Tarih : 29 Nisan 1945.. Sovyetler Birliği, Berlin'e girdi.. Bir gün sonra Adolf Hitler kendini vurarak intihar etti..
O günlerde İstanbul Haydarpaşa Garı'ndan kalkan kara tren Ankara'ya bir konuk getirdi : Solcu "Tan" gazetesi sahibi Zekeriya Sertel (üstte eşiyle)..
Sertel, Atatürk'ün uzun yıllar Dışişleri Bakanlığını yapmış, İsmet İnönü döneminde pasifize edilmiş Tevfik Rüştü Aras'ın misafiriydi..
Gazeteci Sertel'in, eski Dışişleri Bakanı Aras'ın Bahçelievler'deki iki katlı evine geliş nedeni ahbap ziyareti değildi..
Bir süre önce Tevfik Rüştü Aras (altta solda), İstanbul'a gelip "Tan" gazetesine uğramış ve sohbetleri sırasında geliş amacını açıklamıştı : "Ankara'da, tek parti ve Milli Şef İnönü'ye karşı, özgürlük ve demokrasiyi savunan yeni bir siyasal hareket ortaya çıkıyor. Senin de bizimle olmanı istiyoruz.."
Zekeriya Sertel, yeni partinin muhtemel kurucu önderleriyle tanışmak için Ankara'ya gelmişti.
Ankara Bahçelievler'de gazeteci Sertel'i, o dönemde CHP milletvekili olan Celal Bayar ve Adnan Menderes de bekliyordu. Evde ayrıca, Ankara Hükümeti'nin ilk İçişleri Bakanı Cami Baykurt da vardı. Tevfik Rüştü Aras ve Cami Baykurt iki yakın arkadaştı ve ikisi de sosyalizme sıcak bakıyordu !
O yıllarda Celal Bayar farklı mıydı ?.. 1921 yılında "Hakimiyet-i Milliye" gazetesine bakın ne demişti : "Sosyalizme karşı olanlar, ferdiyeti kuvvetli, sermayesi zengin memleketler ahalisidir. Tanzimat'tan beri, elverişsiz şartlar altında Avrupa kapitalinin memleketimize imtiyazlı bir şekilde girmesinin ve iktisat kaynaklarımıza hâkim bulunmasının esef verici neticeleri göz önündedir."
Henüz Soğuk Savaş dönemi başlamamıştı ve Celal Bayar sosyalizmi "öcü" olarak görmüyordu..
Ankara'daki gizli toplantının amacı, yeni kurulacak partinin programı ve tüzüğünü tartışmaktı. Çokpartili hayata geçilmesi konusunda hemfikirdiler. "Yarım kalan demokrasi devrimini tamamlamak" istiyorlardı.
Toplantıda en çok Menderes konuşuyor ; sözlerini ağdalı sözcüklerle süslüyordu. Kendisinden yaşlı olanlar bile bazı sözcükleri anlamıyordu ! Bazen tartışıyorlar, bazen gülüyorlardı. Antidemokratik buldukları bazı yasaların Celal Bayar'ın başbakanlığı döneminde çıkması üzerine, Bayar'ın, "Bu da mı benim dönemimde çıkmış ?" demesi kahkahalara neden oluyordu..
Dile getirilemiyordu ama ilk toplantıdan itibaren partinin genel başkanlığı için iki kişi yarışıyordu : Celal Bayar ve Tevfik Rüştü Aras..
Ve o ilk toplantıda partinin adı da belli oldu : Cumhuriyet Demokrat Partisi.
Gizli toplantılar Ankara ve İstanbul'da sürerken, CHP'nin, TBMM gündemine getirdiği toprak reformu, parti kurma çalışmalarını gizlice sürdüren liberal-sosyalist ittifakını yaraladı.
Tasarıya muhalefet edenlerin başında Adnan Menderes geliyordu.
Bir gün, Menderes Meclis'te toprak kanunu aleyhine yaptığı konuşma metnini, "Tan" gazetesinde basılması için Sertel'e verdi. Ama, toprak reformunu destekleyen Sertel, yazıyı basmadı. Menderes, Sertel'i Ankara'daki evine akşam yemeğine davet etti. Sertel ile Menderes'i birleştiren sadece siyaset değildi. Doktor Edhem Vassaf, Menderes'in en yakın arkadaşıydı. Dr. Vassaf'ın eşi Belkıs Hanım ise Zekeriya Sertel'in kız kardeşiydi.. Yemekten sonra, Menderes ve Sertel çalışma odasına çekildiler. Menderes, birilerinin duymasını istemeyeceği bir ses tonuyla sordu : "Siz komünist misiniz ?"
Sertel sertçe, bu sorunun yersiz olduğunu söyledi. Belli ilkeler çerçevesinde işbirliği yapacaklarını daha önce konuştuklarını, bunun dışında kişisel siyasi inancına kimsenin karışamayacağını söyledi..
Kurulacak partinin bir yayın organı olmalıydı.. Sertel, "Tan" gazetesinin böyle bir misyonu üstlenemeyeceğini söyledi. Tevfik Rüştü Aras, bir dergi çıkarılmasını önerdi.
O günlerde Zekeriya Sertel'in gazeteci eşi Sabiha Sertel (altta) de bir dergi çıkarmaya çalışıyordu. Bu iki girişimi birleştirmeye karar verdiler. Derginin ismi, Sabiha Sertel'in "Tan" gazetesindeki köşesinin adı olacaktı : "Görüşler"..
Tarih : 28 Kasım 1945.. İstanbul Haydarpaşa Garı'ndan çıkan kara tren bu kez Ankara'ya gazeteci Sabiha Sertel'i getirdi. Sabiha Hanım, Adnan Menderes'in evine davetliydi..
Gergindi. Dört ay çalışmış, "Görüşler" adlı derginin tüm çalışmalarını bitirmişti. Başta Halide Edip Adıvar olmak üzere, Behice Boran, Aziz Nesin, Sabahattin Âli, Niyazi Berkes, Pertev Boratav gibi birçok aydından yazı yazacaklarına dair söz almıştı. Celal Bayar, Adnan Menderes ve Fuat Köprülü de makale yazacaklarını belirtmişlerdi. Bu nedenle derginin kapağına, Bayar, Köprülü ve Menderes'in de bulunduğu yazar kadrosunun fotoğrafları basılmıştı.
Dergi kapağı "Cumhuriyet", "Akşam" ve "Vatan" gazetelerine ilan olarak gönderilmişti. Ancak, Bayar, Menderes ve Köprülü söz verdikleri halde makalelerini yollamamışlardı. Yapacak bir şey yoktu ; ilanlar ve dergi o kapakla çıkacaktı..
Sabiha Sertel bu duyguyla girdi Adnan Menderes'in Kavaklıdere'deki evine. Evde Menderes, Bayar, Köprülü ve Aras vardı. Misafir odasının ortasındaki yuvarlak masada parti programına son şekli veriyorlardı.
Sabiha Hanım'ın sitemine, "Çok özür dileriz, ama görüyorsunuz çok çalışıyoruz, fakat gelecek sayıya mutlaka yazı vereceğiz," diye yanıt verdiler.
Sohbetten sonra, Menderes ve Köprülü İstanbul'a dönen Sabiha Hanım'ı tren istasyonuna kadar uğurladılar..
Sabiha Sertel'i İstanbul'da bir sürpriz bekliyordu. "Görüşler" 1 Aralık'ta çıkacaktı. Ama 29 Kasım'da bayilere gönderilen dergi, tiraj patlaması yapmıştı. Dergi aynı gün içinde ikinci baskısını yaptı.
Sabiha Hanım eşi Zekeriya Sertel'le bu mutlu olayı kutlamak için akşam Degüstasyon Lokantası'na gitti. Ve orada ikinci bir sürprizle karşılaştı. Yazar Sadrettin Celal, "Haberiniz var mı, 'Görüşler' mecmuasının başındaki 'G' harfini orağa benzetmişler. 'Görüşler dergisi, orak-çekiç başlığı altında çıkmış' diye rivayetler salıyorlar ortalığa," dedi.
Sertel çifti bu dedikoduya, "Öküzün altında buzağı arıyorlar" deyip güldüler. Derginin logosunu İhap Hulusi hazırlamıştı ve onun orak-çekiçle, sosyalizmle hiç ilgisi yoktu. Birileri liberal-sosyalist ittifakı bozmak istiyordu..
O dönemde, Bayar ve Menderes gibi liberallerden çok solcular iktidara daha yakın görülüyordu. Çünkü dünyada sol rüzgâr esiyordu.. İngiltere'de Churchill seçimi kaybetmiş, İngiliz tarihinde ilk kez İşçi Partisi ezici bir çoğunlukla iktidar olmuştu. Fransa'yı artık sosyalist bir hükümet yönetiyordu. İtalya'da komünistler iktidar ortağıydı. Yugoslavya ve Bulgaristan'da seçimleri komünistler kazanmıştı. Yunanistan'da komünistler iktidara talipti. Arnavutluk ve Macaristan'da krallıklar yıkılmış, komünistler iktidarın güçlü adayıydı..
Türkiye'de ise sosyalistler ile liberaller yeni bir parti kurma hazırlığındaydılar.
Ve birileri bu oyunu bozmak istiyordu...
Serteller, "orak-çekiçli" kara propagandaya gülmüşlerdi ama Ankara'da bu konuyu ciddiye alanlar vardı..
30 Kasım'da, Bayar, Menderes ve Köprülü "Görüşler" dergisiyle bir ilgileri olmadığını, Kemalizm'den başka ideolojiye inanmadıkları açıklamasını yaptılar.
"Orak", liberal-sosyalist ittifakını ortadan biçmişti !.. Serteller bu açıklamaya tepki gösterdiler. Tevfik Rüştü Aras her iki tarafı tekrar bir araya getirmeye çalışıyordu. Ama, bu birlikteliği bozmak için birileri de başka bir çalışma içindeydi..
3 Aralık gecesi İstanbul Üniversitesi öğrenci yurtlarına yarın sabah "Tan" gazetesi ile "Görüşler" dergisine karşı gösteri yapılması talimatları verilmişti.
Tarih : 4 Aralık 1945.. Sabah saatlerinde öğrencilerden oluşan büyük kalabalık Beyazıt Meydanı'nda toplandı. "Kahrolsun Komünistler !" , "Kahrolsun Serteller !" sloganlarını atarak Babıâli'ye doğru yürüyüşe geçtiler. Cağaloğlu'na vardıklarında sol görüşlü kitaplar satan "ABC" ve "Berrak" kitabevlerini darmadağın ettiler.
Sırada "Tan" gazetesi ve "Görüşler" dergisi vardı..
Ve binlerce kişi ellerinde taşlarla, demir çubuklarla pencereleri, kapıları, masaları, matbaa araçlarını, dizgi makinelerini yerle bir ettiler. Bazı kişiler binayı ateşe vermek istedilerse de başarılı olamadılar..
Kalabalıklar nereyi tahrip edeceklerini sanki biliyordu !..
Bir sonraki saldırıyı Cami Baykurt'un Fransızca çıkardığı "La Turquie" gazetesine yaptılar. Orayı da yıktılar. Sonra sosyalist Esat Adil'in sahibi olduğu "Yeni Dünya" gazetesine saldırdılar...
Sonra.. Liberal-sosyalist ittifak bir daha gerçekleşmeyecek şekilde sona erdi.
Ve sol, Soğuk Savaş döneminde benzer provokasyonlarla, korkulan bir öcü haline getirildi..
SONER YALÇIN'IN "SİZ KİMİ KANDIRIYORSUNUZ !" ADLI KİTABINDAN DERLENMİŞTİR.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder