380 ) İKİNCİ MEŞRUTİYET'İN YABANCILAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ !...
Beklenmeyen bir zamanda Makedonya'da patlayan ihtilalin, Türkiye toprakları üzerinde çeşitli maksatlar peşinde koşan tertipler alan devletler üzerinde, geçici bir şaşkınlık yarattığının belgeleri çoktur. Bu şaşkınlık onları kısa da olsa, bir duraklama ve bekleme safhasına soktu.
İhtilal kolay başarıya ulaşınca bu devletlerin ilk taktik değiştirmeleri, Makedonya'da çeşitli isimlerle bulundurdukları subay veya memurları geri çekmek ve Makedonya'da Islahat işini, Osmanlı hükumetine bırakmak oldu..
Bilhassa İngiltere ve Rusya Dışişleri Bakanlıkları, Meşrutiyetin iadesinden de memnun görünerek, Osmanlılara bir nefes payı bırakmak, hatta bir şans tanımak gibi bir davranış içindeydiler. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu daha tedirgindi. Zaten bekleyiş ve Meşrutiyeti benimser görünüş, aslında samimi de değildi. Örneğin İhtilalden bir ay kadar sonra Babıali'ye gelen Rus Elçiliği temsilcisi, "hakkıyla uygulanırsa yeni rejimin Makedonya meselesini halledeceğini" söyler ve en dostça dileklerini sunar. Hatta 27 Temmuz ve 7 Ağustos tarihlerinde Rusya, büyük devletlere genelgeler göndererek, yeni Türkiye'ye karşı güvensizlik sayılacak hareketlerden kaçınılmasını ister. Ama İstanbul'daki Rus Elçisinin kendisi diğer elçilere, bu görüş ve dileklerin tamamen aksini söyler. Nitekim İngiltere Elçisi, Rus temsilcinin sözlerini aynen kendi Dışişlerine aktarır. Çünkü Rusya "Türkiye'deki Meşrutiyet hareketinin, Rus idaresindeki Türkler için bir örnek olarak alınmasından endişeli"dir.
Avusturya Dışişleri Bakanı Erental de 19 Ağustos 1908'de Bakanlar Kuruluna sunduğu yazılı beyanatında, böyle bir kuşkuya değinir :
"Türkiye'de Meşrutiyetin ilanı, şimdi bizim de, işgalimiz altında olan Borsa-Hersek'de, aynı işi yapmamızı gerektiriyor. Ama bunu yapmak için, Bosna-Hersek'i, devletimize kesin olarak ilhak etmeliyiz. Hem bu iş üzerinde Rusya bizi serbest bırakırsa, biz de onu Boğazlar üzerindeki istek ve girişimlerinde destekleriz.."
Yani Erental, Bosna'da uyanacak tepkinin karşılığını da bulmuştur : İlhak !. İngiltere görünüşe göre, Osmanlı Meşrutiyetine ve idaresine karşı en sıcak taraftarlık gösteren devletti. Dışişleri Bakanı Grey, İstanbul'daki İngiltere Elçisine yazdığı mektuplarda, dostça önerilerde bulunur :
"Genç Türkler acele etmemelidirler. Yoksa irtica baş gösterebilir. Şimdi esas mesele, hükumetin yetkin ve namuslu ellere geçmesidir. Diğer işler bunun arkasından gelir. Artık sağlam maliye esastır. Çünkü sağlam maliye, her işin temelidir. Genç Türkleri teşvik için elimizden geleni yapmalı ve birtakım istekler ileri sürerek onlara güçlükler çıkarmamalıyız. İngiliz sermayesine de, çalışmak için iyi fırsatlar verileceğini umarız. Mesela kilometre garantisi istenmeden demiryolu imtiyazları gibi.."
Ama İngiltere'nin Türk Meşrutiyetinden, gizli ürküntüleri de vardır. Örneğin Dışişleri Bakanı E. Grey, İstanbul'daki İngiltere Elçisine yazdığı 31 Temmuz 1908 tarihli mektubunda şunları fısıldar :
"Şayet Türkiye gerçekten Meşrutiyeti kurar ve bunu yaşatıp kuvvetlendirirse, bunun sonuçları, şimdiden hiçbirimizin tahmin edemeyeceğimiz derecede önemli olabilir. Bunun Mısır'da tesirleri müthiş olur. Ta Hindistan'da dahi kendini duyurur. Şimdiye kadar Müslüman tebaamıza daima diyebildik ki, dinlerinin başkanı (halife) tarafından idare edilen ülkelerde, hiç de şefkatli olmayan (sert) bir istibdat idaresi vardır. Halbuki bizim istibdadımız yumuşak ve şefkatlidir.
Fakat şimdi Türkiye'de Meclis açılırsa, Mısır'da da Meşrutiyet isteği çok kuvvetlenecek ve bizim bu isteğe direniş gücümüz çok azalacaktır. Ve orada Meşrutiyeti isteyeceklere karşı silah kullanmamız, çok güçleşecektir.."
Ama İngiltere, bir taraftan Meşrutiyetin kendi Müslüman halkları arasındaki etkilerinden böyle telaşlı görünürken, diğer taraftan Türkiye'deki menfaat hesaplarını sükunetle takip eder. İngiliz Dışişlerinin İstanbul'da, biraz da Türkiye uzmanı olarak sayılan Elçilik Baş Tercümanı Fitzmaurice, Londra'da Dışişleri Bakanı Grey'in katibine yazdığı 25 Ağustos 1908 tarihli mektubunda şöyle anlatır :
"Irak'ta sulama işlerine, Bağdat Demiryolu oralara varmadan başlanılması için çalışılmaktadır. Musul'a kadar işlere İngilizlerce el atıldığı için, Alman demiryolu Basra körfezine yaklaşmadan önce, Irak'ta İngiliz menfaatlerinin yerleşeceği ümidindeyiz..
"Yeni idare bazı meselelerde hakkını arayacaktır. Örneğin Girit, Mısır, Makedonya, Bosna, Aden, Lübnan olaylarında ve belki de İngiltere'nin Irak'taki bazı girişimlerinde. Bu arada hatta kapitülasyonlar vesaire de söz konusu olacaktır.."
Ama asıl pazarlıklar, Rusya ile Avusturya arasındadır. Avusturya'nın davası, en başta Bosna-Hersek'in ilhakıdır. Çünkü 1878 Berlin Antlaşması ona bu vilayetlerde sadece işgal hakkı vermiştir. Bu sebeple mesele, Berlin Antlaşmasına imza koyan bütün devletleri ilgilendirir. Onların ve özellikle Rusya'nın rızasını almak lazımdır. Bu ise karşılıksız olmayacaktır. Pazarlığın ilk şartı ise malumdur : Rusya'nın Boğazlar üstündeki isteklerini desteklemek !..
Böylece çarklar, daha ilk günden ve gene eskisi gibi dönmeye başlar. Pazarlığa konu olan da, Osmanlı İmparatorluğu, yani gene Hasta Adam'ın mirasıdır.
ŞEVKET SÜREYYA AYDEMİR'İN, "Enver Paşa" adlı eserinin 2. cildinden alıntıdır..
Kaydol:
Kayıt Yorumları (Atom)
Hürriyet
KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder