Sayfalar

270 ) İZMİR'DE MİLLİYETÇİ RÜZGARLAR !..

  Yusuf Akçura

   İkinci Meşrutiyet'in 23 Temmuz 1908'deki ilanından sonra İzmir'de ortaya çıkan önemli gelişmelerden biri de Avusturya, Bulgaristan ve Yunanistan mallarına karşı girişilen boykot hareketleridir. Bunun nedeni ; Meşrutiyet'i izleyen ilk aylarda Avusturya-Macaristan hükumetinin Bosna-Hersek'i ilhak etmesi bir de, Bulgaristan'ın 5 Ekim 1908'de bağımsızlığını ilan etmesiydi. Olay, ülke çapında bir tepki yarattı, fakat askeri bir müdahalenin olanaksızlığı da anlaşılıyordu. Önce İstanbul'da Avusturya ve Bulgaristan mallarına karşı boykot başladı. O sırada Türkiye en fazla malı Avusturya'dan alıyordu. Bu yüzden boykottan en çok bu ülkenin zarar göreceği anlaşılıyordu. Nitekim dokuma, fes, şeker, un, her türlü tuhafiye eşyası, ziynet ve hırdavat, Avusturya'dan geliyordu.
   İstanbul'da başlatılan boykot kısa sürede İzmir'de önemli bir destek buldu. Bir "Boykotaj Cemiyeti" kuruldu. Bu dernek Türkçe basından büyük bir destek gördü. "Kave" gazetesi ise doğrudan doğruya bu cemiyetin sözcülüğünü yapıyordu. Söz konusu ülkelerin mallarını alan ve satan mağazalar, basında teşhir ediliyor, gençler feslerini yırtarak keçe külah giyiyor ve yapılan eylemlerin bir "Harb-i İktisadi", yani "ekonomik savaş" olduğu yolunda gazetelerde yazılar yer alıyordu..
   Bir süre sonra Girit'in Yunanistan!a katılmasıyla bu ülke mallarına karşı da boykot kararı alındı. Fakat Rumlar bu kez böyle bir boykot kararını kabul etmediklerini duyurdular !..
   Meşrutiyet'in ilanından sonra sıra Meclis-i Mebusan'da yer alacak temsilcilerin seçimine gelmişti. İzmir'de Belediye Başkanı Tevfik Paşa'nın başkanlığında, bu işle ilgili olarak, bir teftiş heyeti oluşturuldu. Bu seçimlerde her 50 bin erkek nüfus için bir mebus seçilmesi öngörülmüştü. Buna göre, Aydın Vilayetinin toplam erkek nüfusu 839.452 idi. Bunun 646.658'i İslam, 167.827'si de gayrimüslim idi. Bu durumda 13 İslam ve 3 gayrimüslim mebus seçilmesi gerekiyordu. Rumlar daha fazla mebus çıkarmaları gerektiğini ileri sürseler de, itirazlara karşın seçimler olaysız geçmişti. Yunan pasaportu taşıyan Rumların seçimlere katılmasına izin verilmedi.
   Yapılan seçimler sonrasında ;
İzmir Müftüsü Mehmet Sait Efendi,
Çelebizade Seyyit Bey,
Sivas Vali Muavini Aristidi Paşa,
Nesim Mazliyah Efendi,
Doktor Taşlızade Ethem Bey,
Pavlo Karolidi Efendi, İzmir mebusu olarak seçildiler...



   İkinci Meşrutiyet'in ilanından sonra İstanbul'da olduğu gibi İzmir basınında da büyük bir canlanma görülür. "İttihad" gazetesi, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin yayın organı olarak çıkmaya başlar. Başyazarlığını önceleri Hafız İsmail yapar.. Tevfik Rüştü'nün ( Aras ) yazıları da önemli bir yer tutmaktadır. Gazete içerik yönünden giderek zenginleşir. Daha sonra adını "Anadolu" olarak değiştirir ve mülkiyeti Haydar Rüştü'ye ( Öktem ) geçer..
   İkinci Meşrutiyet'te İzmir'de yayına giren diğer bir önemli gazete de "Köylü"dür.. Sahibi Avukat İsmail Sıtkı'dır ; ancak gazetenin bütün işleri Mehmet Refet'in üzerindedir. Son derece yalın bir dille çıkıyor olması, köy ve köylü sorunlarına eğilmesi nedeniyle en çok satan Türkçe gazetelerin başında gelmektedir. Bayram günlerinde günlük baskısının on bini bulduğu ifade edilir ki bu, o zamana göre oldukça yüksek bir sayıdır. 
   İzmir'de ulusal bilincin kökleşmesine katkıda bulunan gelişmeler okullarla sınırlı değıldi. 1909 yılında İstanbul'da Türk Derneği kurulduktan sonra bu derneğe bağlı üyeler, Yusuf Akçura'nın başkanlığında Ege bölgesine bir yolculuk yaptı. İzmir'le ilgili izlenimleri olumlu olmayan Akçura, Türk olmayan unsurların görülür ve görülmez baskılarının yalnız ekonomik değil, aynı zamanda kültürel olduğuna dikkat çekiyordu. 
   1912'de İstanbul'da kurulan Türk Ocağı'nın çok geçmeden İzmir'de bir şubesi açıldı. Ocağın "Ahenk" gazetesinde yayımlanan beyannamesinde ; "...Ocağımızın ...siyasi hiçbir parti ile ilgisi yoktur. Ocağımız büyük ırkımızın ekonomik ve sosyal bakımdan yükselmesi için var kuvvetiyle çalışmayı kutsal emel edinmiştir." diyordu. 
   Ocak, birçok konularda düzenli konferanslar verdirdi, çeşitli yayınlar yaptı. Aralarında İsmail Hakkı (Baltacıoğlu), Köprülüzade Fuat, Kazım Nami (Duru), Aka Gündüz gibi dönemin birçok ünlü aydını İzmir'e gelerek konferanslar verdi. Akçura'nın 1909'daki izlenimlerinin tersine, Fuat Bey (Köprülü), İzmir'de bilinçli bir gençlik bulduğunu yıllar sonra dile getirecektir..
   İttihat ve Terakki Fırkası da Ocağın çalışmalarını geniş ölçüde desteklemiştir. Fırkanın sorumlu katibi Mahmut Celal ( Bayar ) Bey, gerek İttihat Terakki Fırkası'nın İzmir'de örgütlenmesinde, gerek fırkanın ulusal bir politika izlemesinde etkin bir rol oynamıştır...



( YKB Yayını "ÜÇ İZMİR" adlı kitaptan, ZEKİ ARIKAN 'ın yazılarından yararlandım.. ) 

1 yorum:

deligurt42 dedi ki...
Bu yorum bir blog yöneticisi tarafından silindi.

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK