Çok sevdiğim mizah yazarımız Aziz Nesin'inü maalesef yeni okumaya fırsat bulduğum ve kendisinin "özyaşam öyküsü" diye nitelendirdiği "YOL / Böyle Gelmiş Böyle Gitmez-1" adlı anı kitabı beni çok etkiledi..
Fazla uzatmadan kitaptan bir bölümü paylaşmak istiyorum.. 1920'li yılların başlarında, adı henüz Mehmet Nusret olan beş-altı yaşlarındaki yazarın Kasımpaşa'da, oda oda ailelere kiralanan bir evin odasında ikamet ederlerken yaşadığı bir bayram anısını ..
Bayram geliyor. Mahalledeki, evdeki bütün çocuklar sevinç içinde bayrama hazırlanıyorlar. Komşu kızlardan birine pembe ipekliden entari dikiliyor.Başka bir kız çocuğuna atkılı rugan ayakkabı alınmış. Öyle pırıl pırıl ki, ayakkabının rugan siyah aynasında yüzünü seyrediyorsun. Oğlan çocuklardan birine alınan bayramlık potin çok hoşuma gitmişti. Bu potinin alt yanı siyah deri, koncu da gri podüsüetti (yumuşak, ince havlı bir cins süet). Yandan düğmeliydi. Parlak, küçük birçok düğmesi vardı. Düğmeleri iliklerine kolayca geçirmek için, parlak madenden ayrı bir çengel vardı. Çocuk, düğmeleri bu çengele takıp kolaylıkla iliklere geçiriyordu. Çocukluğumda pek az şey bu denli hoşuma gitmiştir.
Büyüyünce ben de bu düğmeli potinlerden alacağım, hem de birçok, bir dolu..
Bana bayramlık hiçbir şey alınmıyor. Ama ben de öbür çocukların sevincine katılmışım, bayram geliyor diye sevinmekteyim.
Annemin bana bayramlık alamadığı için çok tedirgin, çok üzgün olduğunu anlıyorum.
Arife günüydü. Annem elime ya 40 para ya da 100 para vermiş, "Hadi oğlum, git de fesini kalıplat!" demişti.
Bayram hazırlığı olarak fesimi kalıplatacağım. Bende bir sevinç, bir sevinç.. Uçuyorum. Uçarak gittim fes kalıpçısına. Bu benim fes kalıpçısına kendi başıma ilk gidişim. Kendimi büyümüş sanıyorum, kocaman olmuşum..
Kalıpçı Uzunyol'da, bahriye kışlasının karşısındadır. Giriyorum içeri. Biraz ürkek, "Amca, fesimi kalıplatacağım.." diyorum. Tanımadığımız bütün büyük erkekler, satıcılar, dükkâncılar hep "amca"dır.
Kalıpçının belinde bir peştamal, önünde sırayla sarı madenden fes kalıpları. Buruş buruş olmuş fesimi alıyor, yanındaki maşrapadan ağzına doldurduğu suyu, tükürür gibi fesin üstüne püskürtüyor.
Püskülü söküyor fesin ibiğinden. Ah, fesimin püskülü ibrişim olsaydı.. Fesin kırmızısı üstünde ibrişim püskülün parlak siyahı pırıl pırıldır. Benim fesimin ibrişim püskülü hiç olmayacak, benimki "tire püskül".
Kalıpçı, ağzından su püskürterek ıslattığı fesimi, silindir biçimi, tahtadan bir kalıba geçiriyor. Üstüne de sarı madenden dişi kalıbı oturtuyor. Bu sarı maden kalıp sıcak olduğundan, nemli feslerden buğular yükseliyor. Kalıpçı, madenden kalıbı iki kulpundan tutup çeviriyor, sonra kaldırıyor. Bir süre sonra fes ütülenmiş, kalıplanmıştır..
Adam, püskülünü takıp fesimi veriyor. Sırada bekleyen başka müşteriler var..
kalıptan çıkmış fes sıcak sıcaktır, fırından yeni çıkmış çörek gibi. Daha buğusu tütmektedir. Bir de özgün kokusu vardır; yağ, ter, kir, toprak, yağmur, yanık karışımı bir kokudur bu...
Buğusu tüten o sıcak fesi başıma koyunca, üstümdeki eski püskülerin birden yenileşiverdiğini sanıyorum. Benim bayramlığım da budur: Kalıplanmış, iplik püsküllü fes..
Eve gidince, kalıbı bozulmasın diye, annem fesimi alıp yüklüğe kaldırıyor. Çünkü bayramlık olan her şey ancak bayram sabahı giyilebilir.
O akşam babam eve çok geç gelecektir. Oysa başka zamanlar, akşam ezanı okunurken evdedir. O akşam neden geç geldiğini büyüdükçe, sonraları anlayacağım. Çocuğuna, karısına bayramlık alamamanın utancıdır bunun nedeni. Bu utanç erkeklik öfkesine dönüşecek ve eve gelince hiç yoktan anneme kızacaktır.
Annem beni odamızın ortasında, leğende yıkıyor. Bayram gecesi çocuklar ille de yıkanacak. Beni yatağıma yatırıyor, öpüyor. Bana bayramlık çorap almıştır, uzun konçlu, fitilli siyah çorap... Yeni çorabımı yastığımın altına koyuyorum. Böyledir: Bütün çocuklar yıkandıktan sonra bayramlıklarını yataklarına alır, öyle yatarlar.
Bayramlığımın olmamasına annemin gönlü razı değildir. Onun için, beni yatırdıktan sonra, idare lambasının kör ışığında, dikiş makinesinde, bana babamın eskilerinden bir şeyler dikecektir, hem de sabaha kadar yetişecek...
Babam eve geldiğinde uyuyordum. babamın bağırmalarından uyandım. Çok hiddetli koca olan babam, anneme dikişi bırakıp yatması için bağırıyor. Annem cevap vermeden ağlıyor. Ben yatağın içinde, uyanmış olduğumu belli etmemeye çalışıyorum.
Babam yatacak. Ben uyuyup kalacağım. Annem sabaha dek dikiş dikecek. Babam erkenden kalkıp bayram namazı için camiye gidecek.
Babam camiden dönmeden annem beni uyandırıyor. Bütün gece sabaha dek eskilerden evirip çevirip diktiği giysiyi giydiriyor bana. Kendisi de en yeni entarisi hangisiyse onu giyiyor. Mangala çaydanlığı koyuyor. ortaya kahvaltı soframızı kuruyor.
Babam geliyor bayram namazından, kerevetteki pösteki üstüne oturuyor. Önce annem babamın elini öpüyor. Babam da annemin yanağından öpüyor.
Geceki çekişme unutulmuştur. Sonra ben babamın elini öpüyorum. babam da sarılıp beni öpüyor. Gür bıyıklarının, sakallarının sert kıllarını yanağımda duyuyorum.
Bayramlaşma töreni bitmiştir. Kahvaltı sofrasına oturuyoruz. Babam yere bağdaş kurup sofra bezini dizlerine örterken besmele çekiyor.
Sabahın loş mavi ışıkları penceremizin kafes deliklerinde koyulaşıp esmerleşerek odamızı aydınlatıyor. Çaydanlıktan bardaklarımıza çay dolduran annemin yüzüne bakıyorum: Uykusuzluktan, sarımsı pembe yüzü solmuş, ağlamaktan göz kapakları şişmiş, gözleri kızarmış. Az sonra bayramlaşmaya gelen komşu kadınlara güler yüzlü, tatlı dilli olacaktır.
Bardaktaki çayıma ekmeğimi banıyorum. Sıcak çayda yumuşayıp süngerleşen bayat ekmeğimi yiyorum. Bu kahvaltı sofrasında çay ve bayat ekmekten başka, pek seyrek olarak zeytin de bulunur.
Birçok bayram sabahım aşağı yukarı hep böyle geçmiştir. Sabaha dek eskilerden bana bayramlık diken bir anne.. Hırçın ama dünyanın en iyi yürekli bir babası.. Ağlamaktan göz kapakları şişmiş, ama hiç kimseye hiçbir yakınması olmayan bir anne..
Bayramda her eve bayram şekeri alınır. O yıllarda bizim evimizde bayram şekeri de pek olmazdı. Ama bir kutu bayram şekeri getiren konuklarımız olurdu. Konuğun getirdiği şeker, bizim için değil, daha sonra gelecek konuklarımızın önüne çıkarmak içindi..
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder