Sayfalar

731 ) NEMRUT MUSTAFA DİVANI..

    

Mütareke basınında yazılar yazan bazı gazetecilerin kaleminin ölçüsü yoktu. Örneğin "Alemdar" gazetesinde yazan Refi Cevat Ulunay (üstte) 21 Nisan 1919 tarihli yazısında şöyle diyordu
"İngilizleri bekliyoruz. Türkler kendi güçleriyle adam olamaz.."  
14 Temmuzda da şunları ifade ediyordu
"Türkiye'nin yabancı bir devlete dayanması şarttır. Bu devlet İngiltere'den başkası olamaz. İslam dininin anahtarını İngiltere'nin güvenilir eline teslim etmekte İslam alemi için hiçbir tehlike yoktur.."
Refi Cevat sadece İngiliz hayranlığını dile getirmekle kalmıyordu. Onun, yabancıların telkinleriyle Nemrut Mustafa'nın başkanlığını yaptığı Örfi İdare Mahkemesi'nde yargılanıp haksız yere idam edilen, Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Bey için yazdıkları da utanç vericidir. İşte onun 12 Nisan 1919 tarihli yazısından birkaç satır :
"Kemal Bey bir koldu. Şeriatın kuvvetli satırı insanlık için zararlı olan bir kolu kopardı. Sıra onu düşünen dimağlardadır. Bu kafalar taşın altında ezilmelidir."

İşte ülkesi için dürüstçe ve fedakarca çalışan bir devlet görevlisi için söylenen bu kin ve öfke dolu sözler, o zamanki İstanbul basınının bir kesimindeki zihniyeti yansıtmaktadır. Refi Cevat, Kurtuluş Savaşı'nı yapanlar için de farklı şeyler düşünmüyordu :
"Anadolu harekatını tutan zehirli mahlukların kafaları ezilmelidir.." (13 Nisan 1920)

    

Refi Cevat'ın hınç ve öfke dolu sözlerle idamını desteklediği Boğazlıyan Kaymakamı ve Yozgat Mutasarrıf Vekili Kemal Bey (üstte sağda) sözde Ermeni katliamıyla suçlanmıştı. 2 Şubat 1919'da başlayan yargılanmasında Nemrut Mustafa Paşa'nın (üstte solda) özel gayretleriyle düzmece tanıklar dinlenmiş, sanığa savunma olanağı tanınmamıştı. 10 Nisan 1919'da Beyazıt Meydanı'nda idam edilen Kemal Bey halka şöyle seslenmişti :
"Sevgili vatandaşlarım ; ben bir Türk memuruyum. Aldığım emri yerine getirdim, vazifemi yaptığıma vicdanım emindir. Sizlere yemin ederim ki ben masumum. Yabancı devletlere yaranmak için beni asıyorlar.. Eğer adalet buna diyorlarsa kahrolsun böyle adalet !.."

Nemrut Mustafa kimdi ?.. Emekli bir tümgeneral olan Mustafa Paşa, İstanbul'daki İngiliz Yüksek Komiseri'nin 5 Ocak 1919 tarihinde yazdığı bir raporda bildirdiğine göre, İngiliz mandası altında Özerk Kürdistan kurulması fikrini destekleyenlerdendi. Yani siyasetin içindeydi. Bir ara atandığı Bursa valiliğinden Tümen Komutanı Bekir Bey tarafından "aziz şehitlere dil uzattığı" için uzaklaştırılmıştı. 19 Ocak 1920 tarihli "Yenigün" gazetesine göre Nemrut Mustafa verdiği demeçler dolayısıyla Esat Paşa başkanlığındaki Harp Divanı'nda yargılanmıştı. Böyle bir zat nasıl olmuştu da Örfi İdare Mahkemesi başkanlığına getirilmişti ?.. Çünkü kendisi hem İngilizlerin hem de Damat Ferit'in himayesinde idi. Yargıladığı sanıklardan Hüsamettin Ertürk'e söylediği şu sözler birçok şeyi açıklamaya değer :
"Sizin dürüst bir asker olduğunuza inanıyorum ama işgal altında çalışan bir Divanı Harp vicdanından ziyade hisleriyle hareket eder. Bu bize yukarıdan gelen emirdir.."
Yukarıdan gelen emirle hareket eden mahkemelerde görev yapanların ruh hali demek ki böyleymiş..
Mustafa Kemal Paşa'yı ve arkadaşlarını 11 Mayıs 1920 tarihinde idam kararına çarptıran da Nemrut Mustafa başkanlığındaki mahkemedir. 24 Mayıs'ta Padişah Vahdeddin tarafından onaylanan o kararın gerekçesinde şöyle denilmektedir :
"Kuvayı Milliye adı altında fitne ve bozgunculuk yapmak, halktan zorla para toplamak, asker almak, bozguncu fikirler söylemek ve halkı isyana teşvik etmek.."
Divanın bu kararını padişah da onaylamıştır. Bereket bu kararın uygulanmasına olanak bulamamışlardır..



Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Bey, İngilizlerin sözünden çıkmayan bu Nemrut Mustafa Divanı'nın son kurbanı olmayacaktı. Urfa Mutasarrıfı Nusret Bey de (üstte) aynı akıbete uğrayacaktı. Ona da aynı suçlama yöneltilmişti. Ermenilerin katliamından sorumlu tutuluyordu. Bu iddiaların gerçekle ilgisi yoktu. Onun "suçu" Urfa mutasarrıfı iken Mustafa Kemal'in başlattığı Milli Mücadele'ye açıkça destek olması, Urfa'nın caddelerinden birine Mustafa Kemal Paşa adını vermesi ve kendisine baskı yapmak isteyen yabancı ülkelerin işgalci subaylarına boyun eğmemesi, onlara karşı sert bir direniş göstermesiydi..
Mahkeme onu idama göndermek için çok uğraştı ama delil bulamıyorlardı. Sudan bir gerekçeyle üç yıl hapis cezası verdiler. Ancak hınçları geçmemişti. Yeni kurulan divanın reisi Nemrut Mustafa idi ve onu mutlaka cezalandırmak istiyordu. Yeni divan cezayı 15 yıla çıkardı. Mahkemeyi yönlendiren İngilizler bile artık bu kadar hukuksuzluğa göz yumamadılar, Nusret Bey'i Malta sürgünlerinin arasına katarak İstanbul'dan uzaklaştırmaya çalıştılar. Nusret Bey, sorgulanmak için gittiği odanın bitişiğinde Nemrut Mustafa'nın bir İngiliz subayına, "Onu bana bırakın birkaç güne kadar idam edeceğiz," dediğini duyar. Patrikhane dört yeni düzmece tanık gönderir. Ancak onlar da önce Nusret Bey'i teşhis edemezler, çelişkili ifadeler verirler. O sırada aynı hapishanede bulunan Falih Rıfkı Atay, Nemrut Mustafa'nın Nusret Bey'e yaptığı hukuksuzluklara tanık olur ve bunları "Çankaya" adlı kitabında anlatır..
Sonunda, Nemrut Mustafa, bitmiş bir davanın yeniden görülmesini kararlaştırır. Bu defa mahkeme üyelerinde değişiklik yapılmıştır ve yeni üyeler de onun çizgisindedir. Hukuku açıkça çiğneyerek Nusret Bey'in idamını kararlaştırırlar..  
Bu dürüst ve şerefli devlet memuru idam edildiğinde cebinde sadece 1 lirası vardır. Sehpaya giderken aklı geride parasız ve çaresiz bıraktığı eşi Hayriye Hanım ile çocuklarındadır..
Bu davadaki haksızlık o kadar aşikardı ki, sonunda Nemrut Mustafa ve onun mahkemesinin üç üyesi yaptıkları hukuksuzluklar dolayısıyla yargılandılar ve hapis cezasına çarptırıldılar. Hukuku çiğnemek kimsenin yanında kar kalmazdı. 
8 Aralık 1920 tarihli "Karagöz" gazetesi şunları yazıyordu
"Dünyanın üstü varsa altı da var. Daha dün Divanı Harp Reisi sıfatıyla istediğini idam eden Mustafa Paşa, bugün adli bir tutuklu olarak cezaevi koğuşunda sıra bekliyor.."
Ama Nemrut Mustafa cezasının pek az bölümünü çekti. 85 gün hapiste yattıktan sonra Padişah onun cezasını affetti..
Cumhuriyet kurulduktan sonra Atatürk bu haksızlığa el koydu. Nusret Bey'e TBMM tarafından şehitlik payesi verildi. Çocukları Galatasaray Lisesi'nde okutuldu. 
Nemrut Mustafa 2 Eylül 1922 tarihinde askerlikten çıkarıldı. Şam'a gitti ve orada Kürtleri örgütlemeye çalıştı, ancak yeterli desteği bulamadı (ZEKİ SARIHAN, "Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C.4").. Kuzey Irak'ta öldü..

  

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK