca en fazla olanlar ise Rumlar ve Ermenilere aitti.
   Ermenilerin İzmir'e gelişleri iki ayrı tarihte geçer. Birinci yayılışları, Rupen Monarşının düşmesiyle 1375 yılında 30 bin kadar Ermeninin Kıbrıs'a doğru göç etmesiyle olur. Buradan kafileler halinde Rodos, Hanya ve Antalya'ya ulaşırlar. Bu dağılım sırasında bir kısmı da İzmir'e gelip yerleşir.
   Ermenilerin İzmir'e toplu halde ikinci gelişleri 1688 yılında İran'dan batıya göç etmeleriyle olmuştur.
   Ermeniler St. Gregoire tarafından yayılan Erivan mezhebine bağlıydılar ve İzmir'de ilk dini tesisleri 1688'den sonra olmuştur. Bu grubun İzmir'de en ünlü kiliseleri Ste. Etienne idi..
   Kapusin rahipleri 1610 yılından itibaren St. Polycarpe Kilisesi'ni kurmuşlardı. Günümüzde, İzmir'de bulunan en eski kilise olan bu yapı, 1630'dan sonra Fransızlar tarafından yönetilmeye başlandı.
   Anglikan Kilisesi, İngiltere Kraliyet Kilisesi adıyla anılırdı. 1625 yıllarında I. Jacques tarafından Levant şirketinin kuruluşuyla aynı tarihlerde temeli atılmıştı.
   Hollanda kraliyet kilisesi olan Wallone Kilisesi, 1612 yılında Osmanlılar'dan din serbestisini alan Cornelis Haga tarafından kurulmuştu. 1633'de ise Fransız himayesine geçmişti..

   
    St. Polycarpe Kilisesi


   İngiliz kaynaklarına göre 1914'lerde 300 bin kadar olan İzmir nüfusunun 140 bin kadarı Hıristiyan idi. Bu Hıristiyanların çoğu Türk tebaası Rum olup, bir miktar da Ermeni vardı. Kalan 160 bin kişinin 20 bin kadarı Yahudi olarak kabul edilirse, Türk nüfusu 140 bin civarında olmalıdır..
   İzmir'de bulunan etnik gruplar arasındaki ekonomik ve sosyal ilişkilerin ardında çok yoğun bir yarışma, kıskançlık ve zaman zaman da kanlı çatışmalarla sonuçlanan bir düşmanlık, nefret havası vardı. Museviler hem Rum ve Ermeni, hem de Avrupalılara düşmandılar. Türkler ise genellikle Musevilerle iyi geçiniyorlar, onları Rum ve Ermenilere karşı koruyorlar, hatta Musevilerle birlikte Rum ve Ermenilere karşı mücadeleye giriyorlardı.
   Etnik grupların fertleri arasında hemen hemen günün  her saatinde görülen bireysel kavga ve münakaşalardan sonra Musevilerin evlerinin yağmalandığı görülüyordu..

(MELİH  GÜRSOY yazılarından alıntılar yapılmıştır..)

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK