Sayfalar

310 ) "HAL" EDİLMİŞ BİR SULTAN PORTRESİ !..



   Bazı yakın adamlarının ve uzun yıllar hizmetinde bulunmuş olan Hamidiye Etfal Hastanesi Başhekimi İbrahim Paşa'nın Abdülhamid hakkında verdikleri bilgiye göre ( ki bu etraflıca incelemeler Abdülhamid'i yakından tanıyanlar ve yabancı devletlerin elçileri tarafından doğrulanmaktadır ) ; Padişah nazik ve terbiyeli olup kendisiyle görüşenleri adeta kendine çeker, karşısındakinde saygı uyandırır, hoşlanmadığı birisiyle görüşürken bile ona iltifat ederek sevmediğini hissettirmez, kiminle olursa olsun konuşmalarında güler yüz gösterir ve karşısındakinin kalbini kırmazmış..
  Hafızası pek kuvvetliymiş ; verdiği bir emri yıllar geçse de unutmaz ve bir gördüğü şahsı uzun zaman sonra tekrar görünce tanırmış. Görüştüğü kimselerin ruhsal durumlarını öğrenmek için önüne dökülüp,tecrübe eder ve onun meslek ve huyuna göre söz söylermiş..
  Dindar olup beş vakit namazını kılar ve hayır yapmayı severmiş. Zekası ve kavrayışı, kendisiyle görüşen yabancılar tarafından da onaylanır. İnsanı avlamayı, gönül almayı iyi bilirmiş. Kullandığı adamlar arasında namuslu olanlar olduğu gibi ; para düşkünü, hafiye ve makam hırsı olanları da kullanır, bunların hepsinin karakterlerini bilir ve ona göre görev verirmiş..



  Saltanatı sırasındaki olaylardan da anlaşıldığı gibi, Abdülhamid, duygularını saklamasını bilir, sırasında ikiyüzlü hareket ederdi. Gerektiğinde vermiş olduğu emri inkar eder, suçu başkasına yükletmeyi ve yaptırdığı işten bilgisi olmadığı söylerdi ve bu konuda ustaca roller yaparak karşısındakini inandırırdı. Kendisinin karakterini bilmeyenler onun sözlerine ve sahte tavırlarına aldanırlardı..
  Ona bakan bir gözlemci herhalde yüzündeki düşünce kırışıklarını, kıpır kıpır kara gözlerindeki "derin melankoli ifadesi"ni fark eder ve üzerine bir yorum yapardı. Kanca burnu, solgun teni, yontulmuş gibi duran yanakları ve özenli kara sakalı, karakterindeki güvensizlikleri ve kuşkuları yansıtıyordu.
 Çocukluğu psikolojik olarak ele alındığında, her bakımdan terslikler içinde geçmişti. Babası Abdülmecid, bu çirkin küçük çocuğa pek dikkat etmemiş, Trabzon esir pazarından alınma bir Çerkez kızı olan annesi de, o daha on yaşındayken veremden ölmüştü. Kardeşleri onu, kapı dinleyen ve her oyunda mızıkçılık ederek oyunu mahveden biri olarak görüyorlardı. Yalnızlık çekerek büyümesine rağmen o aslında hiçbir zaman yalnız olmamıştı. Her zaman ayıplanarak ve eleştirilerek büyümüş olması, yetişkinliğe girerken belirli bir ürkekliğin kişiliğine sinmesine neden olmuştu. Öldürülmekten korkar, herhangi bir politika tam yürürlüğe konacakken kararsızlığa düşer ve cayma eğilimleri gösterirdi. Ama yine de tahta geçerken iradeli ve kararlıydı ; yönetecekti, yetki merkezi Babıali değil, Saray olacaktı !..
 Tahta geçtiğinde önceleri hep dinledi..
 Üvey annesinin Tarabya'daki köşküne komşu olan İngiliz tüccar Thompson'dan İngiliz siyasetini, İngiliz devlet adamları Disraeli ve Derby'yi öğrendi..
 Yine analığının köşkünde konuştuğu Ermeni banker Agop Zarifi'den mali bilgiler edindi..
 Güvendiği doktoru Mavroyeni'den imparatorluğun sorunları konusunda Fener Rumlarının tutumunu öğrendi..



  Son derece kuruntulu ve hayatına düşkün olduğu için padişahlıktan "hal" edilmesinden ve öldürülmekten korkardı. Kendisine verilen jurnallerin önemli bir kısmının uydurma veya garez üzerine yazıldığını bildiği halde bunların içinde binde bir ihtimal olmasını düşünerek araştırma yapılmasını emreder, "Basiret (uyanıklılık) emniyetin babasıdır" derdi. Kendisini ilgilendiren işlerde yorulmadan çalışır, emirler verir, ilgilileri durup dinlendirmezdi. 
  Emrindeki bazı yakın adamları ve paşaları, Abdülhamid'in yerli yersiz korkularını tahrik etmesini iyi bilirler ve onu devamlı olarak şüphe ve endişe içinde yaşatırlardı. Abdülhamid korkularına ve hayat endişesine rağmen herhangi önemli ve hayati bir olay karşısında soğukkanlılığını korur ve hiç telaş göstermezdi..
 Saltanatının son yıllarına doğru,Cuma namazından sonra Hamidiye Camii'nden çıktığı sırada kendisine suikast için patlayan bomba olayında, hiç telaş göstermeden arabasına binerek sarayına gitmesi bunun delilidir.
 Abdülhamid'in yersiz kuşkularının artmasında ve her şeyden şüphelenmesinde saltanatının ilk yıllarında geçirmiş olduğu olayların da önemli etkisinin olduğu kuşkusuzdur. Kendisini "hal" etmek için çok sayıda faaliyet ve bu arada gerçekleşen bir "Ali Suavi Olayı" vardır. Özetle, 1876'dan 1909 yılına kadar 33 yıl boyunca Osmanlı Padişahı olan İkinci Abdülhamid, Süleyman Nazif'in söylemiş olduğu gibi, padişahların en talihsizi ve "hal" edilen padişahların da en şanslıdır.. Çünkü uzun hükümdarlığı süresince ne kendisi huzur içinde yaşamış, ne de milleti yaşatmıştı. Tahtından indirilmiş hükümdarların içinde en şanslısıydı çünkü "hal"inden sonra 2. ve 3. Orduların kefaleti altında olarak hayatını, ölümüne kadar huzur ve güven içinde geçirmiştir. Çok korktuğu ve emniyetini sağlamak için hazineler sarf ettiği suikast ile "hal"den, birincisini atlatabilmişse de ikincisinden kurtulamamıştır..



  Abdülhamid'in "31 Mart Olayı" denilen, 13 Nisan 1909 tarihli gerici harekette parmağı olmadığı en ince incelemeler sonucunda anlaşılmışsa da, o olaydan sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Hareket Ordusu, bilinen geçmiş olaylar nedeniyle kendisine güvenmedikleri için, Ayan ve Mebusan meclislerinin ortak kararları ve verilen fetva ile 27 Nisan 1909'da "hal" edilmiştir. Abdülhamid'in "hal"inden sonra da hayatıyla ne kadar ilgili olduğunu, bunu sağlayan ve kefil olan 2. ve 3. orduların eksiklerinin tamamlanması için servetinden önemli bir bölümünü bu iki orduya verdiği, belgelerden ve kendisinin bizzat kaleme aldığı yazılarından anlaşılmaktadır..
  31 Mart karşı hareketinin bastırılmasından sonra Sultan Abdülhamid hakkında verilmiş olan "hal" kararı 27 Nisan 1909 Salı günü akşamı, Yıldız Sarayı'nda oğlu Abdürrahim Efendi ile bir kısım hizmetkarları bulunduğu halde, Ayan ve Mebusandan oluşmuş bir heyet tarafından kendisine beyan edilmiş ve hayatı hakkındaki endişesine de, yaşamının güven altında olup her türlü saldırı ve sataşmadan korunacağı söylenmiş ve bu bildiriden itibaren de saltanatından düşürülmüştür. Bu arada, halifeliğe çok önem verdiğinden ve padişahlıkla beraber halife de olmasından dolayı, heyette gayrimüslimlerin bulunuşunu hoş karşılamamış, "Ben Halifeyim" diyerek itiraz etmiştir..



  Abdülhamid'in "hal" olduğu günün gecesinde Hareket Ordusu kumandanlarından Ferik Hüsnü Paşa, emrindeki bir kısım üst rütbeli subaylar ve diğer subaylar ile Yıldız Sarayı'na giderek sabık hükümdara, özel bir tren ile Selanik'e gönderileceğini söylemiş, Abdülhamid'in yine hayatı hakkındaki endişelerini açığa vurması üzerine Hüsnü Paşa, "hal"i bildiren heyetin açıkladığı gibi, hayatının güven altında olup hiçbir suretle tecavüz ve saldırıya hedef olmayacağını, 2. ve 3. Orduların hayatını koruyacaklarına dair kefil olduklarını ve bütün milletin bu yolda güvence verdiğini ; Selanik'te ikamet edeceğini söylemiş ve eğer tereddüt ederlerse birlikte arabaya binilip eline bir revolver alarak, bir saldırı olduğunda önce kendisini vurmasını arz eyledikten başka "vallahi ve billahi ve tallahi" diye yemin de etmiştir !..
  Hüsnü Paşa, Abdülhamid'in daha fazla güven duyması için Kur'an-ı Kerim'i getirtip ona da el basarak yemin etmek istemişse de Abdülhamid, buna gerek duymamıştır. Bunun üzerine yükte hafif, pahada ağır bazı eşya ile mücevheratını alan eski Sultan, emrindeki bir bölüm hizmetkarı ve kadınlarıyla, özel bir trenle Selanik'e getirilmiştir..
  Abdülhamid henüz Yıldız Sarayı'ndan çıkıp arabaya bineceği sırada yanındaki kadınefendilerden birisinin elindeki mücevher, para ve hisse senedi dolu bavul telaş arasında kaybolmuştur !. Daha sonra bu bavulun buldurulması için güya yaptırılan araştırmalara rağmen bavul bulunamamıştır. Abdülhamid bunu sonradan da arattırmak istemiştir ; hatta kardeşi Sultan Mehmed Reşad, Rumeli seyahati sırasında Selanik'e geldiğinde Abdülhamid'in hatırını sormak üzere Başkatip Halid Ziya Bey'i kendisine göndermiş, o da bu fırsatla yine bu kaybolan bavuldan bahsederek incelemenin sürdürülmesini istemiştir. (Halid Ziya Uşaklıgil, "Saray ve Ötesi", C.2, S.176)    
  


  Abdülhamid Selanik'e nakledildikten sonra İtalyan uyruklu Alatini isminde bir un tüccarına ait bulunan ve sonradan Ordu Köşkü denilen köşke yerleştirilmiştir. Sabık hükümdar daha ilk zamanlarında, evvelce nişanlamış olduğu üç kızını ; 1886 doğumlu Şaziye ve Ayşe ile 1890 doğumlu Refia sultanları evlendirmek istemiş, bunları Ahmed Eyüb Paşazade Fuad, Ahmed Nami ve Said Paşazade Fuad beylere vermeyi kararlaştırmıştır.. Evlendirmiş olduğu üç kızı daha vardı ; 1872 doğumlu, Nureddin Bey ile evli olan  Zekiye, 1876 doğumlu, Kemaleddin Bey ile evli olan Naime ve 1884 doğumlu, Abdurrahman Paşazade Arif Hikmet Paşa ile evli olan Naile sultanlar..
  Abdülhamid, kendi saltanatının son aylarında nişanladığı kızlarının Selanik'te kendi yanında bulunmasını ve damatların birer hafta süreyle gelerek kumandanlık dairesinde bir imam, muhafızı Fethi Bey (Okyar), subaylar ve bazı hizmetkarların huzurunda nikahlarının yapılamasını ; düğün dernek yapılmaksızın damatların eşlerini alıp götürmelerini istemiş ve bu arzusunun yerine getirilmesi için hükumete başvurmuştur. 
  Bu konulardan başka, oğlu Abdürrahim Efendi'nin öğrenimi ve geçimi sorunu, bir de kendi sıkıntılı durumuna dair kaleme almış olduğu kendi el yazısıyla bir mektup müsveddesi daha bulunmaktadır..



KAYNAKLAR : İsmail Hakkı Uzunçarşılı, "Osmanlı Hanedanı Üzerine İncelemeler" ; Sir Henry Elliot'tan Derby'ye gönderilen 27 Ağustos 1876 tarihli FO 78/2462/915 ve 15 Eylül 1876 tarihli FO 78/2463/1016 numaralı mektuplar.. 

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK