Sayfalar

933 ) BİR ZAMANLAR AMERİKA'DA !..

   

New York polis departmanı zor günlerinden birini yaşıyordu. Dedektifler telaş içerisinde oradan oraya koşturuyordu. Türkiye Cumhuriyeti'nin büyükelçisinin küçük oğlu, koskoca Carnegie Hall'da konser sırasında kaybolmuştu !.. 
Aslında kimsenin aklına uzakta Harlem'deki gece kulüplerine bakmak gelmiyordu. Çaykovski'nin açılışını yaptığı ciddi, ağırbaşlı, saygın Carnegie Hall'daki klasik müzik konserine gönderilen genç Türk, konser sırasında sıkılıp çıkmış, atladığı ilk taksiye "Ben Rhythm and Blues dinlemek istiyorum, beni en iyi yere götür" demiş ve kendisini o çok sevdiği özgür müzik dünyasının ortasında bulmuştu. O genç, çok uzak kültürden gelmiş olmasına rağmen 1933 yılında, daha 12 yaşında, Duke Ellington'dan imza alırken belki de bu müziğin dünyadaki en önemli üreticilerinden biri olacağını ne Duke Ellington ne de kendisi biliyordu.. Aslında bu öyküyü anlamak için biraz daha gerilere gitmek gerekiyordu.

   

Mimar George Oakley Totten Jr. Sultan Abdülhamid'in veziri İzzet Paşa için bir proje çizmişti. Çok beğenilen bu çizimler sonrası tam sultanın mimarı olacaktı ki İkinci Meşrutiyet ilan edilmiş ve Totten Jr. Amerika'ya geri dönmek zorunda kalmıştı..
Hayat onu ilk işinde, yeni çıkan gazozlara bildiğimiz gazoz kapaklarını yaparak milyoner olan Edward Everett'in karşısına çıkarmış, yeni zengin, kesenin de ağzını açınca daha sonra Washington'ın büyükelçilik semti olacak Sheridan Circle'da Art Nouveau ve Osmanlı tarzı şahane bir malikane yapmıştı. Everett bu şahane malikanede uzun yıllar yaşayamamış, ölümünden birkaç yıl sonra 1932'de Türk dostu mimarın yaptığı bu binayı genç Türkiye Cumhuriyeti, eşyalarıyla kiralamış, daha sonra da Atatürk'ün ileri görüşlülüğü ve ABD ile gelişecek ilişkiler düşünülerek 200.000 dolara satın almıştı. Genç Cumhuriyetin aydınlık yüzlü ilk büyükelçilerinden Münir Ertegün, oğullarıyla birlikte bu şık binaya mutlulukla yerleşmişti. İkinci katında zarif bir konser salonu da bulunan binaya yerleşen çocukları 25 bini aşkın caz ve blues plağının da sahibi olmuştu.. 



İşte New York polis departmanının, klasik müzik konserinde kaybolduğu için harıl harıl aradığı çocuk, büyükelçinin oğlu Ahmet Ertegün'dü. 23 yaşına geldiğinde Ahmet Ertegün, abisiyle birlikte borç harç toplayabildiği 10 bin dolarla kurduğu Atlantic Records ile Aretha Franklin'den Ray Charles'a ve ilk imza aldığı isim olan Ella Fitzgerald'a kadar ünlü sanatçılarıyla cazın geniş kitleler tarafından sevilmesine öncülük yapacaktı..
Yeniden büyükelçilik binasına dönelim..
Üst kattaki şık konser salonunda genç Ertegün kardeşler büyük bir Atatürk büstünün yanında saksafoncu Lester Young, Duke Ellington orkestrası üyeleriyle neşeli bir sohbetteler. Artık Pazar günleri güzel bir yemeğin arkasından inanılmaz caz buluşmaları klasikleşmiş. Daha birkaç ay önceki ilk buluşmada büyükelçiliğin Türk yetkilileri, davetliler heyecanla salonda yerlerini almış ama geleceği söylenen sanatçıların yokluğu, garip bir gerginlik ve heyecan doğurmuştu. Ertegün kardeşlerin kavasa bas bas bağırmasına neden olan, aslında 1940'ların Amerika'sına özgü ırk ayrımı utancının bir sonucuydu. Konser verecek bütün önemli isimler arka kapıdan büyükelçiliğe alınmış, mutfakta bekletiliyordu !..

   

O gün Türk Büyükelçiliği'nde bir devrimin ilk kıvılcımı da çakıyordu. Aynı hastaneye giremeyen, otobüste ön koltuklara oturamayan Afrika kökenli Amerikalılar, "Türkiye topraklarında" yani büyükelçilikte, beyaz müzisyenlerle beraber "jam session" (doğaçlama müzik) yapabiliyor, konserler unutulmaz birer sanat etkinliğine dönüşüyordu..
Yeniden yukarıdaki sohbete dönelim..
O sohbete yıllar içerisinde Louis Armstrong'tan Duke Ellington'a, Aretha Franklin'e, dünya devleri gelmeye başlıyordu. Müziğin kardeşlik mesajlarının ilk adımı atılıyor, Türk Büyükelçiliği ırk ayrımına karşı kurtarılmış bölge oluyordu. Dışarıda hayat Afrika kökenli Amerikalılar için zor devam ederken, cazın tüm siyahi devleri, büyükelçiliğin ön kapısından gururla içeriye giriyordu. Bu özgürlük ortamı elbette tepki çekiyordu. Güneyli iki senatör buna daha fazla katlanamayıp büyükelçimize yazdıkları mektupta Afrika kökenli Amerikalıların ön kapıdan içeriye alınmasına büyük tepki gösteriyor ancak Büyükelçi Münir Ertegün'ün tokat gibi yanıtı bugün içler acısı hale gelmiş, herkesle sorunlu Türk dış siyasetinin Cumhuriyet'in ilk yıllarındaki parlak, onurlu geçmişini tarihe kaydediyordu.
Büyükelçi Münir Ertegün mektubunda, "Evet, biz ön kapıdan alırız dostlarımızı her zaman. İstediğiniz şartlarda, siz de gelirseniz kabulümüzsünüz ama sizi de arka kapıdan alır, ağırlarız" diyor ve genç Cumhuriyet'in onurunu, eşitlik ve kardeşlik ruhunu, güneyli ırkçı senatörlerin yüzüne çarpıyordu..



METİN UCA'NIN "KAFA" DERGİSİNİN AĞUSTOS-2018 SAYISINDA YAYIMLANAN "ONCE UPON A TIME IN AMERICA" BAŞLIKLI YAZISINDAN ALINTIDIR..  

 




Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK