Prof. Afet İnan'ın kızı ARI İNAN'ın, "Tarihe Tanıklık Edenler / Cumhuriyet'in Kurucu Kuşağıyla Söyleşiler" adlı kitabında (1997), 11 Mayıs 1975 tarihinde, ŞÜKRÜ SÖKMENSÜER (1890-1978) ile yaptığı röportajda Ş. Sökmensüer anlatıyor...
Atatürk rahatsızlığının son devresinde tehlikeli ve ümitsiz bir duruma düşmüştü. Celâl Bayar İstanbul'a gitmiş, durumu takip ediyordu.
Dolmabahçe'den beni makine başına çağırdılar. Ben telgrafhaneye gidip bir direktif aldım. Celâl Bayar'ın Bakanlıklara tebliğ edilmek üzere, Atatürk'ten ümidin kesildiğini ve Allah'ın rahmetine kavuşmak üzere olduğunu bildiren, Bakanlıkların dikkatli ve tedbirli olmalarına dair bir yazı idi. (Şükrü Sökmensüer'in o tarihteki görevi Emniyet Umum Müdürlüğü idi)
Ben Bakanlıkları dolaştım. Hatırımda kaldığına göre Milli Savunma Bakanı Kâzım Özalp idi. Onun yanına gittiğim zaman, Celâl Bayar'ın direktifini okudu ve gözlerinden yaş akarak : "Durumumuz nasıl Şükrü Bey ?" dedi. Ben de kendilerine, "siz hükümet erkânı birbirinize bağlı ve sağlam olarak durursanız memlekette hiçbir şey olmaz," dedim..
Oradan -mühim bir noktadır bu- (Bayındırlık Bakanı) Ali Çetinkaya'ya gittim. Onun Anafartalar Caddesi'ndeki evini bilmiyordum. Emniyet müdürünü çağırdım, o beni götürdü. İçeriye girdim, uzun boylu birisi beni karşıladı. Dedim ki : "Ali Çetinkaya ile görüşmek mecburiyetindeyiz. Başbakan'dan bir direktif var.." Ali Çetinkaya da, benim girdiğim salonun solunda büyük bir odada arkadaşlarıyla toplanmış, konuşuyorlar.. Çetinkaya çıktı geldi, "Ben de seni arıyordum, görmek istiyordum," dedi. Beni merdivenin altında küçük bir odaya soktu. Orada dedi ki : "Şükrü Bey ! Atatürk'ün Allah'ın rahmetine kavuşması ihtimaline karşı Bakanlar Kurulu'nda cereyanlar vardır. Şükrü Kaya'nın, Mareşal'in (Fevzi Çakmak) sonra Celâl Bayar'ın reisicumhur olması konusu üzerinde böyle hususi temaslar oluyor. Fakat en son Mareşal üzerinde duruluyordu. Fakat ben sana söyleyeyim, bu devri, bu fasıla devrini, Atatürk'ten sonra yeni birisinin cumhurbaşkanı olup da, yeni durumu sağlam bir şekilde tespit edinceye kadar bu işi İnönü'den başka hiç kimse yapamaz. Beni sevmez İnönü, ama memleket meselesidir, vatanperverlik vazifesidir. Ben sana her türlü yardımı yapmaya hazırım. Sen adamlarınla memlekette ve Meclis'te gereken telkinleri yaparak, İnönü'nün reisicumhurluğa seçilmesini temin etmeye çalış"..
Ben oradan ayrıldım, İnönü'nün evine gittim. İnönü o zaman başbakan değildi, ayrılmıştı. Celâl Bayar'dı başbakan. Ona eski başyaveri olarak vicdani bir görev hissettim ve bu durumları anlatmak istedim. Beni kabul ettiler, yemek salonunda masanın bir tarafında o oturdu, yanına da ben oturdum..
Kahve getirtti. "Ne var Şükrü Bey ?" dedi. Ben olayları kısaca özetledikten sonra, Ali Çetinkaya'nın bana verdiği direktifi ve İnönü hakkındaki fikirlerini de anlattım..
Bir durakladı. Çünkü hakikaten Ali Çetinkaya'ya karşı öyle bir sevgisi yokmuş. Bana dedi ki, "Bunu Ali Çetinkaya'nın söylediği doğru mu ?"
"Paşam" dedim, "ben Ali Çetinkaya'nın ne akrabasıyım, ne kimsesiyim. Bir mecburiyetim de yok. Ben bir hakikati size arz ettim," dedim. Ondan sonra bana dedi ki, "Mareşal hakkında bir fikrin var mı ?"
"Mareşal Elazığ'dan dönüşünde Ankara istasyonuna gelir gelmez, doğruca ayağının tozu ile size geldi ve adeta size arz-ı hürmet etti," dedim ; "Binaenaleyh Mareşal hakkında benim kanaatim olumludur. O sizi tutacaktır. Ama kendi damadı Şefik Paşa onun reisicumhur olmasını ister. Ama yine de Mareşal, böylesine, damadının sözüne aldanacak bir adam değildir," dedim ve kendisini tatmin ettim. O sırada, "Fethi Bey'in (Okyar) durumu nedir ?" diye sordu.. Dedim ki, Fethi Bey size bağlıdır ve sizin hakkınızda bir suikast konusu olduğunu bilerek, İbrahim Tali öngören ile temasında, sizin korunmanız gerektiğini, binaenaleyh sizi istemeyenlere, başka birinin reisicumhur olmasını isteyenlere, "bir suikast tertip edebilirler, bundan İnönü'yü haberdar edin" diye uyarmıştır..
O büyük insanı kaybettikten sonra, Celal Bayar beni Çankaya'daki evine çağırdı. Gittiğim zaman Tevfik Rüştü Bey de oradaydı. Celal Bayar, "Şükrü Bey," dedi, gayet üzgündü, "beni İnönü'nün evine götürsün birisi," dedi. Peki, dedim. Telefon ettim, Emniyet Müdürü Sadri Aka geldi. Beyefendiyi İnönü'nün evine götür, dedim. Daha sonra İnönü ve Bayar döndüler ; biz de beraber istasyona gittik. Orada karar vermişler ; Celal Bayar İstanbul'a gidecek ve Atatürk'ün cenazesini Ankara'ya getirecek. Celal Bayar bu hareketi ile devletin başına İnönü'nün geçeceğini duyurmuş oluyor...
İstasyona geldiğimiz zaman, Atatürk'ün ölüm haberini alan Şükrü Kaya, Ali Çetinkaya, salonda -büyüklere mahsus bir salon vardı Ankara istasyonunda- hüngür hüngür ağlıyorlardı. Sonra İnönü, fevkalade üzgündü. Celal Bayar'ı uğurladık. İnönü'nün reaksiyonu Atatürk'ün ölümü üzerine meşhur beyannamesidir...
Atatürk'ün Celal Bayar ile ilişkisini biraz daha iyi anlayabilmek adına, Şükrü Sökmensüer'den son bir küçük anekdot ile bitirelim yazıyı..
Falih Rıfkı (Atay) ile aramız gayet iyi idi. Bir gün bana şöyle dedi : "Atatürk bir gün maiyetiyle beraber benim evime geldiler. Ben yoktum. Eşim karşılamış ve eşime 'kızım bana bir kahve yap' demiş. Kahveyi yapmış eşim. Onu sık sık gördükleri için, bir üzüntü içinde olduğu fikrine kapılmış. Atatürk'e sormuş : 'Paşam nedir, neye sıkılıyorsunuz ?' Atatürk de, 'Memleket işlerini, devlet işlerini Celal Bayar'a tevdi ettim. Ordu işlerini Mareşal'a tevdi ettim. Celal Bayar en küçük bir hadisede gelip benden fikir alıyor, sık sık bu teması devam edip gidiyor' demişler.." Yani bu ifadesi ile kendisinin Bayar'dan pek de hoşnut olmadığını anlatmak istiyor..
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder