Sayfalar

125 ) KİTAPLARDA İZMİR, İZMİR'DE KİTAPLAR..( 2.)

   1850'li yıllarda İzmir kaldırımlarından yetişen Hoca Ahmed Sabri Efendi ; Kastamonu'dan geldiği İzmir'de medrese eğitimi gördü. Sonra Kemeraltı'nda "Hilal Eczanesi" yanında bir aktar dükkanı açtı. Dükkanın arka tarafında birkaç öğrenciye ders verirdi. Biraz para yaptı. Yine Kemeraltı'nda "Şifa Eczanesi" karşısında daha geniş bir dükkana geçerek kitapçılığa başladı.
   O yıllarda İzmir'in Hıristiyan kesimine "Gavur İzmir" veya "Küçük Paris" diyorlardı. Sırtınızı Basmane Garına verdiğinizde, sol tarafta, Musevilerin de içinde yaşadığı kalabalık Müslüman mahallesi ; sağ tarafta ise denize kadar Hıristiyan Mahallesi vardı. Rumlar, Levantenler, Ermeniler, yani her türlü Hıristiyan-Osmanlı itibarlı azınlığı sağ tarafta yaşardı. Bu bölgede ayrıca, basımevleri, matbaalar, kitapçılar, yabancı dilde yayın yapan gazete idarehaneleri bol bol vardı.. K. Scherzer, "İzmir 1873" isimli eserinde, o yıl şehirde 1 Alman, 5 Rum, 2 Ermeni ve 2 Fransız kitabevi olduğunu yazar..
   Görüldüğü gibi bir Avrupa kentini aratmayacak bir kültür ortamı, şehre hakim olan yabancı çevrelerin oluşturduğu sosyal yaşama paralel biçimde, İzmir'in Hıristiyan kesiminde sürüp gitmektedir..
Şehrin Müslüman Mahallesinden Türk çocukları..

   Şehrin Müslüman Mahallesi ise, tek kız öğrencisi olmayan, eğitimi "iptidai" denilen mahalle mekteplerinde gerçekleşen, yoksul ve perişan bir görünümdeydi. Müslüman yerleşimi ; Damlacık (şimdiki Varyant), Mısır Caddesi (Hatay tepeleri), Kemeraltı, Arap Fırını, Tilkilik, Namazgah, İkiçeşmelik (Kadifekale eteklerine uzanan eğimli bölgeleri), Reşadiye'ye (Güzelyalı) kadar olan sahil kesimi kapsamaktaydı. Karataş ve Asansör semtlerinde ise Museviler yaşardı..
   İzmir'in o zamanki kitapçılar yöresi, Kağıtçılariçi idi.. Kızlarağası Hanının yan tarafındaydı ve Meşrutiyet'ten önce şehrin kültür merkezi burasıydı.. Bütün kitapçılar ve sahaflar burada bulunurdu..
   İşte "gavur" (!) kültürünün baskın şekilde şehrin ve aydınların fikri gelişimini yönettiği İzmir'de, Batılı anlamda kitapçılık yapmak isteyen ilk kişi, Ahmet Sabri Efendi idi. Sadece kitap satışıyla da yetinmeyen Sabri Efendi, bir süre sonra İzmir'de ilk kez kitap yayınlama işine de girişti...
   Sabri Efendi'nin yayınladığı ilk kitap, 1884'de bastığı "Şule-i Efkar" (Düşüncenin ateşi) adlı eserdir. Daha sonra bu faaliyetini, "İzmir Kitaphanesi" başlığı altında İstanbul'da da bastırdığı kitaplar ve onların İzmir'deki dağıtımıyla sürdürür.. Bu seride yayınladığı ilk kitap, Muallim Naci'nin "Halesselat-ül İhlas" adlı kitabıdır. Bu kitaba yazdığı önsözde Sabri Efendi, mesleğinde epey ilerleme sağladığını ancak bunun yeterli olmadığını belirterek İzmir ile sınırlı olan çalışmalarını, İstanbul'da da kapsayacak şekilde genişlettiğini belirtir.
   Bir süre sonra Sabri Efendi, İzmir-İstanbul arasında bir kültür köprüsü haline gelir. İstanbul'da ve diğer Osmanlı şehirlerinde, özellikle Selanik'te çıkan tüm süreli yayınlar ve kitaplar, özellikle Jön Türkler doğrultusundaki radikal yayınlar, İzmir'deki dükkanında bulunur ; hem de İstanbul fiyatı ile !...
   Sabri Efendi sadece İzmir'deki dükkanıyla yetinmemiş ; Aydın, Manisa ve Alaşehir'de birer şube açtığı gibi, 1892'de İstanbul'da "İzmir Kitaphanesi" adlı bir kitabevi de kurmuştur..
   İşte, Sabri Efendi böyle bir önder..Kütüphanesi, matbaası, kitabı, üniversitesi, lisesi, fabrikası, tiyatro binası, operası, konser salonu olmayan garip ve gariban bir toplumun ilk aydınlanma kıvılcımlarından birini ateşlemek, kimbilir ne büyük özveri gerektirmiştir. İzmir'in kitap öyküsünde bu yüzden bir simgedir..
   Yine II. Abdülhamid döneminin bir başka önemli kitapçısı, yine Kağıtçılariçi'nde ve Hükumet Konağı yakınında, Hacı Ali Paşa karşısında iki dükkanı olan Benlerlizade Ahmed Talat Efendi'yi de anmak gerekir..
       1900'ler..Karşıyaka-Konak otobüsü..

   1950'lerden sonra Kemeraltı Caddesinde, Hüseyin Altay'ın "Ege Kitabevi", 848 sokakta "Hisar Salepçioğlu Kütüphanesi", Abdullah Kitapçı'nın "Mektepli Kitabevi", Abdurrahman Cerrahoğlu'nun kitabevi, Etem Ruhi Taga'nın "Taga Kitabevi" (benim de çocukluğumda çarşıdaki favori dükkanım !), Fahri Kitapçı'nın "Yavuz Kitabevi" (hala faal), Başoturak'ı geçtikten sonra "Milli Eğitim Kitabevi" önemli kitapçılardı..
   Ayrıca çarşının en önemli kitapçılarından biri "Kovan Kitabevi" idi. Sakız Adası eşrafından seçkin düşünür Besim Akımsar'ın kurduğu bu mekanda nice küçük, cep kitabı niteliğinde, yayınlar da yapılmıştı..
1900'ler Şirinyer, Nato civarı

1900'ler Bornova'da bir bakkal dükkanı

1930'lar Alsancak Camii
1930'larda Cumhuriyet Meydanı
1940'lar Kordonboyu
1940'lar Asansör'den bakış
1940'lar Fevzipaşa Blv.
1950'ler Basmane tarafından Fevzipaşa Blv.
 1950'li yıllar Varyant
1950'li yıllar Bahri Baba'dan
1950'li yıllar Als.Vap.isk.
1950'li yıllar 1. Kordon
NOT  : FOTOĞRAFLAR www.fatihçavuş.net.tr ADRESİNDEN TEMİN EDİLEBİLİR...

3 yorum:

Volkan Aydın dedi ki...

Ethem Ruhi Tağa ile ilgili görselleriniz var mı? Ethem Ruhi Tağa Büyük babamın Abisi olur fakat hiç görmedim kendisini.

Unknown dedi ki...

ETHEM RUHİ BENİMDE DEDEM OLUR.
KENDİSİNE AİT BİR KAÇ RESİM BULUNMAKTADIR.
SİZİNLE PAYLAŞABİLİRİM.

Unknown dedi ki...

Www.fb.com/voIkanaydin

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK