Sayfalar

296 ) OTMAN BABA OSMANLI'YA KARŞI !..

  

   Tırnavi ( Trnova ) kadısı, Otman Baba'dan bir abdalı tarif etmesini istediğinde, ondan şöyle bir yanıt alır :
"Abdal, Allah dışında her şeyden vazgeçmiş kişidir.."
   Otman Baba'nın müritleri Abdalan-ı Rum diye adlandırılır. Abdalan-ı Rum ; Anadolu toplumunda, göç edip gelenler arasında, bir grup olarak anılır. Onların çoğunlukla Horasan Erenleri veya Azerbaycan'dan göç eden gruplar arasında anılmaları dikkate değer. Genellikle, Türkmen/Yörükler arasında Orta Asya Şamanları gibi, din ve toplum hayatını yöneten kutsal kişiler gibi yorumlanmışlardır. Gerçekte, 14. ve 15. yüzyıllarda köylerde yerleşik hayata, şehir hayatına geçmiş, Sünniliği ve yaşam tarzını benimsemiş Türk nüfusu karşısında onlar, Türkmen göçebe Yörüklerin kültürünü, toplum değerlerini ve yaşam tarzını temsil etmişlerdir.
   Abdalların beyler tarafından kutsal kişiler olarak onurlandırıldıkları beylik döneminden sonra abdallar, resmen toplumdan dışlanmış duruma düşerler. Medrese, devlet ve şehirliye karşı şiddetli bir çatışma ve siyasi otoriteye meydan okuma durumuna gelirler. Bektaşilik ve vefaiyye dervişleri gibi, siyasi otoriteye itaatkar, devletten vakıf alan, zaviye kuran dervişlerden farklı olarak, abdallar devlete karşı açıkça cephe alırlar..
   O zaman, abdallar, Doğu Rumeli Uc gazi beylerinin yanına sığınırlar. Mihaloğulları gibi uc beyleri Otman Baba'yı sayıp korurlar.
   Fatih Sultan Mehmed'in son derece bürokratik, merkeziyetçi devletinde abdallara yer yoktur...
   Otman Baba'nın yaşamı, Yörük toplumu ile yerleşik Sünni toplum ve bürokratik devlet sistemi arasındaki çatışmanın dramatik bir öyküsüdür..

     

   Abdalların en önemli inanç ve etkinliği, baskı altında ezilen, evini yurdunu bırakıp şurada burada gezen işsiz güçsüz çaresiz garib miskinlerin yardımına koşmaktır. Otman Baba, bu dünya malı için zulüm yapanlara karşı olduğunu ilan eder..
   Fatih Sultan Mehmed, eşi görülmemiş başarılarıyla, İslam tarihinde gelmiş geçmiş hükümdarların en güçlülerinden biri olduğundan ve kendi imparatorluk ve fetih planları uğruna uyruklarına, özellikle de Yörüklere ağır yükümlülükler getirip baskı uyguladığından Otman Baba, Kutb-i Alem olarak onun karşısına çıkmayı ödev bilmiştir. O, Kutbu'l-aktab ( Kainatın ekseni ) olarak, devrinin siyasi-sosyal yaşam ve olayları üzerinde de kontrol kurma iddiasındadır..
   Baba'nın sık sık ziyaret ettiği Yanbolu Kasabası, zamanla önemli bir aba üretim merkezi haline gelmiştir. Ucuz ve sağlam bir halk giysisi olan Yanbolu Abası'na ülkenin her tarafındaki tereke defterlerinde rastlanır..
   Kayda değer bir nokta da şudur : Otman Baba Edirne'ye geldiğinde, şehre kasaplık koyun getiren bir Yörüğün yanına gelip onun abdalı, müridi olmuştur. Edirne kasaplarının koyunları bacaklarından asıp sergilemesine kızan Baba, koyunları alıp yola, çamur içine fırlatmış ; kasaplar onu kadı huzuruna çıkartsalar da sonunda Baba'ya karşı bir şey yapamamışlardır..
   Otman Baba'nın müritleri, çoğunlukla Vize'den Tuna ağzına kadar uzanan Doğu Balkan Yörükleri arasından çıkmıştır. Yörükler bu bölgenin düzlüklerinde yerleşik hayata geçmişler, basit ve fakir köylerde yaşamaya başlamışlardır..
   Dobruca ve Deli Orman Yörükleri, aynı zamanda bir geçim olanağı olarak, Mihaloğlu Ali Bey gibi ünlü Tuna uc beylerinin yanında gazi/akıncı olarak hizmet etmektedirler..
   Fatih, merkeziyetçi/bürokratik hükümdarlığını kurarken, karizmatik kişiliğiyle uc beylerinin bağımsız durumunu büyük ölçüde kısıtlayabilmiş ; onların I. Mehmed ve II. Murad dönemlerinde, devletin genel siyasetinde oynadıkları kesin role son vermiştir..
   Evvelce Şeyh Bedreddin'in bu bölgede, dünyayı adalete kavuşturmak iddiasıyla uc beylerine, Yörüklere ve fakir uc sipahilerine dayanarak çıkardığı isyan, devleti temelinden sarsmış, onun 1416'daki idamından sonra Bedreddinliler, bölgedeki abdallar arasında yüzyıllarca varlıklarını korumuşlardır.
   Dikkat edilmesi gereken bir nokta da şudur : Şeyh Bedreddin yandaşlarıyla, Saruhan-İzmir bölgesi Türkmenleri arasında yakın ilişki vardır.. Bilinmektedir ki, Balkanlar'a 14. yüzyılda akıp gelen Türkmenler, başlıca Saruhan-İzmir bölgesinden göç etmişlerdir. Yıldırm Bayezid'in 1389-1402 yılları arasında Rumeli'ye sürdüğü Saruhan Yörükleri, güçlü uc bölgelerine yerleşmişlerdir..

   

   Otman Baba'nın müritlerinden Küçük Abdal tarafından yazılan Velayetname-i Sultan Otman adlı menakıbnameye göre ; Otman Baba, ilk kez Azerbaycan'da ortaya çıkar, oradan Batı Anadolu'ya geçer ve sonunda Doğu Balkan Yörükleri arasına geçerek orada karar kılar. Onun etkinlik merkezi ; Misivri, Zagra ve Babadağ'dır. Bu bölgedeki Tanrıdağı, onun dolaştığı merkez bölgedir. Sonunda, tarikatı ve tekkesi de bu bölgede kurulmuştur. Otman Baba'nın, toplumsal ve dini bakımdan hangi çevrenin insanı olduğu sorusu ; onun Doğu Balkan Yörükleri ile yakın ilişkisi ile yanıtını bulmaktadır..
   Otman Baba gibi devlete karşı çıkan dervişler, halk direniş ve tepkilerini korkusuzca temsil etme cesaretini gösterdikleri için, hükümdarlar özellikle onlardan çekinirler. Onlar, günün şartları içinde, kamuoyunu oluşturmakta son derece etkindirler. Bu yüzden hükümdarlar, onlara yaranmaya, onları cami hatipleri yaparak, Şeyhlere vakıflar verip zaviyeler kurarak yandaş yapmaya çalışırlar. Hükümdarı destekleyen, para ve vakıf kabul eden böyle işbirlikçi şeyh ve dervişlere karşı Otman Baba, ateş püskürür... Baba'nın iki yüzlü yalancılar olarak suçladığı böyleleri arasında ulema, sufiler, danişmendler, vakıf ve zaviye yöneten meşayih sayılmıştır.. Otman Baba ve abdalları, baş düşman ilan ettikleri bu kişilere karşı, hükumet sorumlularının sert önlemler almasını isterler..
   Bu şeyhlerden birçoğu gerçekten  çok zengindir. Arşiv kayıtlarından anlaşılmaktadır ki, şeyhler yönetiminde birçok zaviye, vergiden muaf olarak miri topraklardan önemli bir bölümünü ellerinde tutmaktadırlar. Fatih, birçok zaviyenin vakıflarına el koyarken, kuşkusuz halk arasında böyle şeyhlere karşı beslenen olumsuz duygulardan cesaret almıştır..
   Velayetname'nin verdiği bilgilere bakılırsa, Otman Baba, Fatih'in sultanlık otoritesini tanımamazlık ve ona karşı çıkma durumuna gelmemiştir. Fakat Otman Baba, öteki dünyada olacak şeyleri belirleyen tek güç olarak kabul edildiğinden, Fatih'in tüm zaferlerinden sorumlu sayılmıştır. Yani Otman Baba, Gazi Sultan'a "benim bilgim ve desteğim olmadan hiçbir şey başaramazsın" demektedir !.. Fatih, böyle iddialara yabancıdır. İstanbul'un fethinden sonra Akşemseddin, fethin evliyanın eseri olduğunu söylediğinde, Fatih, şehri kılıcıyla aldığı yanıtını vermiştir..
   1474 yılı sonlarında Otman Baba, iki üç yüz abdalıyla birlikte Edirne'dedir. Şehir halkı arasındaki fakir ve alçak gönüllü kimseler, bu değişik giysili ve garip hareketler sergileyen abdallara korku ve saygıyla bakarken ; yukarı sınıftan seçkin kişiler düşmanlıklarını gizlemeyip şehirden atılmalarını istemektedir. Ulema, kendilerine ters düşen rafızi inançlarını halka açıkladığı için dehşet içindedir ve bu sözleri söyleyenin kafir durumuna düştüğünü ilan ettiği için şehrin kadısı, Edirne'yi terk etmelerini yoksa onları hapse atıp Sultan'a durumu arz edeceğini bildirir..
   Otman Baba önce Doğu Balkan'a doğru yola çıkarsa da, sonra fikrini değiştirip Kırk-Kilise (Kırklareli)'den tekrar Edirne'ye gelir. Yolda İstanbul tarafına bir nazar atmış ve yukarıdan emir almıştır.. Asıl neden ise, Sultan'ın Baba ve abdallarının tutuklu olarak İstanbul'a gönderilmesini emrettiğini öğrenmiş olmasıdır..
   Bu noktada Baba, Sultan'ı bile karşısına almaktan çekinmez. Sultan'ın gönderdiği kul, onu tutuklu olarak bir araba içinde İstanbul'a götürme emrini bildirince Baba, kütüğünü havada sallayarak, "Kimdir o Mehemmed dedüğün.." diyerek karşı çıkar.. Böylece abdallarının korkusunu da dağıtır ve onların başına geçip İstanbul'a yönelir. Babaeskisi Kasabasına geldiklerinde halk ellerini öpmek için koşuşur, onun için kurbanlar keserler..
   Baba ve abdalları İstanbul'a girince kalabalık bir halk kitlesi onları seyre çıkar. Kimisi onları tuhaf ve garip bulsalar da, bazıları da kutsal kişiler olarak karşılar. Yönetimdekiler onları Atmeydanı'nda kazığa oturtmak, çengele takmak için hazırlanmışlardır bile. Fatih'e son emrini almak için gittiklerinde Sultan'ın fikrini değiştirdiğini hayretle görürler. Sultan, Baba'nın ve abdallarının Silivri Kapı'da Kılıç Manastırında yerleştirilmelerini emreder. Abdallar, bunun Otman Baba'nın bir kerameti sonucunda olduğuna inanırlar. Fakat bu değişikliğin nedenini anlamak güç değildir. Fatih, böyle bir katliamın ülkede halk arasında doğuracağı tepkiyi son anda, belki de vezirlerin uyarısıyla, anlamış olmalıdır..
   Manastır bir asker takımı tarafından çevrilmiş olup abdallar ölüm tehdidini her an duymaktadırlar. Ulema, hiç olmazsa bazılarının idamını istemektedir. Halkın tepkisi ulemanın umurunda bile değildir..
   O sıralarda İstanbul'da halk arasında son derece gergin bir hava esmektedir. Veziriazam Mahmud Paşa'nın idamının üzerinden az zaman geçmiştir ve herkes onun haksız yere idam edildiğini düşünmektedir..
   Sonuçta Fatih, Veziriazam Sinan Paşa'yı, kadıasker ve kalabalık bir maiyetle manastıra gönderir. Otman Baba hepsine karşı "heybet ve celalini" göstermekten geri kalmaz ve abdallarıyla birlikte şehri terk eder..
   Otman Baba 5 Ekim 1478'de ölür. Onun arkada bıraktıklarını, onun ölümüyle sona eren Velayetname'den değil, anonim bir halk tarihi olan Tevarih-i Al-i Osman'dan öğrenebiliriz..
   Örneğin 1492'de, Manastır civarında, 2. Bayezid'in üzerine yalın kılıç yürüyen bir abdalın suikast girişimi..
İki yıl sonra, Papa tarafından, Osmanlı ülkesindeki Cem Sultan taraftarlarına güvenerek yapılan Haçlı seferi hazırlıkları ve nihayet Fransa Kralı 8.Charles'ın aynı amaçla İtalya'yı istilası, Osmanlı üzerinde büyük kaygı yaratır. Bunun üzerine 2. Bayezid, Edirne kadısına gönderdiği bir fermanla, Rumeli'de Filibe ve Zagra doğusundaki bölgede ne kadar abdal ve derviş varsa toplanmasını, soruşturma ve muhakemeden sonra, küfür niteliğinde sözler söyleyenlerin cezalandırılmalarını emreder.
   Ferman gereğince Edirne kadısı soruşturma yapar, "Otman Dede"nin adamlarından bazılarını tutuklayıp işkence ile idam eder. Kırk elli kişilik başka bir derviş grubu da işkenceye konur ve onlardan, Şeriata göre suçlu bulunan, iki derviş asılarak idam edilir. Kalanları da Anadolu'ya sürülür.. Fakat halk arasında bunlar yine de ermiş ve kutsal kişiler olarak anılmaya devam ederler..



  Doğu Balkanlar'daki abdallar, bütün baskı ve temizlemelere rağmen orada yüzyıllarca yaşarlar. Şah İsmail'in halife ve dai'leri, 2. Bayezid'in son kargaşa yıllarında burada, bu dervişler arasında yandaşlar bulmuşlardır..
   19 yüzyıl sonlarında Trakya Yörükleri arasında Bedreddinli adı altında bir grup, Otman Baba'yı, "gökte bulut gibi gezen, yağmur yağdıran" bir veli olarak benimsemiştir. O, zamanla halk arasında Hızır'ın kerametleriyle anılır olmuştur...

( HALİL İNALCIK'IN YAZILARINDAN  DERLEMEDİR.. )        

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK