734 ) TARİHTE PATATES...
Patates, ilk kez 1560'lı yıllarda İspanyol kaşif ve fatih Gonzalo Jimenez de Quseda tarafından İspanya'ya getirilmiş, 1585'de İtalya'ya, 1587'de Almanya'ya, 1588'de Avusturya'ya, 1600 yılı dolayında ise Fransa'ya ulaşmıştır. İngiltere patatesle 1588'de Amerika kanalıyla tanışmış, patates daha sonra 1620'de Belçika'ya girmiş, Fransa'da yaygınlaşması ise 1760'larda olmuştur.
Osmanlı ülkesine çok geç bir tarihte, 1850 yılı civarında geldiği tahmin edilmektedir.. Ancak ilk başlarda, "tekinsiz", zehirli ve uğursuz sayılarak daha çok hayvan yemi olarak kullanılmıştır. Özellikle Fransa'da, çeşitli hastalıkların kaynağı olduğu, "cinselliği azdırdığı", ekildiği toprağı güçten düşürdüğü söylenerek karşı çıkılmıştır. Kimi ülkelerde bu bitkinin adının İncil'de geçmediği bahane edilerek ülkeye sokulması bile yasaklanmıştır !..
Patatesi günümüz kentsoylu mutfaklarına ancak 1771 yılında kabul ettirebilen kişi, Fransız askeri kimyacısı ve botanikçi Antoine Augustin Parmentier (altta) olmuştur.. 1756-1763 yılları arasındaki "Yedi Yıl Savaşları" sırasında Prusya ordusuna karşı savaşırken tutsak düşerek üç yıl zindanda kalmış, hapishanede ona sürekli patates vermişlerdir. Hapisten çıktığında, kendisine sağlığını kazandırmış bulunan patatesin yararları üzerine ciddi araştırmalar yapmaya başlamıştır.
Fransa'da 1771'de buğday rekoltesi düşünce Besançon Akademisi, "Kıtlığın Yıkımını Azaltacak Yeni Yiyecekler Bulma" konulu bir yarışma düzenlemiş, bu yarışmaya katılan Parmentier, patatesin beslenmedeki önemini anlatan "Patatesin Kimyasal İncelemesi" (1771) başlıklı çalışmasıyla birinci olmuştur..
O sıralar 500.000 nüfuslu Paris'te insanlar ekmek bulmakta zorlanıyorlardı. Halk zaman zaman fırınları yağmalıyordu. Saraydaki bir kutlama sırasında Kral XVI. Louis, Kraliçe Marie-Antoinette ve konuklarına patatesten hazırlanmış çeşitli yemekleri sürpriz bir biçimde sunmuş, saray çevresi patatesi beğenince Kral, 1785'de patates ekimi için ona 160 dönüm kadar bir arazide dikim izni vermiştir.. Patatesin yetiştiği arazinin çevresine, değerli bir gıdayı koruma göstergesi olacak şekilde, nöbetçiler diktirerek dikkat çekmişse de, geceleri yoksul halkın gelip çalmasına göz yuman Parmentier, sonunda patatesin tanınmasını ve patatese karşı olumsuz önyargının ortadan kalkmasını sağlamıştır.
Günümüz Paris'inde "Patates Çorbası" yerine "Potage Parmentier" terimi kullanılmakta, kimi başka patates yemekleri de onun adını taşımaktadır..
İrlanda'nın 1841'de 8,2 milyonluk nüfusu vardı.. 1847-1848 yıllarında yaşanan "Büyük Açlık" ya da "İrlanda Patates Kıtlığı" diye anılan kıtlık sonucu bu nüfus 1851 yılında 1,5 milyona düşmüş, bu arada 2 milyon dolayında İrlandalı ABD ve Avustralya'ya göç etmiştir.
1845 yılında "Phytophthora İnfestans" adlı mantar küfünün yol açtığı hastalık sonucu art arda hasat kaldırılamaması nedeniyle İrlanda'nın temel gıda maddesi olan patates üretiminin üçte biri yok olmuştu..
Mahsulün bir yıl az alınması, ertesi yılki mahsulün de az olacağı anlamına geliyordu, çünkü ekilecek tohum da az olacaktı. Tarlalarda çürüyen mahsulün oranı neredeyse % 90'ı buluyordu. İrlanda'nın büyük bir bölümüne patates ekili bulunan tarım topraklarının hemen hemen tümü, İrlanda'da oturmayan Protestan İngilizlerin elindeydi ve bu toprakları aracılar eliyle Katolik İrlandalı köylülere kiralıyorlardı. 1840 yılı Ocak ayında İngiliz Parlamentosu, "Tahıl Yasaları" diye bilinen yasayla, yabancı buğday ithali üzerindeki gümrükleri kaldırmıştı. Bunun amacı, patates yerine, o zamanlar Birleşik Krallık'ta yiyecek maddesi olarak tanınmayan Hindistan mısırını geçirmekti.. İngilizler tarafından yüksek fiyat ödendiği için İrlanda'dan satın alınan tonlarca patatesin gemilerle dışarıya gönderilmesi sonucu İrlanda'da patates kıtlığı had safhaya ulaşmıştı. Kıtlık döneminde Sanayi Devrimi'nin getirdiği zenginlik içindeki Protestan İngiltere Katolik İrlanda'ya yardım etmezken, Osmanlı İmparatorluğu, Sultan Abdülmecid'in girişimiyle, kendisine çok uzak bir coğrafyada bulunmasına karşın, maddi sıkıntı içindeki İrlanda'ya insani yardım elini uzatarak para yardımında bulunmuştur..
(MURAT BELGE, "Tarih Boyunca Yemek Kültürü" ; PROF.DR. ZEKİ TEZ, "Lezzetin Tarihi" adlı kitaplardan derlenmiş bir yazıdır..)
Kaydol:
Kayıt Yorumları (Atom)
Hürriyet
KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder