Sayfalar

27 ) İLGİNÇ YÖNLERİYLE YENİÇERİLER ( 2 )

  

    Katledilen II. Osman, ordu içinde bölünmelere de neden olmuştu. Erzurum Valisi Abaza Mehmed Paşa, bu cinayeti  bahane ederek isyan ettiğinde ; Erzurum’ dan Sivas’a kadar Doğu Anadolu’da, eline düşen yeniçeriyi aman vermeden öldürmeye başladı. Yeniçeriler de, muhafızı oldukları kaleleri bırakıp, kıyafet değiştirerek İstanbul yoluna düşmüşlerdi…
  Abaza Paşa’nın karakolları, yolda şüpheli yolcuları çevirir, uzun paçalı şalvarlarını sıyırtıp, diz ve bacaklarına bakarlardı. Çünkü yeniçeriler daima boyu dize kadar olan çakşır giyerlerdi. Bu yüzden dizleri, baldırları, bacakları güneş yanığı, üst tarafları ise beyaz olurdu. Böylelerini yakalayınca hemen çökertip boynunu vururlardı. Kısa çakşır giyen ve yeniçerilikle hiçbir ilgisi olmayan nice masum köylü, kentli boş yere öldürülmüştü.. Eğer o zamanlar nişan dövmeleri olsaydı, boşu boşuna  bunca insan ölmezdi..   

  “Balık baştan kokar !..” sözünü doğrularcasına, Osmanlı’nın bu en kötü döneminde, tüm idareciler de kötü olunca, şimdi anlatacağım olay gibi olaylar da çoğalıyordu :
  1623 yılında, bir divan günü sipahilerle yeniçeriler Kubbealtı’na hücum ettiler ; Gürcü Mehmed Paşa’ya, “Biz seni istemeyiz ! Sadaretten çekil yoksa seni paralarız !” dediler. Mehmed Paşa hiç direnmedi, mührünü teslim ederek istifa etti. Saray’dan padişah adına, “Kul kimi ister ? “ diye sorulduğunda, “Mere Hüseyin Paşa’yı isteriz ! “ bağrışmaları yükselince mühür bu vezirin koynuna girdi..
  Gençliğinde aşçı yamaklığı yapmış olduğu söylenen Mere Hüseyin Paşa şükran borcunu Ağakapısı’na 1.000 kelle şeker göndererek ve orta camisine de ibrişim seccadeler döşemekle ödedi.
  O zamanlar şeker çok değerliydi. Toz şeker ve kesme şeker yoktu ; şeker Avrupa’dan geliyordu. 5-6 okka çeken (6-7,5 kg.), külah şeklinde dökülmüş şekere “kelle” deniyordu. 1.000 kelle, yaklaşık 6-7 tonluk bir miktar tutuyordu ki, bu muazzam bir miktardı.. Devletli vezir piyasadan belki de bütün şekeri kaldırmış, en azından bir çarşı malını göndermişti !..
  Bu paşanın ilk sadareti 25 gün sürmüştü ; ikincisi biraz “tatlandığından” , yedi ay sürdü !..


  1688 yılı Mart ayı başında çıkan yeniçeri isyanında, bu defa esnaf ve halk yeniçerilere karşı cephe almış ve Sancak-ı Şerif’ i çıkartıp üzerlerine yürüyerek yaklaşık 400 yeniçerinin öldürülmesi ve idamıyla son bulan olaylar sonucu yeniçeri ağaları egemenliği bitmişti.
  Bir hafta sonra, 8 Mart 1688 Pazar gecesi, İstanbul’da Balıkpazarı Kapısı dışında bir meyhanede yangın çıktı, sur içine atladı ve şehrin büyük bir kısmını kül etti. O tarihte yangın tulumbacılığı teşkilatı daha kurulmamıştı ; fakat yangınları söndürmeye koşmak da yeniçerilerin görevlerindendi. Yeniçeriler bu yangına seyirci kaldılar, hatta, “ Bre yoldaşlar ne durur seyredersiniz ?” diyenlere de, “Sancak-ı Şerif çıkartıp kulu kırmak iyi miydi ? Ko yansın şehirli keferesi ! “ dediler.. Bu yangında 1.500 ev, 5.000 dükkan yeniçeri ihaneti yüzünden yandı denilebilir. Ocak artık kanlı ihtilallerin kundağı haline gelmişti. İlk fırsatta fitne ateşi parlayıverecekti.
  1688 isyanı, bir savaşın içinde, en buhranlı bir bozgun devrinde çıkmıştı. Avusturya, Rusya, Polonya ve Venedik’le savaş halindeydik. Yeniçeriler İstanbul’da vezir sarayı ve çarşılar yağma ederken cephelerde yeniliyorduk ; 8 Eylül 1688’ de Avusturyalılar Belgrad’ ı aldılar… Belgrad  ki o tarihte, iç ülkede bir ordu merkeziydi..

  İstanbul, 1730 ihtilalinden 1808’ e kadar, yani 78 yıl yeniçeri isyanı görmedi.  Bu süre içinde tahttan padişah indirmeyen ve padişahtan vezir kellesi istemeyen yeniçeriler, yüzyılın yeni silahlarını bilen, yeni savaş tekniklerini öğrenen, talim terbiye kabul eder asker de olmadılar. Talimleri testiye ve yumurtaya kurşun atmak, ıslak keçeye pala çalmaktan ibaret oldu…
  İstanbul’da ve taşrada şehirlerin kabadayıları oldular, şehirlerin asayiş ve inzibatı yeniçeri ocağına bırakılmıştı. Bütün esnaf ocağa yazıldı ve işinde, ocaklı ayrıcalığına dayanarak başına buyruk hareket etti, halkın gıdasıyla oynandı. İçlerinde kötülüklerinin cezasını çekenler, hatta başını verenler çok oldu ; ama yakasını ele vermeyenler de kabadayılık, vurgunculuk, haraççılık yolunda devam etti. Bu yolun kaçınılmaz icabı, kendi boylarından rakiplerle karşılaştılar. Bu sefer de “meydan ya senindir ya benim” diyerek kanlı dövüşler oldu. İtlik, külhanilik, bıçkınlık cahil gençler arasında salgın halini aldı. Türlü uygunsuzluk, sapıklık, ahlaksızlık kabadayılık şanından bilindi.
  Yani kısacası, yeniçeri ocağı son yüzyılında askerliğin şerefini tamamen kaybetmişti…
  1700’lü yılların sonlarında ; cephelere, seferli kadronun dörtte biri zor sevk edilebiliyordu. Örneğin İstanbul’dan parlak bir ordu alayı ile çıkan yeniçerilerin dörtte üçü, şehir dışında ilk konak yeri olan Davutpaşa ordugahından, daha o alay gününün akşamı, şehre kaçıp günlük işinin başına dönmüş olurdu !... Zabitler bunları asla geri getiremeyeceklerini bildikleri için ihbar etmektense göz yummayı tercih ederlerdi. Örneğin 100 askeri olan bir odabaşı, 25 askerin seferi ulufesini dağıtır, var gösterip 75 sefer kaçkınının ulufesini de kendi kesesine atar, uygun bir miktarını da çorbacısına pay olarak ayırırdı. Soyulan devlet hazinesiydi, yıkılan devlet binasıydı. Felaketten felakete sürüklenen, atalarının fethettiği ve yüzyıllar boyunca yerleşerek imar ettiği ve nüfusunun da pek çok kasabada yüzde seksen çoğunluğunu teşkil ettiği koca koca ülkelerden muhacir olup çekilen de Türk Milletiydi…
    
  Sultan III. Selim zamanında, Yemiş İskelesi kayıkçılarından Poyrazlı Mustafa adlı bir yeniçeri, Balıkpazarı’ndaki bir meyhanecinin oğlunu bıçak zoruyla kaçırıp, aynı iskele yakınlarındaki kayıkhanelerde bulunan odasına kapatmıştı. Çocuğu kurtarmak için Çardak kolluğu çorbacısı Hüseyin Ağa, bütün kolluk kuvvetiyle kayıkhaneyi basmış, çıkan çarpışmada kolluk askerlerinden biri ölmüştü. Poyrazlı Mustafa idam edilmek üzere kayıkla Rumelihisarı’na götürülürken Tophane önlerinde kayıktan atlamış, fakat kendisi de kayıkçı olduğu halde yüzme bilmediğinden boğulmuştu. Olay akşam saatlerinde olduğu için karanlıkta cesedini bulamamışlardı. 3-4 gün sonra ceset su yüzüne çıkıp Sirkeci sahiline vurmuş, orada Girit’ten sabun getirmiş bir geminin yanında bulunmuştu. Bu sefer de o semtin kayıkçısı ve hamal yeniçerileri, “ Gemiciler bir yoldaşımızı katletmiş” diye ayaklanmıştı. Kaptan her ne kadar, “Bu ceset şişmiş, birkaç gündür denizde olduğu belli ; biz ise daha dün geldik,” diye feryat etse de kimse kulak asmamış ve bütün sabunlar yağma edilmişti…      

  İstanbul’daki bütün yeniçerilerin 15 Haziran 1826 şehir muharebesine katıldıkları söylenemez.. Büyük bir kısmı şehir dışına kaçtı. Genel af beklerlerken tam aksine II. Mahmud hepsini ölüm fermanlısı yaptı. Onlar da can kaygısıyla, uçsuz bucaksız Belgrad Ormanı’ na daldılar ve orada açlıktan ölmemek için eşkıyalığa başladılar. Yeni kurulan orduyla Belgrad Ormanı’nda amansız bir takip başlatıldı ve buradaki kıyım çok daha korkunç oldu…
  Güvenilir bir kaynak, 19.yüzyıl ünlü İngiliz yazarı Miss Julia Pardo’nun “Constantınopl” adlı eserinde bu olay anlatılır :
  “1823 yazına kadar Belgrad Ormanı kestane, gürgen, meşe, ceviz, ıhlamur, çınar ve her cins kerestelik ağaçlarla son derece zengindi. Yeniçeriler kaçıp Belgrad ve Mudanya ormanlarına saklandılar. Daha cüretkarları Anadolu’da ilerleyip Bursa dağlarına yayıldılar. Uzak görüşlü olmayanları Karadeniz sahillerindeki ormanlara sığındılar. Bir süre ot ve meyve ile beslenip af beklediler. Af çıkmayınca, 8-10 kişilik gruplar halinde yolculara saldırıp mallarını aldılar, kan akıttılar. Sonunda bütün yollar salimen geçilemez oldu. Hükümet peşlerine düştü fakat bu defa birleşip sayıları yüzleri bulunca, onlara da meydan okudular. Bu duruma çok kızan padişah yeniçerilerin saklandıkları ormanların yakılmasını emretti. Başta Belgrad Ormanı, çeşitli yerlerden tutuşturuldu. Civardaki tepelere de askerler yerleştirildi ve ormandan kaçanları vurdular. Yüzyıllardır heybetle duran, esrarengiz derinliklerine güneş sokmayan, balta girmemiş kısımlarında binlerce hayvan saklayan muazzam orman derhal ateş çemberiyle kuşatıldı. Karadeniz’ den esen rüzgar ateşi o kadar büyüttü ki, Bahçeköy Su Kemeri beyazlığını yitirip kızıl bakırı andırırken, iri ağaç gövdeleri dehşetli gürültülerle yere devrildiler. Bu sırada devamlı silah seslerine insan feryatları karışıyordu. Buradan bir tek canlı yeniçerinin çıktığına artık kimse inanamaz …”

  15. ve  16. yüzyıllarda, bazı kaynaklar göre, yeniçeri askerleri devlet otoritesi ile karşı karşıya kaldıklarında son çare olarak Anadolu’ya kaçarlarmış. O günün koşullarına göre İstanbul’un Rumeli yakasında Belgrad Ormanlarına, Anadolu yakasında ise Üsküdar sırtlarındaki Karacaahmed Mezarlığı’nın ardına ulaşan bir kaçağın yakalanması çok güç olduğundan, “Atı alan Üsküdar’ ı geçti..” sözü o zaman dilimize geçmiş…Ama 19.yüzyıla gelindiğinde bu söz geçerliliğini yitirmiş olmalı ki, yeniçeriler tarih sayfalarından bir anda silinmiş…

  Yeniçeri Ocağı kaldırıldıktan sonra teşkilata bağlı askerlerin devam ettikleri hamamlar, kahvehaneler, kışlalar hiçbir iz kalmamacasına yok edildi. Yeniçerilik tarihine ışık tutacak kayıtların olduğu, Eski ve Yeni Odalar ile Süleymaniye’deki Ağa Kapısı’nda saklanan yeniçeri belgeleri, masraf ve ödeme defterleri ile sofra tezkireleri Saray’dan gelen emir doğrultusunda toplatıldı.
  Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan bir belgede, Yeniçeri Ocağı’ndan geriye kalan evrakın akıbeti ile ilgili ilginç bilgiler vardır. Belgede özetle, yeniçerilerden kalan evrakın Sultanahmet’te, Ayasofya Hamamı olarak da bilinen, Hürrem Sultan Çiftehamamı’na götürülerek burada yakılması için dönemin sadrazamından izin istenmektedir. Belgede evrakın yakıldığına dair bir kayıt yok. Yalnız sonraki tarihlerde yapılan araştırmalar ve yayınlar, bunların yaktırılmış olduğunu, bu işin günlerce sürdüğünü göstermektedir..
  Bazı kaynaklar yeniçeri kıyımını daha geniş bir alana yayarak yeniçerilere ait mezar taşlarının bile, dönemin padişahı II. Mahmud tarafından kırdırıldığını kaydediyor..
  1990’ lı senelerin başından bu yana özellikle İstanbul genelinde yapılan araştırmalarda, çok sayıda yeniçeri mezar taşının hala yerli yerinde durduğu, aradan bunca zaman geçmesine rağmen en azından yok edilmedikleri saptandı. Bu konuda araştırma yapan Burak Çetintaş’a göre, saptayıp fotoğrafladığı ve “yeniçeri mezar taşı” geneli içinde kabul edilebilecek mezar taşı sayısı yedi binin üzerindedir. Bunların dört yüzü aşkını ise mezarın sahibi olan yeniçerinin hayatta iken mensubu olduğu bölük veya Orta’nın işareti olan sembolü taşır..
  Onca plansız büyümeye, istimlak ve düzenleme adı altında yapılan yıkıma rağmen, bu yüksek sayıya ulaşabilmek, 1826’dan sonra bir yeniçeri mezar taşı kırımı olmadığının kanıtıdır…       

         

1 yorum:

mrduran dedi ki...

Sevgili kardeşime saygılar.

ALLAH' a emanet ol, seni çok seviyorum. gözlerinden öperim.

2222- İ.H.D.

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK