Sayfalar

237 ) GERONİMO !...

   Ağırlıklı olarak Osmanlı, yakın tarihimiz, memleketim ve içinde doğup halen yaşadığım sevgili şehrim İzmir hakkında yazılar yayınlıyorum.. Arada bir de, çok sevdiğim ve saygı duyduğum bir ırk olan Kızılderililer ile ilgili konulara yer verdim.
   Çocukluğumda, yani 1950'li yılların sonlarıyla 1960'lı yılların başlarından itibaren hep beyaz adamın iyi, onların da hep vahşi olarak gösterildikleri Holywood filmlerini izledim. İster istemez, geçici olarak da olsa etkilendim.. İtalyan çizerlerin Tom Miks, Kinova, Tex gibi çizgi romanlarında da, aynı şekilde, hep kötü olarak gösteriliyorlardı. Biraz geç de olsa işin aslını sonradan öğrendim. Sadece ben değil, Amerikalı yönetmenler ve prodüktörler de öğrendi ki, sonunda, daha gerçekçi filmler yapmaya başladılar..
   İlk gençliğimde,İngilizce'yi ilerletme amacıyla başlayıp, tiryakisi olduğum, "comics" denen Amerikan çizgi romanlarında( "Archies" ) bir şey dikkatimi çekerdi.. Bazı karakterler korktukları ama yapmak zorunda oldukları bir şeyi yapmadan önce "geronimo !" diye bağırıyorlardı !.. Daha sonra,  aynı adı taşıyan bir filmde bu ismin bir Kızılderili reise ait olduğunu öğrendim.
   İşte bu Geronimo'nun öyküsünü, çoğu bilgileri Sunay Akın'ın çeşitli yazılarından derleyerek, sizlerle paylaşıyorum ; umarım beğenirsiniz..        

  Geronimo
   Gila Irmağı, Arizona'nın sarp kayalıkları arasından doğar. Suyun yeryüzüne çıktığı kaynağın yanı başındaki ağacın gölgesinde doğan bir bebeğe Geronimo adını koyarlar. Yaşlı bir Kızılderili, bebeği ağaca göstererek "Onun büyümesini sağla. Senin birçok kereler meyve verdiğini görsün ! " diye bağırır..
   ABD ile Meksika hükumetleri arasında bir anlaşma yapılır. Buna göre, Apacheleri takip eden her iki devletin askerleri birbirlerinden izin almaksızın sınırı geçmektedirler. Askerlikte sınır "namus" demektir ; ama bir Kızılderili öldürülecekse namusun çiğnenmesinde bir mahzur yoktur !..
   Apacheler buffalo ve geyik derilerine karşılık yiyecek almak üzere, silahsız olarak, Kaskiyeh çarşısındaki pazara giderler. Bunu fırsat bilen Meksikalı askerler Apache köyüne saldırarak atlarına el koyarlar. Baskında ölenlerin arasında Geronimo'nun annesi, karısı ve üç çocuğu da vardır. Kabilesiyle birlikte Kuzey'e doğru yaptığı uzun yürüyüş sırasında hiç konuşmayan Geronimo, topraklarına vardığında kendisinin ve annesinin hayvan derilerinden yapılan evlerini yakar ve bir savaş şarkısı söyleyerek suskunluğunu bozar..
   Kızılderili kadınlar çocukları doğduğunda elleriyle onların ağzını kapatırlar. Nefes alması için ellerini bir süre çekip, bebeğin tekrar ağlamasına fırsat vermeden aynı hareketi tekrarlarlar. Ağlamamak, gözlerini dünyaya açan bir Kızılderilinin aldığı ilk derstir. Beyaz adamdan kaçarken ya da bir av hayvanının izini sürerken, kucaktaki bebeğin ağlaması her şeyin sonu demektir. Dersini iyi alamayan bir bebeğin çıkaracağı ses, ya açlıktan ya da kurşun yağmurundan ölmek demektir..

    Geronimo, eşi ve çocuğu
   Özgürlükleri için savaşmak zorunda kalan Kızılderililerin, ABD ile Meksika arasındaki bu anlaşmadan başka, bir düşmanları daha vardır : Beyaz adamın gazeteleri.. Gazetelerde çıkan haberler gerçek dışı olup, yakılan köylerden, göçe zorlanan,  öldürülen ve işkence yapılan Kızılderililerden söz etmemekte, hep askerlerin kahramanlıklarını anlatmaktadır.. Kısacası hiç değişmeyen kural yinelenmektedir : Tarihi güçlüler yazar !..
   Yalanlar o derece ortalığı sarmıştır ki, bölgede görevli olan General George Crook sonunda dayanamayıp tepki göstermek zorunda kalır : "Sınırda çıkan gazeteler Kızılderililer üstüne abartılmış ve hayali haberler yayıyor ; kaliteli ve yüksek tirajlı gazeteler de bunları ülkenin her yerinde tekrar basıyorlar. Ama sorunun öteki yanına hemen hiç değinilmiyor, böylece halkın çoğu bu konuda yanlış fikirlere kapılıyor. Bir olay patlak verdiğinde, kamuoyu Kızılderililere cephe alıyor, onların yalnızca suçlarına ve kötülüklerine inanıyor. Bu arada adaletsizlikleriyle Kızılderilileri bu yola sürükleyen kimseler de cezasız kalıyor ; suçlamalarda en büyük yaygarayı da onlar koparıyor. Bu gerçeği kimse Kızılderililerden daha iyi bilemez. Bundan dolayı, kendilerine yalnızca ceza, beyazlara da sınırsız yağma hakkı veren bir hükumeti, adaletsiz bir hükumet saymakta haklıdırlar."
   Kızılderililerin "Kurt" adını taktıkları General Crook ile Geronimo arasında yapılan barış anlaşması bir yılını doldurduğunda bölgede ne şiddet ne de yağma olayı görülür. Generalin yalancılıkla suçladığı gazeteler barış ortamını bozmak için ordunun Geronimo'ya teslim olduğunu yazmakta, Geronimo'yu da Şeytanın ta kendisi olarak tanıtmaktadırlar.  Sonunda gazetelerin istediği olur ; General Crook, Geronimo'nun kaçmasına göz yummak ve yetkisi olmadığı halde Kızılderililerin teslim olma koşullarını kabul etmek suçlarından görevden alınır ve yerine yükselme hırsıyla dolu olan Tuğgeneral Nelson Miles atanır. 12 Nisan 1886'da görevi teslim alan General Miles, beş bin askerini Geronimo'nun üstüne gönderir. Askerlere beş yüz kişilik Kızılderili iz sürücü birliği ile bin kişiden oluşan milis kuvvet katılır. Geronimo'nun yanında ise yalnızca yirmi dört savaşçı bulunmaktadır !..
 
George Crook                Grover Cleveland 


   Geronimo teslim olunca, Washington'daki "Büyük Baba", gazete haberlerine inanarak, onun asılmasını ister.  Başkan Grover Cleveland'ı bu kararından Geronimo'yu yakından tanıyanlar vazgeçirirler. Apachelerin son reisi yaşantısı boyunca gördüklerine bir anlam veremez : "Ailemle birlikte barış içinde yaşıyordum. Yiyeceğim boldu, iyi uyuyordum, hayatımdan memnundum. Bu kötü hikayeler nereden çıktı bilmem. (..) Ne at öldürmüştüm, ne insan.. Ne beyaz, ne de Kızılderili. General Crook'un sözünden hiç çıkmadım.. Beni tutuklamanız için kim emir verdi, söyleyin !.. Sık sık gazetelerde asılacağımdan söz eden haberler çıkıyormuş. Bunlardan bıktım artık.."
   Geronimo'nun bu sözleri beyaz adamın gazetelerine nasıl yansımıştı acaba ?..
   Amerika'yı  boydan boya kateden Kuzey Pasifik Demiryolu'nun açılış törenine davet edilen bir başka Kızılderili reis, Oturan Boğa, istek üzerine konuşma yapmak için kürsüye çıkar. Reisin söylediklerini ise kürsünün yanında duran bir subay konuklara şöyle çevirir : "Kızıl ve yumuşak kalbimle size hoş geldiniz diyorum".. Oturan Boğa alkış seslerine bir anlam veremez.. Aslında kendi diliyle şunları söylemiştir çünkü :
"Bütün beyaz insanlardan nefret ediyorum. Yalancı ve hırsızsınız hepiniz.. Topraklarımızı alıp bizi sürgün ettiniz !.."
   Bu güvensizlik duygusu sonraki yıllara da taşınır.. Ay'a insan göndermek üzere kolları sıvayan NASA, 1966 yılında planlanan çalışmalar doğrultusunda, astronotları Navajo Kızılderilileri'ne ayrılan rezervasyon topraklarında eğitmeye başlar. Bu yerin seçilmesinin nedeni, o bölgenin yüzey şekillerinin Ay'a çok benzemesidir.. Eğitimdeki astronotları her gün izleyen bir çift gözlemci vardır : Yaşlı bir Kızılderili ve küçük bir Kızılderili çocuk !.. Birkaç gün sonra çocuk gelir ve, "Beni babam gönderdi. O, sizin dilinizi bilmiyor. Babam, bu garip aletler ve giysilerle burada günlerdir ne yaptığınızı soruyor" der. NASA' lı yetkili ne yaptıklarını anlatır çocuğa.. Çocuk gittikten biraz sonra yaşlı Kızılderili koşa koşa gelir ve nefes nefese bir şeyler söylemeye başlar. Arkadan yetişen oğlu da, onların Ay'a gideceklerini öğrenince babasının çok heyecanlandığını, Ay'a bir mesaj göndermek istediğini, o mesajı da yanlarında götürüp götüremeyeceklerini sorar. Sıcak havada günlerdir çalışmaktan bunalmış biliminsanları bir teyp uzatırlar : "Babana söyle mesajını bu teybe söylesin. Söz, giderken yanımızda götüreceğiz.." Çocuk söylenenleri babasına çevirdikten sonra adam teybe bir şeyler söyler ve kızgın bir şekilde oradan uzaklaşır..  Onları başlarından savarlar ama gece herkesin kafasında bir merak uyanmıştır, yaşlı bir Kızılderili Ay'a ne gibi bir mesaj göndermek isteyebilir ?..
   Ertesi gün ve onu takip eden gün ne adam, ne de çocuk oraya uğramazlar. Kampta merak son haddine varmıştır. Dayanamayıp yakındaki Navajo köyüne giderler ve İngilizce bilen bir başka Kızılderiliden mesajın ne anlama geldiğini öğrenirler : "Bu adamlara dikkat edin !  Topraklarınızı almaya geliyorlar !"..

 
William F. Cody            Oturan Boğa  ve Buffalo Bill (W.F.Cody )
  
    General Custer'in Kızılderililer tarafından 1876'da Little Bighorn savaşında öldürülmesinin intikamını almak isteyen askerlerin saldırısı sonucunda, Kızılderili reisi Sarı El öldürülür. Savaş alanında gezinen Willia F.Cody, reisin yanına çökerek kafa derisini yüzer, sonra da atına atlayıp gözden kaybolur !.. Bu olaydan sonra kovboy romanlarının kapağında görünür Cody, Buffalo Bill adıyla.. Üzerinde süslü bir Meksika kostümü, Winchester tüfeği ve Colt tabancalarıyla bir yıldızdır artık !.. Kurmuş olduğu sirkte, izleyicilere General Custer'ın kanını nasıl yerde bırakmadığını (!) canlandırır ve elindeki Sarı El'in kafa derisini sallayıp zafer naraları atarak alkışları toplar !..
   Baltimore, Washington ve New York gibi birçok kentte gösteri yapan Buffalo Bill, izleyicilerden yalnızca alkış toplamaz, paraları da cebine atar.. Eyfel Kulesi'nin açıldığı 1889 yılında, "Buffalo Bill Wild West Show" Paris'tedir. Evet, Avrupa turnesindedir şimdi de..
   Amerika'da Saint Louis Fuarına gelenler ağzından alev çıkaran, karnına bıçak saplayan ya da dans eden göstericilere değil, Arizona Apacheleri'nin son reisi olan Geronimo'yu görmeye koşmaktadır. ABD'nin savaş tutsağı olan Geronimo, kahkaha sesleri arasında fotoğraf çektirmek isteyenlere poz vermek zorunda bırakılır, elinden geldiğince, hatıra olarak, adını yazmaya zorlanır !..
   1909'da ölen Geronimo'nun kemiklerinin mezarından çıkarılıp dağlara götürüldüğü efsanesi günümüzde de, dilden dile dolaşmaktadır...

   

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK