138 ) SİVAS'IN DOĞUSUNDA EMPERYALİST OYUNLAR !..
Emperyalizm, ilk zamanlarda misyonerler aracılığıyla Kürtlerle ilgilenmeye başlamıştır. Kürtçülüğün babası olarak bilinen kişi, Katolik misyoner P.Maurizio Garzoni'dir. 1700'lü yılların son çeyreğinde Amadin'de, yani bugünkü Türk-Irak sınırının otuz kilometre kadar ötesinde Kürtler, Ermeniler, Asuriler, Keldaniler, Nasturiler arasında on sekiz yıl yaşamış ; bu çalışmaları sırasında Kurmançi ağzını da öğrenmiş, 1787 yılında Roma'da İtalyanca olarak "Kürt Dili Grameri ve Sözlüğü" adlı bir kitap yayımlamıştır. Bu antika kitap o yörede konuşulan Kürtçe'nin ilk sözlüğü ve grameri olarak bilinir..
Batılı misyonerler ve gezginler Tanzimat Dönemi'nden itibaren Güneydoğu Anadolu'ya üşüşmüşlerdir. İtalyan ve İspanyol Katolik misyonerleri, önce Urfa ve Mardin'e daha sonra Malatya, Harput ve Van taraflarına yönelmişlerdir. İngiliz ve Amerikan misyonerleri ise Hakkari, Şemdinli taraflarında Nasturiler üzerinde yoğunlaşmışlardır..
Misyonerlerin bölgedeki Hıristiyanları koruyup kollayarak Müslümanlara karşı kışkırtmaları sonunda on dokuzuncu yüzyılda bölgedeki Müslümanlarla Hıristiyanlar arasında çatışmalar yaşanmaya başlamıştır. Örneğin 1840'larda bölgedeki Hıristiyan Nasturilerle, Müslüman-Kürt Bedirhaniler arasında kanlı çatışmalar yaşanmıştır. Bölgedeki misyonerlerden W. F. Ainsworth, 1842'de Londra'da yayınladığı "Anadolu'da, Mezopotamya'da, Geldani Ülkesinde ve Ermenistan'da Geziler ve Araştırmalar" adlı kitabında Hıristiyan Nasturileri Müslümanlara karşı biraz fazla kışkırttıklarını itiraf etmiştir..
Misyonerler zaman içinde, bölgedeki Kürtlerle de ilgilenmeye başlamışlar, bu amaçla Güneydoğu Anadolu' daki Kürt aşiret reisleriyle ilişki kurmuşlardır. En yakın ilişki kurdukları Kürt aşiret reislerinin başında Bedirhan Aşiretinin lideri Cizreli Bedirhan vardır. 1840'larda bölgeye gelen bütün misyonerler onun konağına uğramış, çok iyi ağırlanmış ve yazdıkları kitaplarda ondan övgü ile bahsetmişlerdir...
1850'lerden sonra Kürt bölgelerinde Amerikalılar ve Fransızlar da görülmeye başlanmıştır. Fransa'da kurulan "Kürt Enstitüleri" ve "Kürdoloji bölümleri", Kürt ulusu yaratmak için çok uğraşmıştır. Amerika ise bu bölgeye misyonerleri aracılığıyla girmiştir. 1890 tarihli bir ABD istihbarat raporuna göre, ABD, Kürt bölgelerinde 1850'den başlayarak 118 kilise kurmuştur. Bu kiliselerde 891 misyoner ve 118.799 yardımcı personel çalışmıştır. Ayrıca ABD, bölgede 64 ilkokul ve 44 orta dereceli okul açmıştır. ABD bölgede Keldaniler, Nasturiler, Asuriler ve Ermeniler gibi Hıristiyan unsurlarla diyalog kurmuştur. Bu diyalog önceleri bölgedeki Kürt aşiretlerinin tepkisini çekmiştir. ABD, I. Dünya Savaşı sonrasında Anadolu'nun parçalanması sürecinde Doğu Anadolu'da bir Kürt devleti kurdurmak isteyen Batılı gruba dahil olmuştur...
1842'deki Bedirhan Ayaklanması ile, 1855'deki Yezdan Şer Ayaklanması'na İngiltere ilgi göstermediği gibi, bastırılmasını da memnunlukla karşılamıştır. Çünkü İngiltere ve Fransa o günlerde kendi çıkarları açısından "Güçsüz Osmanlı"nın yıkılmasından çok, bu güçsüz haliyle bir süre daha ayakta kalmasından yanadır. Ne zaman ki artık Osmanlı'nın hiçbir şekilde ayakta kalamayacağı anlaşıldı ; o zaman Osmanlı'yı bir an önce parçalayıp mirasını ele geçirmek isteyen emperyalist ülkeler, Kürtler dahil her türlü etnik unsuru Osmanlı'ya karşı kışkırtıp ayaklandırmışlardır ki bu süreç, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı ve sonrasındaki Berlin Antlaşması ile başlamıştır..
1878'de Musul ve çevresinde, Şeyh Ubeydullah'ın önderlik ettiği ayaklanma, emperyalistlerin desteklediği ilk Kürt ayaklanmasıdır.. Bu ayaklanma sırasında Urmiye'de bir konferans düzenlenmiştir. Konferansta ; ayaklanmanın başarılı olması halinde neler yapılacağı, Kürt aşiretlerinin Hıristiyanlara nasıl davranacağı ve Ermeni-Kürt ilişkilerinin nasıl olacağı tartışılmıştır.Bu konferans, Kürtlerin Hıristiyan düşmanlığı yapmayacakları konusunda emperyalistleri ikna etme çabalarının bir ürünüdür.. Konferansa Amerikalı misyonerler, Nasturi Metropoliti, Ermeni Simon Ağa ve Şeyh Ubeydullah katılmıştır.. İngiliz Konsolosu General Abbot da izleyeciler arasındadır.
Böylece emperyalizm, "Kürtleri ehlileştirerek kullanmanın" ilk adımını da atmıştır.. Kürtleri kullanmaya karar veren emperyalist ülkeler de Avrupa'da eğitim gören Kürtleri ajanlaştırmaya başlamışlardır. Bu aşiret ajanları ve onların çocukları, ileride kurulacak Kürdistan'ın "Prensi" olacaklarını hayal etmeye başlamışlardır !..
I. Dünya Savaşı'na doğru Almanlar da Kürtlerle ilgilenmeye başlamışlardır. Kürtleri "Ari Irk"ın temeli sanan Almanlar, bir ara köklerinin Kürtlere dayandığını düşünerek araştırmalar yapmışlardır !.. Bu nedenle olsa gerek, o yıllarda çıkan "Kürdistan" adlı bir derginin finansmanını da Almanlar üstlenmişlerdir...
Kürtleri en uzun süre ve en etkili biçimde kullanan ise İngiliz emperyalizmidir. 1800'lerin başlarında İngilizler "Doğu Hindistan Kumpanyası"nın Bağdat'da bir şube açmasıyla birlikte Orta Doğu'ya girmişlerdir. Kürt aşiret reisleri ile ilk görüşmeler Süleymaniye, Erbil ve Musul'da gerçekleştirmiştir.. İngilizler Kürtleri kışkırtmak için 1800'lerden sonra subayları, 1900'lerden sonra ise albayları görevlendirmiştir. 1900'lerin başlarında Irak'ta, Suriye'de ve Türkiye'de Kürtçe bilen çok sayıda İngiliz ajanı, Kürtleri ayaklandırmak için çaba sarf etmiştir. Kurtuluş Savaşı sırasında ve sonrasında Anadolu ve civarında patlak veren Kürt isyanlarının neredeyse tamamında İngiliz parmağı vardır.
Gelelim Rusya'ya... Kafkaslar'dan güneye, Basra Körfezine kadar ilerlemeyi amaçlayan Rusya, 1830' lardan itibaren Kürtlerle ilgilenmeye başlamıştır. Bazı Kürt aşiretleri 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya'nın yanında yer almışlardır. Bu, Kürt aşiretlerinin "emperyalizm" ile ilk işbirliğidir..
1910'larda Diyarbakır, Harput ve Musul'da açtığı konsolosluklar aracılığıyla Kürtler ve Ermeniler üzerinde söz sahibi olmak isteyen Rusya ; 1914'de Bitlis'te gerçekleşen Molla Selim Ayaklanmasını da düzenlemiştir...
Tam I. Dünya Savaşı arifesinde gerçekleşen bu ayaklanmaya, Rusya büyük miktarlarda silah ve para yardımı yapmıştır. Kürt aşiretlerinden beklenen desteği göremeyen ayaklanma bastırılınca, Molla Selim, Bitlis Rus Konsolosluğuna sığınmıştır !...
I. Dünya Savaşı sırasında Ermeniler açık bir biçimde Rusların yanında yer almış, Türklerle savaşmışlardır. Dersim ve Elazığ'daki bazı Kürt aşiretleri de Rusların safına geçmiştir. Bu aşiretler o güne kadar Ermenilerle hiç karşı karşıya gelmediklerinden, bu savaşta yan yana Rusların tarafında Türkiye'ye karşı savaşmışlardır... 1917 Bolşevik Devrimi ile Çarlık Rusya'sı yıkılınca, Ermenilerle Kürtler birbirine düşmüştür. Rus ordusundaki Ermeni ve Kürt tümenleri arasında çatışmalar yaşanmıştır. Bu çatışmalarda Rusya Ermenileri desteklemiş, güneydeki İngiliz ordusuyla da bağlantı kuramayan Kürt tümenleri, çaresiz Osmanlı'ya sığınmıştır...
Kaydol:
Kayıt Yorumları (Atom)
Hürriyet
KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder