Sayfalar

250 ) ANKARA' NIN İLK DIŞİŞLERİ BAKANI..

 

   Dışişleri Bakanlığında, bakanın makam odasının yanındaki duvarda, 1920 yılından bugüne kadar gelmiş geçmiş Dışişleri Bakanlarının fotoğrafları asılıdır. Bu koleksiyonun başında Bekir Sami Kunduh'un fotoğrafı yer almaktadır. Ankara Hükumetinin ilk Dışişleri Bakanı... 3 Mayıs 1920 günü Dışişleri Bakanı olmuştur. O zamanlar, Hariciye Vekili deniyor..
   Kurulduktan hemen sonra, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükumetinin, Dışişleriyle ilgili ilk kararı, Moskova'ya bir heyet göndermek olur. Heyet, Hariciye Vekili Bekir Sami Bey başkanlığındadır. İktisat Vekili Yusuf Kemal (Tengirşek)  Bey de heyet üyesidir. 11 Mayıs'da Ankara'dan yola çıkan heyetin temel görevi, Rusya ile ilişki kurmaktır. Heyet ayrıca Rusya'dan yardım aramayı ve Türkiye'den Rusya'ya, Kafkasya üzerinden, bir yol açtırmayı da amaçlamaktadır. Ankara'da artık Meclis vardır, hükumet vardır ; ama para yoktur ; paraya ve silaha da büyük ihtiyaç vardır. Bunların Sovyet Rusya'dan sağlanabileceği umulmaktadır. Batıda savaşırken doğuda arkamızı sağlama almamız da gerekmektedir..
   Bekir Sami Bey heyeti, iki aydan fazla süren zahmetli bir yolculuktan sonra, 19 Temmuz'da Moskova istasyonuna iner. Ama ne karşılayan vardır, ne de arayıp soran !.. Garın salonunda oturup bekleşirler. Trende tanıştıkları biri, onlar için, Rus Dışişlerine telefon eder. Bir saat sonra bir otomobil gelir ve heyetimizi Rus Dışişleri Komiserliği Misafirler Dairesine götürür. Ruslar soğuk mu soğuk.. Umursamaz gibi davranıyorlar. Heyetimize pek ilgi göstermiyorlar..
       Çiçerin


   Heyetimiz, beş gün bekletildikten sonra, 24 Temmuz'da, Rus Dışişleri Komiseri Çiçerin ve Ermeni asıllı müsteşarı Karahan ile kısa bir görüşme yapabiliyor. Birkaç gün sonra Karahan'la ikinci bir görüşme yapılıyor. Moskova'nın düşünceleri yavaş yavaş su üstüne çıkmaya başlıyor. Ruslar, doğuda Ermenilerle savaşmamızı istemiyorlar. Ermeni işini kendilerinin halledeceğini söylemektedirler. Bu arada heyetimiz soğuk bir sürprizle karşılaşır : Ruslar, meğer Ermenilerle anlaşma yapmışlar. Bizimkilerin açılmasını istedikleri Tiflis yolu Türkiye'ye büsbütün kapanmış. Dahası, o zamana kadar az çok açık olan Şahtahtı yolu da tamamen Ermenilerin eline bırakılmış !..
   Heyetimiz, Çiçerin'e, "Yolu açın"  diyor. Çiçerin, "Yapamayız" diye karşılık veriyor. "Bırakın biz açalım" diyorlar, "O hiç olmaz" yanıtıyla karşılaşıyorlar..
   Bir anlaşmaya varılamıyor. Ondan sonra Bekir Sami Bey, bir gece yarısı Çiçerin'le başbaşa bir görüşme yapıyor. Sabah saat dörde kadar süren görüşmeden, şok geçirmiş gibi dönüyor. Müthiş üzgündür, gözüne uyku filan girmiyor. Yusuf Kemal Bey, yanına yaklaşıyor, ne olduğunu sorduğunda, "Birader, ben Çiçerin'le görüştüm. Van'dan, Bitlis'ten Ermenilere yer istiyor.."  Yusuf Kemal Bey, bu konu hakkında müzakere yapıp yapmadıklarını sorup, hayır yanıtını alınca da, "Elbette yapamayız. Sonra Büyük Millet Meclisi bizi asar.." diyor..
   Çiçerin'in toprak isteği üzerine, Türk-Rus görüşmelerine 24 Ağustos günü ara veriliyor. Bu arada Ruslar, heyetimizi Moskova'da adeta aç bırakmışlardır. Koskoca bakanlarımız fiilen açlık çeker. Bekir Sami Bey heyetinde olan İktisat Vekili Yusuf Kemal (Tengirşek), "Vatan Hizmetinde" adlı anı kitabında diyor ki :
"Moskova'da biz adeta aç yaşıyorduk. Hatıra defterime 24 Temmuz gününde yazmışım : 'Cici Nazlı'm açlık canıma tak demeye başladı. Bir günlük yemeğimiz şu : Sabahleyin saat 10'da çay, tereyağı, gravyer cinsinden bir peynir, azıcık kara ekmek. Ben bunlardan yalnız çayı içiyorum. Saat 4'de sade suya bir çorba, bir küçük et, yanında darı pilavı, etin ne eti olduğu belli değil, yenilemiyor.. Darı tuhaf bir şey, pişmeleri çok fena.. Akşam saat 10'da çorbasız et, darı pilavı.. O kadar.. Yemekler gayet az ve fena.. Ticaret yasak. Her yer kapalı. Lokantadan yemek, çarşıdan bir şey almak mümkün değil. Hasılı açlığa idman ediyor ve yavaş yavaş kuvvetten düşüyorum."
   Yusuf Kemal Tengirşek


   Heyetimiz bu açlık içindeyken, bir gün, Bekir Sami Bey'in İstanbul Sultanisi'nden arkadaşı Zahit Şamil Bey onları ziyaret ediyor. Bekir Sami Bey, açlık çektiklerini söylemek istemiyor, ama Yusuf Kemal Bey dayanamıyor, konuyu açıyor. Zahit Bey, "Ya !.. Biz bunu bilmiyorduk" diyor.
   Akşamüzeri bakıyorlar ki, Moskova İslam Cemaati Başkanı olan Zahit Bey, elinde saplı bir tencere ile geliyor. Bir de ne görsünler, mükemmel kavurmalı bir pilav !.. Tabii bizimkilerin sevincine diyecek yok.. Zahit Bey, cemaatin bazılarıyla görüşmüş, aralarında karar vermişler.. Ondan sonra Moskova Tatarları'nın ileri gelenleri haftada iki gün heyetimizi yemeğe çağırıyorlar. Çay, türlü türlü çörekler ve bol yemek.. Moskova'da Bekir Sami Bey heyetinin imdadına Tatar Türkleri yetişmiştir..

Lozan Konferansı'na giderken ( en solda )


   Ne hazindir ki, Ankara Hükumetinin ilk Dışişleri Bakanı Bekir Sami Bey, Mustafa Kemal'in ve TBMM' nin "Tam Bağımsızlık" politikasını savunmaktan uzak kalmıştır. Bu bakanımız, belki Ankara Hükumetinin milli politikasına tam gönül vermediği için, başarısızlığa uğramıştır. Aylarca kaldığı Moskova'dan eli boş dönmüştür. Gönderildiği Batı Avrupa'da, yetkisini aşarak sakat anlaşmalar imzalamıştır. Yaptığı bu anlaşmalar Meclis tarafından reddedilince, istifa etmek zorunda kalmıştır..
   Bekir Sami Bey, dış gezi bakımından bir rekortmendir. Dışişleri Bakanlığı görevinde, günü gününe bir yıl kadar kalmış : 3 Mayıs 1920'de atandığı bu görevden, 8 Mayıs 1921'de istifa etmiştir.. Bu bir yıl beş günlük süre içinde, topu topu sadece 27 gün Ankara'da oturmuştur !..
   Hiçbir Dışişleri Bakanımız, Bekir Sami Bey'in bu rekorunu bugüne kadar aşamamış, kıramamıştır... (Bu kitabın basılmış olduğu 1996 yılına kadar !..)

( BİLAL  N.  ŞİMŞİR, "Bizim Diplomatlar )

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK