Sayfalar

319 ) PAYİTAHTIN ZOR GÜNLERİ !..



   Mütarekenin imzalanmasının ardından İstanbul'a ilk düşman çizmesi 7 Kasım 1918'de ayak bastı.. Öncü kumandanı olarak İstanbul'a gelen Murphy ve Chilton adındaki bu İngiliz subaylarının görevi, Harbiye ve Bahriye Nezaretleri katında irtibat subaylığı yapmaktı. ( "Türk İstiklal Harbi" c.1, s.113 ) Bu kişilerin İstanbul'a gelişinden hemen bir gün sonra da dört Fransız subayı İstanbul'a geldi ve yürüyerek Galata Rıhtımından Fransa elçiliğine gittiler. Bu subayların geçişi sırasında İstanbul'da bulunan azınlıklar büyük gösteri yaptılar ve geçtikleri sokakların etrafını İtilaf Devletleri bayraklarıyla süslediler. ( BOA, DH-KMS, Dosya : 49-1, Belge No. 34 ) 
   10 Kasım'da da Gory ve Vaugh adlarında iki İngiliz generali ile Bunoust adındaki Fransız generali de İstanbul'a geldi. İstanbul'a gelen işgal devletleri subaylarının sayısının her geçen gün artması ve halk arasında huzursuzluğun gittikçe artması üzerine, daha önce irtibat subayı olarak İstanbul'a gelen ve Harbiye Nezareti'ne yerleşen Chilton adındaki subay hükumete verdiği izahatta, "Mütarekenin 16. maddesi Devlet-i Aliye'nin şanına halel getirmeyecek şekilde yorumlanmayacaktır" dedi. ( Gotthard Jaeschke, "Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi", s.3 )
   Fakat hemen bir gün sonra İngiliz diplomatı D. G. Hogarth, "Bundan sonraki Osmanlı Devleti, Bursa hükumet merkezi olmak üzere bütün Anadolu'yu içine almalı ancak İzmir ile doğudaki altı vilayet bu sınırın dışında bırakılmalı" diyerek gerçek niyetlerini açıkça belli etti. Hogarth bu açıklamasıyla ayrıca, aylar sonra İstanbul Hükumetinin önüne konulacak olan Sevr taslağının kabataslak bir çerçevesini de sunmuş oldu.
   Hükumete geldiği daha ilk günlerde böylesine bir atmosfer içinde göreve başlayan Tevfik Paşa, Daily Mail gazetesi muhabiri G. Ward Price'a verdiği demeçte, "Gayemiz, İngiltere ile eski dostluğumuzu canlandırmaktır. Fakat İtilaf Devletlerinin bizi biraz tecrübeli şahısların emrine vermeleri lazımdır" şeklindeki ifadesiyle son gelişmelerden ürkmüş olduğunu da bir bakıma belli etmiş oldu..



   12 Kasım 1918'de bir Fransız Tugayı, İstanbul'a geldi. 13 Kasım'da ise İstanbul şehrinde birbirinden farklı iki dünya yaşandı. İstanbul'un Beyoğlu yakası yerlere kadar sürünen büyük bayraklarla süslenip sevinçten "Zito Venizelos" diye bağıran insanlarla sevinçten çıldırırcasına eğlenirken, İstanbul'un öbür yakası mahzun camileri, üzgün insanlarıyla derin bir sessizliğe bürünmüştü. İşte o gün İstanbul'a, İtilaf Devletleri donanmasına ait 22 İngiliz, 12 Fransız, 17 İtalyan ve 4 Yunan savaş gemisinden oluşan tam 55 savaş gemisi geldi ve Padişah'ın ikamet ettiği Dolmabahçe Sarayı önlerinde demirledi. Bir kısım kuvvet de karaya çıkarıldı.
   Bir Türk heyeti, Amiral gemisine giderek gelenlere Osmanlı Hükumeti adına "Hoşgeldiniz !" dedi. İstanbul halkını en çok endişelendiren ve üzen durum ise, gelenler arasında Yunan gemilerinin de bulunması oldu..
   Osmanlı Hükumeti Amiral Calthorpe'a müracaat ederek Mondros Mütarekesi imzası sırasında verdikleri sözü anımsatsa da ; aldıkları yanıt, hükumetinden bu şekilde emir aldığı oldu.. İtilaf Devletleri, İstanbul halkının hışmına uğramamak ve tepkilerini fazla çekmemek için Yunan gemilerinin donanmanın arka taraflarında bulunmasına çalışacaklarını söylemişlerdi. ( Hüsnü Himmetoğlu,"Kurtuluş Savaşı'nda İstanbul ve Yardımlar", c.1 , s.57 ) Fakat bu konudaki sözlerinde de durmadılar. Amiral Calthorpe, "Yunan savaş gemilerinin Karadeniz'e geçmesi gerekirse bunların Boğazlardan geceleyin geçmesinin sağlanacağına" dair Rauf Bey'e söz verdiği halde, bu sözün üzerinden daha bir ay geçmeden, bizzat kendisi Yunan Averof destroyerine Dolmabahçe önünde demirleme izni vermekle kalmadı, İstanbul'un Rum ileri gelenleri şerefine destroyerde bir kabul töreni düzenlemekten çekinmedi.
   Aynı gün Hariciye Nezareti'nde "Muhtelit Mütareke Komisyonu" kuruldu. Bu komisyonun kurulmasının en önemli sebebi, mütareke koşullarının pürüzsüz şekilde uygulanmasını sağlamaktı. Kurul ilk toplantısını 22 Kasım 1918'de yaptı. İlk olarak Boğaz kalelerinin İngilizler tarafından işgaline dair protokol imzalandı. Çünkü İtilaf Devletleri kendileri mütareke hükümlerini sürekli çiğnedikleri halde, sık sık Osmanlı Devleti'nin mütareke hükümlerine riayet etmediğini iddia ediyorlardı. ( Salahi R. Sonyel, "Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika", c.1, s.19 ) İmzalanan Tatbikat Protokolü gereğince, "İstanbul'a yabancı asker girmemesi, İtilaf Devletleri donanmalarının İzmit'de demirlemesi, sadece Başkomutan'a ait silahsız ve küçük bir geminin Haliç'e girmesi ve bu süre içinde asıl donanmanın Haydarpaşa önlerinde bekleyeceği ve akşam üstü de bütün gemilerin İzmit Körfezi'ne doğru yol alacağı, Trakya'daki Fransız kuvvetlerin Karadeniz Boğazı'na gitmek üzere İstanbul'dan geçmeyecekleri ve İngilizlerin de Musul'u işgal etmeyeceklerini" taraflar kabul ettiler.. İtilaf Devletleri donanmasının İzmit'de demirleyeceği kararlaştırıldığı için, İstanbul Hükumeti tarafından dil bilen bir binbaşı veya yüzbaşının İzmit'e tayini gerçekleştirildi.
( BOA, DH-ŞFR, Dosya : 93, Belge : 217 )
   Fakat bütün bu antlaşmalara rağmen, İtilaf Devletleri yine sözlerinde durmadılar. İstanbul'a gelen donanmadan 3.500 kişilik bir kuvvet gerekli olan yerleri tutmak üzere karaya çıkarıldı. Bunlardan bir kısmı piyade, bir kısmı topçu, bir kısmı da süvari birliği idi. Çoğunu İngiliz birlikleri oluşturuyordu. Örneğin, sadece 400 İngiliz askeri "Büyükelçilik Muhafız Kıt'ası" adı altında karaya çıkarılmıştı. Bu askerler gövde gösterisi niteliğinde İstanbul'da bir de yürüyüş yapmışlardı. Müttefik kuvvetlerin işgal kumandanı Sir Henry Maitland Wilson, Beyoğlu'ndaki İngiliz Kız Okulu'nda karargahını kurdu. Karaya çıkan kuvvetlerden iki bini Beyoğlu'ndaki kışlalara, okul ve hastanelere ve bazı özel binalara yerleştirildi. Geriye kalanlar da ayrı ayrı yerlere dağıtıldı.
   Mütareke Metni'ne bir zafer kazanılıyormuş havası içinde imza atan Hüseyin Rauf Bey, hiç de beklemediği bu durumu yıllar sonra değerlendirirken, karşılaştıkları acı gerçeği şöyle açıklar : "Mütarekenin mürekkebi henüz kurumadan Fransız, İtalyan ve İngilizler, İstanbul'da bir sömürge havası oluşturmaktan geri kalmadılar " der..



   İstanbul'a ayak basan işgal kuvvetlerinden Osmanlı halkına ve resmi görevlilere en kötü muamele yapan Fransızlar oldu. Osmanlıların "kadim dost" olarak yüzyıllarca diğer Avrupa milletlerinden daha ayrıcalıklı tuttuğu ve yakınlık hissi duyduğu Fransız askerlerinin İstanbul'daki vaziyeti korkunçtu. Fransızlar, İstanbul'da, kendilerine sanki yüzyıllardır zulüm yapan bir milletten öç alıyormuşçasına sert davrandılar. Fransız General Franchet d'Esperey, İstanbul'a 23 Kasım 1918'de ilk defa geldiğinde ve Kabataş önlerinde demirleyen bir gemiden rıhtıma ayak bastığında kendisini İtalyan, İngiliz, Fransız ve Türk birliği karşılamıştı. Fakat o sadece "Bonjour" demekle yetinmiş, gayet mağrur bir şekilde sağına soluna aldırmadan yürüyüp gitmişti.
   İstanbul'a ikinci kez 8 Şubat 1919'da yeniden geldiğinde bu defa bambaşka bir şov yaptı. Galata rıhtımından Beyoğlu'na kadar uzun bir zafer alayı düzenletti. Bindiği dizginsiz beyaz at, iki yandan kara tenli insanlar tarafından çekiliyordu. Eski Roma imparatorlarını taklit ederek ve etrafını selamlayarak bir alay halinde ilerliyordu.. Kendisini karşılayan Osmanlı bandosunu, atının ürküttüğü için kırbacını sallamak suretiyle susturup tahkir etti ve Dolmabahçe Sarayı'nda oturacağını söyleyerek Padişah'ın sarayı terk etmesini istedi. Daha sonra da, hiçbir vakit Türklere dost olmadıkları halde Türk vatandaşlık haklarının tümünden yararlanan Beyoğlu sakinlerini, Napoleon'un bile takınamadığı mağrur pozlarla selamlaya selamlaya töreni Fransa sefaretinde sona erdirdi..
   Bu olayı "Kara Bir Gün" olarak vasıflandıran bir makale kaleme alan Süleyman Nazif için bu general, "Tutuklayınız ve kurşuna diziniz ! " talimatı verdi. Fakat bu emri yerine getiremediler. Bu emrin yerine getirilmemesi için Türklerle evli olan Fransız kadınların General'e gelerek ricacı oldukları, onun da "Emri yerine getirmekte acele etmeyiniz" dediği de rivayet edilmektedir.
   Bu şımarık Fransız generali, sırf bir Türk albayı kendisini selamladı diye, Harbiye Nazırı'nın istifasını istedi. Nazır bunun üzerine istifa edecekti ki, Padişah istifa etmemesini, General'e giderek özür dilemesini istedi. Fakat o, bu defa da yanına gelen Nazırı uzun süre ayakta tuttu ve bu konudaki küstahlığını bir kez daha sergiledi.
   General, İstanbul'a geldiğinde Sadrazam'ı ziyaret etmediği gibi, onu bizzat kendi ayağına çağırdı. Yakın mesai arkadaşlarının tavsiyelerini dikkate almayarak bu daveti kabul eden ve 11 Şubat'ta General'in yanına giden güngörmüş, nazik bir ihtiyar olan Sadrazam Tevfik Paşa, General'in "Hükumetiniz şiddetli icraat göstermezse, hakkınızda verilecek hüküm pek vahim olacaktır" şeklinde kaba bir konuşmasına muhatap oldu..
   Bir Fransız generalinin emrinde 400 Fransız askerinin Rus cephesine gitmek üzere İstanbul'a geleceğini, bu sebeple bunların ikametine tahsis edilmek üzere bazı şehzade konaklarının boşaltılmasını isteyen de yine o general oldu !.. O kadar ileri gitti ki, "Gerekirse bir tabur askerle Padişah'ın ikamet ettiği Yıldız Sarayı'na giderek bütün isteklerini yerine getirtebileceğini" iddia etti.

 General d'Esperey

   İngiltere başbakanı Lloyd George'un "Acınacak derecede nezaket ve zarafet yoksunu" deyimini kullandığı bu Fransız generalin, Osmanlı insanına karşı bu denli aşağılayıcı davranışları neden yaptığı daha sonra yine kendi sözlerinden anlaşıldı. Kızılay Cemiyeti'ne mensup Türk hanımları Galatasaray'da verdikleri bir çaya bu Fransız generali de davet ettiler. General daveti kabul etti ve geldi. Davette yaptığı konuşmada tüm nezaket kurallarını çiğneyerek yine ağır konuştu. Fakat bu konuşma bu insanların neden bu kadar aşağılık hareketler yaptıklarının anlaşılması ve gerçek niyetlerinin ne olduğunun bilinmesi açısından faydalı oldu. Çünkü General konuşmasında, "Bize karşı yıllarca savaştınız ve savaşın uzamasına neden oldunuz. Bunun cezasını elbette çekeceksiniz" dedi. Böylece, Generalin sergilediği aşağılık davranışların gerçek sebebi de anlaşılmış oldu..


.

( DİĞER KAYNAKLAR :  Galip Kemali Söylemezoğlu, "Başımıza gelenler" ; Selahattin Tansel, "Mondros'tan Mudanya'ya kadar" ; Ali Fuat Türkgeldi, "Görüp İşittiklerim" ; Sina Akşin, "İstanbul Hükumetleri ve Milli Mücadele" ; Cemal Kutay, "Milli Mücadele'de Öncekiler ve Sonrakiler" ; Tarık Mümtaz Göztepe, "Osmanoğullarının Son Padişahı Sultan Vahideddin Mütareke Gayyasında" ; Falih Rıfkı Atay, "Mustafa Kemal'in Mütareke Defteri" ; Prof. Dr. Osman Özsoy, "Saltanattan Cumhuriyete Kurtuluş Savaşı" )
   

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK