Sayfalar

393 ) KAFKAS CEPHESİNDE GAYRİ RESMİ MÜTAREKE !..



Şevket Süreyya Aydemir, 1917 yılında, teğmen olarak bulunduğu Kafkas cephesini "Suyu Arayan Adam" adlı kitabında anlatır..
Cemendağ, Karadağ denilen bir silsile üzerinde ve 3.100 rakımlı bir tepe bölgededirler... Tepenin adı savaş sırasında, ordu emriyle değiştirilmiş ve "Güzel Tepe" adı verilmiştir !.
Bundan sonrasını yazarın ağzından dinleyelim...  


Cephede, siperlerin gerisinde, boydan boya "zeminlikler" uzanıyordu. Bunlar toprak altına kazılmış kovuklardı. Yakacak kıttı. Bulunabilen yakacak parçaları, vaktiyle bu dağları örten ve sonra belirtisi bile kalmayan orman ağaçlarının, taş, toprak altında kalmış ve oralardan çıkartılan köklerinden ibaretti..  Aydınlatacak bir şey ise yoktu !.. Kar, zeminlikleri bazen, hatta kapılarıyla beraber örttüğü için, zeminliğin içi gündüz bile bir gece karanlığına gömülürdü. 
   Bu gibi zamanlarda hayatın akışı, Birinci Dünya Savaşı dönemindeki bütün mevzi harplerinde olduğu gibi sıkıcı, yeknesak ve melankolik idi.. Bu gibi harplerde zafer daima, en son yıpranan tarafın olur. Yıpranış önce ruhlarda başlar. Savaşın insanı oyalayıcı geniş hareketleri yerine, aylarca saplanılan siperlerin kasveti başlayınca, ruhları ilk saran şey melankolidir. Bu melankoli insanın kendi içine dönüşü ile başlar. Bir erin, basit bir askerin, kendi içine döndüğü zaman orada bulduğu şey, kendi maddi ve yabani kimliğidir.. 
   O, ya bir köylüdür ; ya bir kasabanın ilkel kalabalığı içinden gelmiştir. İlk duyduğu ihtiras midesinden gelir. Sonra da hemen cinsi benliği şahlanır. Karısı, nişanlısı gözünde tütmeye başlar. Evi, günler hatta haftalarca süren uzak yolların ötesindedir. Fakat onun kafasında zaman ve uzaklık kavramları bulanıktır !..  O arkada görünen dağı aşınca yolların nasıl olsa kendi köyüne çıkacağını zanneder. Bazen de bunun için kaçar ve suçlu olur..
   Ordunun kurmay büroları, cephelerdeki bu depresyon, yahut ruh düşüklüğü hallerini galiba bilirlerdi ki, böyle zamanlarda hareketler, oyalayıcı işler icat etmeye çalışırlardı. 



   Başkumandanlık vekaletinin, Rusya'da bir ihtilal çıktığı ve Rus Çarının tahtından indirildiği hakkında, 1917 Şubat ayında yayınladığı tebliğ, işte böyle bir hava içinde cepheye ulaştı. 
   Bu tebliğ, önce ne askerlere, ne bize çok bir şey ifade etmedi. Bu tebliği askerlere, zaten biraz dikkatli anlatmak gerekiyordu. Çünkü söylenecek yanlış sözlerin arkasından onlar, artık savaşın bittiği anlamını çıkarırlar, sonra da terhisin uzadığı görülünce, bundan cephe zarar görebilirdi..
   O devirde en çok okuyanlarımızın kafalarında bile, dünyanın siyasi, sosyal akımları hakkında en küçük bir fikir yoktu. O zamanki aydın veya yarı aydının dünya görüşü, Balkan Savaşı sonu ile, Dünya Savaşı arasındaki bir yılın içinde, daha çok Fransızların harcıalem yazarlarından acele Türkçe'ye aktarılmış birtakım çevirilere dayanıyordu.
   Bizim dünya siyaseti hakkındaki bütün bilgilerimiz bundan ibaretti. Başkumandanlığın müjdelediği nihai zaferi kazandıktan sonra olacak şeyler hakkındaki düşüncelerimiz pek birbirini tutmuyordu. Askerlere sorulursa, nihai zafere varılınca onlar hemen terhis edilecekler ve köylerine döneceklerdi. Bazı subaylara göre ise, biz galip geldikten sonra Kars kalesiyle Ardahan kazası bizim olacaktı. Yani bunlar düşmanın elinden alınıp Anadolu'ya katılacaklardı. Bu arada, belki Batum'u da alırız diyenler vardı..
   Muharebeler artık durmuştu. Mütareke olacağı da söyleniyordu. Bir gün her şey kendi kendine oldu ve karşı ordu birden çözüldü. 
   Bir yaz günüydü. O sıralarda 3100 rakımlı tepenin kuzeyindeki boyun noktası altında, bir hafif makineli tüfek takımına kumanda ediyordum. Karşımızdaki 2506 rakımlı tepe düşman hatlarının bir dayanak noktası ve iyi tahkim edilmiş bir yerdi. 
   Bulunduğumuz yerler, oralara göre dünyanın damı gibiydi. Gözetleme noktamızdan yalnız düşman hatlarına değil, bütün ufuklara yukarıdan bakardık. Buralarda doğa, mağrur ve azametliydi. Doğanın bu gururundan bizim de ruhlarımıza bir şeyler sinerdi.. 
   Düşman ordusunun çözülmeye başladığı o günlerde iki arkadaş, gene gözetleme mevziimizdeydik. Düşman hatları üstünde bir hareket belirdi. Önce bir veya birkaç kişi, derken bütün düşman siperlerinin üzeri, mevzilerinden çıkan, biriken, kaynaşan askerlerle doldu. Aramızdaki mesafe birkaç yüz metre kadardı. Aramızı, bulunduğumuz yerlerden, dibi görünmeyen kayalık bir dere yatağı ayırıyordu. 
   2506 rakımlı tepe üzerinde biriken Rus askerleri, gittikçe çoğalıyordu. Burası tam bizim mevzilerimizin karşısıydı. Bağıran, çağıran, kollarını sallayan, hatta belki şarkı da söyleyen bu askerlerin hiç birisinin elinde silah görünmüyordu. Biraz sonra bu kalabalık, hep birden bizim siperlerimize doğru akmaya başladı. Gelenler önce yavaş ve kararsız ilerliyorlardı. Fakat bizden hiçbir ateş karşılığı görmeyince cesaretlendiler. Yürüyüşlerini hızlandırdılar. Hatta içlerinde koşanlar bile vardı. Bunlar biraz sonra kuru derenin yatağını aşacak, fakat daha yaklaşınca, siperlerimizin açığından bütün cephe boyunca uzanan mayın tarlalarına düşeceklerdi. İlk patlayan mayın (lağam), bunlardan bir kısmını havaya uçurabilirdi. 
   Durumu telefonla derhal gerilere bildirmiştim. Fakat gerilerden hiçbir emir almak mümkün olamıyordu. Daha doğrusu verilen emirler birbirini tutmuyordu. Önce tabur karargahı aradan çekildi. İşi ve muhabereyi alaya bıraktı. Fakat az sonra alay da işi fırkaya (tümene) bırakmayı, galiba oradan aldığı emirle uygun buldu. Tümen karargahı ise yalnız ayrıntı istiyor, bazen gelenlerin üstüne ateş edilmesi, bazen de ateş edilmemesi için kararlı görünüyor, sonra muhabereyi keserek galiba alaylarla muhabereye girişiyordu.. 
   Halbuki derhal karar vermek lazımdı. Olan şey ise belliydi. Bu bir emirsiz mütarekeydi. Kendi kendine bir silah terk edişti. Demek ki artık beklenen olmuştu. Düşman ordusu, beklediği mütareke bir türlü imzalanmayıp terhis emri de gelmeyince, kendi kendine silahını atmış, siperlerden çıkmıştı. 
   Bu düşüncelerin de etkisiyle, gelenlerin mayın tarlalarına varmadan önlerini kesmek için, yerime arkadaşlarımı bırakarak, siperden fırladım. Yanıma yalnız bir çavuş almıştım : Sandıklılı Halil Çavuş.. Bize doğru gelenlerle mayınlı arazinin biraz ilerisinde karşılaştık. En önde sarışın, mavi gözlü, kumral sakallı yaşlı bir Rus askeri yürüyordu. Kucağında kocaman bir ekmek somunu taşımaktaydı. İyice yaklaştıkları zaman, bu somunun ortasına bir avuç tuz yerleştirilmiş olduğunu gördüm. Yaşlı asker bu somunu, duygulu, gülümser bir ifadeyle bana uzattı. Bu, Balkanlar'da biline bir Slav adeti idi. Barış ve dostluk demekti.. 
   Uzatılan ekmekten bir lokma kopardım ve tuza banarak ağzıma götürdüm. Yanımdaki çavuş da, benim işaretim üzerine aynı şeyi yaptı. Bu hareketimizi, gelen askerler bütün dağları inleten "hurra" çığlıklarıyla karşıladılar..
   Sonra bu gürültüler arasında, gelenlerin her kafadan birtakım konuşmaları hatta nutukları başladı !.. Şimdi hepsinin de isteği, böylece ve kafile halinde bizim siperlerimize gelmek ve bizim askerlerimizle barışmaktı. Aralarındaki Kafkasyalı tercümanlara durumu nezaketle fakat kesinlikle anlatarak bunu önledik. Onlar gene gürültülerle ve heyecanla yerlerine döndüler. 
   Ben yerime ve telefona döndüğüm zaman, bu macerayı uzun uzun ve her makama ayrı ayrı anlatmak icap etti. Biz siperlerimizin ilerisinde bu karşılaşmayı yaparken, civar hatlardaki bütün birliklerin mevzilerinde silah başına koştuklarını öğrendik. Anlaşıldığına göre bu mevzilerde herkes, ordunun bana yapacağı işlemi, her kafaya göre tahmin edilen cezaları tartışıyorlardı. Ordunun kararı çok geçmeden belli oldu. Alay karargahından bildirilen bir emre göre, bundan sonra alay cephesinde yapılacak bu tür temas ve konuşmalara, aydın bir arkadaşla beraber ( Hüseyin Avni Ulaş, Kurtuluş Savaşı'nda, BMM İkinci Başkanı), ben memur ediliyordum. Bu belgeyi hala saklarım.. 
   Çar ordusu ile yıllardan beri süren savaş, o gün, orada ve tesadüfen benim bulunduğum cephede bitti...      








Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK