790 ) YAPAY BİR ORTADOĞU ÜLKESİ...
Ürdün, İngiliz sömürgeciliğinin, "birinci paylaşım savaşı" sonrasında elde edilen ganimetten işbirlikçilerine ayrılan bir hediyesiydi. Osmanlı İmparatorluğu'na karşı İngilizlerle işbirliği yapan Mekke Emiri Abdullah'a, 11 Nisan 1921'de Filistin topraklarından koparılan bir parça, Mavera-i Ürdün (İngilizce Trans-Jordan), verildi.. O zamanlar "üzerinde güneş batmayan" Britanya İmparatorluğu böylesine güçlüydü.. Osmanlı zamanında da denetim dışında kalmış olan ve Bedevi Arapların yaşadığı Ürdün'ün başkenti haline getirilen Amman, 1921'de, nüfusu yaklaşık 2500-5000 dolayında büyükçe bir köy niteliğindeydi..
(Üstte : Soldan ikinci : Lawrence, yanında Herbert Samuel ve Emir Abdullah.. Amman 1921)
Yine aynı yıl, yani 1921'de, başında İngiliz Yüzbaşı Peake'in bulunduğu ve 1300 kişiden ibaret Ürdün Arap ordusu oluşturulmuştu.. 1930'da ise bunun yerini tamamen çöl şartlarına göre teçhiz edilen, başına John Glubb (Glubb Paşa) adında bir İngiliz komutanın getirildiği Arap Lejyonu aldı...
Daha sonra, İkinci Dünya Savaşı'ndaki sadakatinin sonucu, 1946'da, Emir Abdullah, artık bağımsız ülke statüsü almış olan Ürdün'ün kralı yapıldı.
İsrail'in kuruluşunun hemen ardından çıkan 1948 Arap-İsrail Savaşı'nda Ürdün Nehrinin batı yakasındaki Filistin topraklarını işgal eden Kral Abdullah, daha sonra burayı ilhak etti ve böylece Ürdün Haşimi Krallığı iki yakadaki topraklarda kurulmuş oldu.. Kudüs de İsrail ile Ürdün arasında ikiye bölünmüştü. Böylece savaştan İsrail'den sonra en kazançlı çıkan devlet Ürdün olurken, bu anlaşmayla İsrail, Batı Şeria ve Doğu Kudüs üzerindeki Ürdün'ün egemenliğini tanımakta ve Ürdün toplam 2200 milkarelik Filistin toprağına sahip olmaktaydı. Ürdün, söz konusu Filistin topraklarını 24 Nisan 1950'de ilhak ettiğini açıklamıştır..
(Üstte :Önde Kral Abdullah, arkasında büyük oğlu Hüseyin bin Tallal, en solda İngiliz Komutan Glubb Paşa)
(30 Kasım 1948, Kudüs.. Abdullah el-Tell ve Moşe Dayan)
Ürdün'ün Batı Şeria'yı ilhak etmesi sonucu ülkesine 400 bin Filistinliyi daha kabul etmesiyle, ülke nüfusunun üçte ikisi Filistinlilerden oluşmuştu.. Kral Abdullah, eğitim seviyeleri ve politik ilgileri yüksek olmaları dolayısıyla önemli bürokratik görevlere Filistinlileri getirirken, Filistinli liderler her zaman Abdullah'ı İsrail'le işbirliği yapan birisi olarak görmüşlerdi. Nitekim Kral Abdullah, 1951'de Kudüs'te, Mescid-i Aksa çıkışında (altta) bir Filistinli milliyetçi tarafından yapılan suikasta kurban gitti ve yerine 16 yaşındaki oğlu Hüseyin getirildi...
Kral Hüseyin, Ortadoğu monarşileri içinde, kendisine en fazla darbe ve suikast girişiminde bulunulmuş bir lider olarak en uzun süre iktidarda kalma başarısını göstermiştir..
Ürdün, daha doğrusu Haşimi Krallığı, ile Siyonizm arasında kan bağı vardı. Çünkü her ikisi de varlıklarını Filistin topraklarının gasp edilmesine borçluydular. Dolayısıyla da, Kral Abdullah da, Kral Hüseyin de İsrail ile ilişki ve işbirliği içinde oldular..
Bu yapay manda devletin yurttaşlarının büyük çoğunluğunu Filistinliler oluşturuyor, asker-sivil bürokrasisini İngilizler yönetiyordu. Maliyesi de yine İngiltere tarafından denetlenmekte idi, daha doğrusu "Devlet"in masraflarını da İngiltere karşılıyordu. Kral Hüseyin de aslında İngiltere'nin maiyetindeki bir memur konumundaydı. Amiri, İngiltere Büyükelçisi ve İngiliz ordu komutanı idi.
1954-55 yıllarında kendisini Bağdat Paktı'na girmesi için zorlayan İngiltere ve Batılı müttefikleri ile o dönemin Arap dünyası üzerindeki büyük gücü Nasır arasında "sıkışan" Kral Hüseyin (altta), içerideki Nasır yanlılarının da baskısıyla tercihini İngiltere ile ekonomik bağlarını sona erdirmekte kullandı.. İngiltere'nin yerini Mısır, Suriye ve Suudi Arabistan'ın sağladığı mali ve siyasi destek almıştı..
Ürdün ilk zamanlar ABD'nin gündeminde yer almıyordu, çünkü Amerikalı yetkililer bu yapay devletin, İngiltere'nin himaye gücü ortadan kalkınca, varlığını sürdüremeyeceğini düşünüyorlardı. Bu arada, Hüseyin de, kırılgan durumunu bildiğinden, İngiltere'den umudu kesince ve ülkedeki milliyetçi uyanışın Filistinliler üzerindeki etkisini fark edince, kendisine yeni bir hami aramaya başladı. Yeni efendinin de ancak ABD olabileceği kesindi. Amerikalı yetkililer de, Mısır lideri Nasır'ın dalgasını kesmek için artık her çareye başvurmaya hazırdılar. Yollar böylece kesişti...
1957'de ülkede monarşi aleyhindeki başta Filistinliler olmak üzere tüm grupların, Nasır'ın da desteklemesiyle, ayaklanması ve kendisini iktidardan uzaklaştırmaya çalışmaları üzerine Kral Hüseyin, ABD'ye başvurarak Eisenhower Doktrini çerçevesinde kendisine ekonomik yardım yapılmasını istemişti. VI. Filo'yu Doğu Akdeniz'e gönderen ABD ayrıca Ürdün'e 10 milyon dolar ekonomik yardımda bulunur.
1957'den itibaren Hüseyin artık CIA bordrosunda yer almaktadır ve bu fasıldan yirmi yıl boyunca ücret alacaktır. 18 Şubat 1977'de, Bob Woodward imzasıyla Washington Post gazetesinde yayımlanan haberde, Hüseyin'e paranın, CIA'e bilgi vermesi, öteki Ürdün yetkililerine aynı amaçla para transfer etmesi ve CIA ajanlarının serbestçe faaliyette bulunması karşılığında, doğrudan CIA Amman İstasyon Şefi tarafından elden ve nakit olarak ödendiği bildiriliyordu !..
KAYNAK :
HALUK GERGER, "ABD-Ortadoğu-Türkiye" ; TAYYAR ARI, "Orta Doğu"
Kaydol:
Kayıt Yorumları (Atom)
Hürriyet
KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder