Sayfalar

144 ) BİR GARİP ORHAN VELİ !..

   

   Beykoz'da, İshakağa bayırında, Keresteci Hacı Ahmet Bey'in 9 numaralı evinde, Muzika-i Hümayun'da görevli Veli Bey'le evli olan, Hacı Ahmet Bey'in kızı Nigar Hanım, 13 Nisan 1914 Pazartesi günü sabahı, saat yedi sularında Orhan Veli'yi dünyaya getirir..
   İlk öğrenimine Akaretler'deki bir okulda başlamış, Ortaköy'deki Galatasaray'da da okuduktan sonra, 1925 yılında, babasının iki yıl önce Cumhurbaşkanlığı Armoni Mızıkası Şefi olmasından dolayı, Ankara'daki Gazi İlkokulu'nun son sınıfına transfer olur..Orta öğretimini de Ankara Lisesi'nde yapar..
   Yazları ise yine Beykoz'da dedesinin evindedir. Böylece 1926 yazında Beykoz'da ilk aşkını da tatmış olur !.
Sevgililer sultanı ( ! ), Fetanet adında 10 yaşlarında bir komşu kızdır.. Ne var ki bu sultanlık birkaç hafta ya sürer ya sürmez. Onun yerini, Orhan'ın Pembeliler adını verdiği, Beykozlu üç kız kardeşin küçüğü, Firdevs alır. Bu sevda da Orhan'ın Ankara'ya dönmesiyle son bulur..
   Orhan Veli 1919 yılında, beş yaşındayken, ölümlerden geri dönmüştür. O gün mutfakta köfte kızartılıyordur. Orhan bir çatalla tavadaki köftelerden birini yürütmek isteyince, çatal kayar ve kızgın yağ üstüne dökülür. Bu, onun uzun süre yatakta kalmasına yol açar. 1927 yazında ise ölüm perisi 9 numaralı evde yine gezintidedir !.. Bu kez seçilen hedef, evin yardımcısı, yirmi yaşlarındaki Fatma'dır. Dipten doldurulan, ateşlenince çok az gürültü çıkaran bir Flobert karabinası ile kızı korkutmak isterken tüfek ateş alır ve Fatma ağır yaralanır..
   Bir de 1939 yılında Ankara'da geçirdiği bir otomobil kazası vardır. Otomobilde beş arkadaştırlar. Arabayı Melih Cevdet Anday kullanmaktadır. Barajdan dönerken bir virajı alamayınca, araba epey büyük bir bayırdan aşağı yuvarlanır. Ankara Numune Hastanesinde yirmi gün komada kalır Orhan Veli..
 

   Hacı Ahmet Bey, 1933 yılında Ahmet Midhat Efendi Caddesi'ndeki 15 numaralı yalıyı alır. Beykoz'da, Yalıköy'de bulunan yalı üç katlıdır. Altında iki dükkan, üst katlara bunların arasından çıkılır. Her katta dört oda. İkisi denize, ikisi de caddeye bakar.. Orhan Veli ilk şiir denemelerini burada yazmaya başlar.. Bu arada eline geçen kitapları soluksuz okumaktadır. Ahmet Refik'in tarih kitapları bunların arasında başı çekmektedir.
   Bu yıllar Orhan'ın tiyatro kitaplarını da ikişer üçer okuduğu yıllardır. 1929-1930 yılları..Onun tiyatroya merakı daha küçük yaşlarda başlamıştır. İshakağa bayırındaki evin bahçesinde bir yaz sahne kurmuşlar, Beykozlulara oyunlar sergilemişlerdir. Bunlar arasında Orhan'ın kendi yazdığı, kendi sahneye koyduğu "Doktor İhsan" adındaki iki perdelik bir vodvil de yer alır. Oyundaki giysileri Servet Gömeç Bey'in babası Yalıköy Camii Müezzini Mustafa Efendi karşılar. Oyunlarda kardeşi Adnan Veli de rol alır. Sonradan İzzet Kaptan diye anılacak olan İzzet ve İsmail'in rolleri de önemlidir. İsmail bir oyunda büyükbaba olur. Aynı oyunda Orhan da Minakyan gibi büyük dramlar kesmiştir. Seyircilerde bir gözyaşı ki, Boğaz'ın suları kaç para ? !.. Ama oraya Çingene keyfi etmeye gelmiş densiz biri, silme bir yoğurt tepsisini tuttuğu gibi Orhan'a fırlatır. Tepsi delinmiş, çember gibi boynuna geçmiş, yoğurtlar onu baştan aşağı beyaza boyamıştır.. Halk, daha biraz önce ağlarken, şimdi gülmekten kırılıyordur !. Tiyatronun perdeciliği Ahmet Midhat Efendi'nin torunu Aydın'dadır. Adnan Veli küçük Aydın'a bir işaret çakar. Aydın perdeyi indirir. Adnan Veli de bir tiyatro müdürü edasıyla perdenin önüne çıkarak dram oyunlarında seyircinin gülmesi değil, ağlaması gerektiği üzerine bir nutuk çeker...
   Orhan bu yıllarda Beykoz'da yeni bir arkadaş edinir. Halim Güzelson..
   
   Halim'in ailesi o vakitler Alibey Sokak'ta, Mustafabey Köşkü'nde oturmaktadırlar. Babası, İzmirli  Ali Şefik Bey, 36 lira 51 kuruşluk emekli aylığının 10 lirasını köşk sahibine kira olarak ödüyordur. Yergök, Nice, Toulon şehbendirliklerinde (konsolos) bulunmuştur. Burada gösterdiği başarı üzerine New York başşehbendirliğine atanmıştır. Ama bu arada onu Jön Türklük akımının içinde de görürüz. Bir ara Mizancı Murat'la Paris'te bulunmuş, "Hareket" adında bir yergi yazmıştır ki, elden ele dolaşan bu kitapçık o çağın bütün genç aydınlarını etkiler. Yahya Kemal'in "şiddetli bir akım" la ilk karşılaşması da bu kitapçıkla olur. Yahya Kemal yıllar sonra bu yerginin gerek üslubunu, gerekse anlamını çekilmiş bir kılıca benzetecek ve bir ihtilal parıltısı taşıdığını söyleyecektir. Bu olaydan sonra İstanbul'a çağrılan Ali Şefik'in Sultan Hamid'le, perde arkasından çok sert bir konuşması olur. Bu kez Maarif Müfettişi olarak Antalya'ya gönderilir. Orada da rahat durmaz, Bitlis'e sürülür. Orada işi daha da azıtır. Üçüncü Ordu Komutanı ile anlaşarak orduyu, İstanbul'a Abdülhamid'in üstüne sürmeye kalkışır. Komutanın aklı kesmiştir ama son dakikada Ali Şefik'in ayaklarına kapanır : "Bağışla beni, bu buyruğu veremem" der. İstanbul bu olayı haber almıştır. On sekiz ay hapiste kalır. Meşrutiyet ile kurtulur. İlk günler İstanbul'da İttihatçılarla birliktir ama bir süre sonra onlardan da ayrılır.
 

   Orhan, Halim'i çok sever. Halim, İstanbulluları okumaya itelemek için 1944 yılında dünyanın en küçük kitabevini kurar. Dükkanı elindeki küçük çantadır ! Sergilerini de kaldırımlarda, vapurlarda, yani kendisini halka en yakın bulduğu yerlerde açar. Halim bu işi yirmi yedi yıl sürdürmüş, yüz binlerce kitap satmıştır. Bir ara altına bir triportör çekmiş, günün 24 saati, her yerde ve her zaman sergi açmaya başlamıştır.  Halim Güzelson işini de şöyle anlatır : "Gecenin üçüne kadar çalıştığım olur. Günde en çok kitap satma rekoru bendedir. Nedeni de halkın ayağına gitmemdir. Benden en çok işçiler kitap alır. Eskiden öğretmenler de çok alırdı. Zamanla onların alışverişine kesatlık düştü. İşçiler en çok ilkokul kitaplarını alıyor. Toplumsal kitapların satışı ise gün geçtikçe artıyor. Şimdiye kadar bir buçuk milyon liralık kitap sattım. Benim sermayem halka olan sevgimdir. Satış yaparken bir de armağan kitap veririm.."
   Bir gece Beyoğlu'nda, Balıkpazarı'nda, Cumhuriyet meyhanesinde Orhan'la Halim yine karşılıklı kafayı buluyorlardır. Orhan bir ara Halim'den bir kalem ister. Halim'in mendil cebinde küçük bir kalem her zaman için bu gibi işleri bekler. Orhan kalemi alır, kendi cebinden de uzun bir kağıt çıkarır. Üzerinde elli altmış dize.. Halim'den kaldıktan sonra Orhan onların çoğunu silip atmaya başlar. Beş dakika sonra geriye sadece on altı dize kalmıştır. Bu da "Kapalıçarşı" şiiridir !..
"Giyilmemiş çamaşırlar nasıl kokar bilirsin,
 Sandık odalarında ;
 Senin de dükkanın öyle kokar işte.
 Ablamı tanımazsın,
 Hürriyet'te gelin olacaktı, yaşasaydı ;
 Bu teller onun telleri,
 Bu duvak onun duvağı işte,
 Ya bu camlardaki kadınlar ?
 Bu mavi mavi,
 Bu yeşil fistanlı...
 Geceleri de ayakta mı dururlar böyle ?
 Ya şu pembezar gömlek ?
 Onun da bir hikayesi yok mu ?
 Kapalıçarşı deyip de geçme ;
 Kapalıçarşı,
 Kapalıkutu."
 

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK