Sayfalar

583 ) İSTİBDAT DÖNEMİNDE BİR KIŞ GECESİ !...

      

1888 doğumlu gazeteci-yazar Refik Halid Karay'ın, "Pek İyi Hatırlarım" başlıklı kitabında yer alan, çeşitli gazetelerde yayınlanmış yazılarından birini paylaşıyorum.. Paylaşacağım bu yazı, 28 Kasım 1954 tarihli Zafer gazetesinde yayınlanmış..

Kış gelince çocukluğumun kışlarını, bu arada -acayipliğini- hala unutamadığım ve tesirinden kurtulamadığım, selamlıktaki kış toplantılarını hatırlamaktan kendimi alamam..
Misafirler akşam yemeğinden sonra gelirlerdi ; orta halliler ellerinde taşıdıkları kapanıp açılır, ufacık, cebe sığacak boyda muşamba fenerleriyle, büyükler uşağın önde çektiği iki mumlu, kocaman cam fenerlerle !..
Sokakların çoğunda ya petrol lambaları yahut havagazı yanardı. Ama aydınlatılmamış olanları olduğu gibi, su ve çamur dolu çukurlara da rastlanırdı. Bastığı yeri görmek herhalde daha ihtiyatlı bir hareketti. Ayrıca bekçilerle polisler fenerli adamdan şüphelenmezlerdi. Sonra uşağına fener çektirerek gitmek haysiyetli bir şeydi..
Bizim eve devamlı gelenler arasında bir Hacı Hafız Efendi vardı ki Şehzade Camii imamlarından olduğu için sarıklı idi, kürk giyerdi. Sikkeli bir Mevlevi dervişinin de tabiatıyla sırtında aba bulunurdu. Öbürleri bildiğimiz sivil elbiseli memurlardı..
Toplanırlardı da ne olurdu ? Hemen hiçbir şey.. Çünkü çok defa karşılıklı otururlar, susarlardı. Bu uzun susmalar esnasında babamın iri kehribar tesbihi devamlı takırdar, hafız efendinin ufak taneli kuka tesbihi sessiz sedasız, fakat durup dinlenmeden incecik, tertemiz parmakları arasında dönerdi. Odadakiler bu takırtıyı dinleyip o hareketi seyre dalmış vaziyette kımıldamadan beklerdi..
Derken hiç sebepsiz, odanın bir tarafından derin bir ses duyulurdu :

"Elhamdülillah ! Haza min fadli Rabbi !.."

Bu, tok karnın, sıcak odanın ve sükunetli hayatın Cenabıhakk'a içten gelen bir teşekkürü idi. Ben şaşardım ; ötekiler hiç işitmemiş gibi yaparlar, yani o yüksek sesle edilen duayı gayet tabii bulurlardı. Nihayet sükutu babam bozardı :

"Hava karayele çevirecek galiba.."
"Mümkün efendim, akşam ezanında kargalar telaşlı telaşlı haykırıştılar.."
"Martılar da dolaşıyordu havada.."
"Eh, mevsim hükmünü yapmalı ki, yümn-ü bereket görelim.." 

Tekrar sükuta dalarlardı, gene tespih takırtısı ve imam efendinin parmak işletmesi !.. Dışarıdan satıcı sesleri aksederdi : Gece simiti, boza, harup satanların ne makamı, ne tonu değişmeyen, kimi simit kadar gevrek, kimi boza kadar koyu ve ağır, sonuncusu da harup, keçiboynuzundan yapılan nefis bir şerbetti ve poturlu, keçe külahlı, çoğu sarışın ve yakışıklı Arnavut çocukları satardı, taze ve tatlı seslerdi bunlar !..
Bu sırada uşak şurup dolu bardakların dizildiği bir tepsi ile odaya girerdi. Asıl o zaman, şuruplar içilince siz"Elhamdülillah"ları bir dinleyiniz !.. Şu var ki dudak şapırtısı duyulmazdı ve tekrar konuşma başlardı :

"Vezneciler'deki makineci Salim'in dükkanına bir alet getirmişler, insan sesi veriyormuş. Bir İngiliz, makinenin içinde kah kah gülüyormuş ama ortada İngiliz filan, kimse yokmuş.."
"Olamaz efendim, işin bir hile tarafı vardır.."

İşte fonograf icadı hakkındaki sohbet bundan ibaret !.. Sükuta geri dönüş !.. Soba gürlüyor. Karga ve martı ile kurulmuş meteoroloji tahmini muhakkak doğru çıktı, hava karayele döndü..
Tın ! Tın ! Tın !...
Konsol üzerindeki antika Leroy markalı saat üçü vuruyor. Ezan saatiyle üç, o mevsimde garbi saatin ancak sekizidir.. Karşı yakadaki Beyoğlu eğlenceye hazırlanıyor. Cadde kalabalık, ışıl ışıl ve kadınlı !..
Bu tarafta ise el ayak çekilmiştir. Zira Ramazan ayında değiliz. Bekçi sopaları da kaldırım taşlarına vuruyor, hem de fasılalarla üçer kere.. Bekçilerin meraklısı saat başlarını sabaha kadar sopa darbeleriyle ilan eder, bizim mahalleninki onlardandır. 
Artık misafirler kalkıyor. Aşağıdaki avluya uşaklar hepsinin galoşlarını, kunduralarını yıkayıp tertemiz bir kenara dizmişlerdir. Fenerler de hazırdır, mumları yakılmıştır..
Sabah ola, hayır ola !.. Herkes evinin yolunu tuttu. Pencereden bakıyorum : Fenerler sokağın yağmur suyu ile dolmuş çukurlarını yer yer vurarak ışıldatıyor ; ıslak kaldırımlarda muşamba fenerlerin menevişli akisleri uzana yayıla, toplana darala uzaklaşıyor.. Ne tatlı sohbetti o !.. O ömürler işte böyle geçerdi.. 

Acayipti bu toplantılar fakat hoştu doğrusu. Münakaşasız ve hareketsiz geçerdi. Yüksek sesle kimse konuşmazdı, ne de acele ederek.. Kati lüzum olmadıkça da kimse yerini değiştirmezdi. Ayak ayak üstüne atılmazdı, esnemeler gizlenirdi. Bilhassa gizlenen, insanın kafasından geçen öz fikri idi. Sadece yer ve zaman uygun, büyüklerinkine de uygun, büyüklerinki de padişahınkine uygun ise konuşulurdu.. 
En zararsız sohbet yemek bahsiydi ; "yıldız şehriyesi"ni söze karıştırmamak şartıyla !.. 
Düşünüyorum da bendeki iyi ve seçkin yemek merakının çocuklukla gençlik arasında dinlediğim istibdat devri sohbetlerinden geldiğine hükmediyorum. En zararsız konu bu idi ve pek az para ile pek iyi yenilip içildiğinden, mutfak sohbetleri rejim aleyhine bir gösteri şeklini alamıyordu..
Onun içindir ki Türk mutfağının geliştiği bir devir de Abdülhamid saltanatı zamanına rastlar. Bu devrin peynir ekmeği bile bambaşka lezzette idi. "Hürriyet" sözünün tadından yoksun olan diller hiç değilse yemeğin tadını alıyordu !..    



1 yorum:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK