Sayfalar

663 ) DOĞAL KATİLLERİN EN BÜYÜKLERİNDEN, VEBA !..



Doğa olaylarının şiddetine devamlı olarak maruz kalan İstanbul gibi, sıhhi temizliğin olmadığı ya da yetersiz kaldığı ve insanların kalabalık halde iç içe yaşadıkları büyük bir şehirde, kaçınılmaz olarak hem sık hem de şiddetli veba salgınları oluyordu..
1467 yazında, böyle korkunç bir salgın İstanbul'u kasıp kavurmuş, "hiç duyulmamış, dayanılmaz, inanılmaz ıstıraplara" yol açmıştı. Ölüm vakaları öyle fazlaydı ki, mezarları kazacak kimse kalmadığından, cesetler gömülmeden bırakılıyordu. Salgın genelde hızla seyreden ve nahoş ölümlerle sonuçlanıyor, İstanbul'da 17. yüzyıl başlarında hastalığı kapanların, Lithgow'a göre, "bir tarafları yarı yarıya çürüyüp dökülüyordu, öyle ki tüm iç organlarını kolayca seçebilirdiniz.."

    

Bu salgınlarda çok sayıda insan öldü ; 1467 salgınında günde ortalama 600 kişi hayatını kaybetti ; 1492'deki vebanın ilk beş gününde 1.000 kişi kurban verilirken, sonraki on yedi günde 30.000 kişi öldü. 1586'da vebanın dokunmadığı kimse kalmazken, 1812'de binlerce insan öldü ve ölüm oranları, şehir surları dahilinde gömülenler hariç, günde 2.000 kişiye ulaştı.. Bu salgında, gömülecek o kadar çok ceset ve bu işi yapacak öyle az insan vardı ki, insanlar ölü gömmeye çağrıldıkları için dükkanlarını açamıyordu..
Veba şehirdeki elçilikleri de vurmuş, Sanderson'un yazdığına göre, 1590'larda şehirdeki İngiliz elçiliğinde 16 kişi hastalığa yakalanmış, bunların 8'i ölmüştü. Kurbanlardan biri bizzat Sanderson'un odasında rahatsızlanmış ve bir iki gün sonra ölmüştü.. Hastalık ayrıca, Kasım 1608'de İngiliz büyükelçisi Sir Thomas Glover'ın karısının da ölümüne neden oldu..
1573'deki büyük salgında Aurelio Santa Croce'nin ev halkından birkaç kişi, Venedik bailosu Marcantonio Barbaro'nun evinde çok sayıda insan öldü. İran sefiri 1584'de, iki buçuk yıl kaldıktan sonra şehri terk ederken, onunla birlikte gelmiş olanlardan kimse sağ kalmamış, hepsi vebadan ölmüştü. Onun şehirden ayrıldığı yıl veba öyle ağırlaşmıştı ki, Selaniki'nin dediğine göre, 
"iç çekişler ve inlemeler, göklerde her şeyi duyan Allah'a erişiyordu ve yüreği yanmayan, ölüm acısı ve kaybı yüzünden ağlamayan kimse kalmamıştı.."

    

Osmanlı Hanedanı üyeleri de salgından muaf değildi. 1598'deki veba, Topkapı ve Eski Saray'da hızla yayılarak, Üçüncü Murad'ın 19 kızı dahil pek çok kişiyi öldürdü. Yalnızca Eski Saray'da en az 128 kişi öldü. Pek çoğu, vebanın yanı sıra başka salgınlara kurban gitti. 
Birinci Abdülhamid'in oğlu Mehmed, 1785'de patlak veren ve sarayda hanedan üyeleri dışında pek çok bebeği de öldüren çiçek salgınında hayatını kaybetti.. 1870'de, bu defa bir kolera salgını çıktı ; ölüm oranları öyle yüksekti ki, "bir koleralı cenazeyi götüren 8-10 kişiden 5-6'sı yollarda düşüp ölür, cenaze ile beraber o da gömülürmüş.."
Padişah ailesi salgından etkilenmiş olsa da, bunun nedeni kaderci teslimiyetçilikleri değildi. Her ne kadar Pertusier, "genelde, tepelerinde dikilen değişmez kaderi önlemekten dahi umutsuz, teslim olurlar," dediği Türklerin veba karşısında büsbütün kaderci olduklarını düşünse de, kuşkusuz ki bu durum padişahlar ya da kaçma imkanlarına sahip olan diğerleri için geçerli değildi. Nitekim aslında Pertusier'nin anlattığı 1812 vebasında, vebadan evla buldukları sıtma salgınının hüküm sürdüğü Anadolu yakasına kaçan yalı sahipleri buna örnekti. 1492'de İkinci Bayezid dört ay boyunca Edirne'de kalarak, İstanbul'daki ölümcül vebanın dinmesini beklemiş ve şehir bu "ağır cezadan" kurtulana dek dönmemişti.. Üçüncü Mehmed, Topkapı ve Eski Saray'ı kasıp kavuran veba 1598'de dinene dek, Topkapı Sarayı'na dönmedi. 16. yüzyılda Şeyhülislam Ebussuud Efendi'nin vebadan kaçmanın caiz olup olmadığı yönündeki bir soruya cevaben yayınladığı fetva, insanların imkan bulduğunda vebadan kaçtığı fikrini desteklemektedir. Şeyhülislamın cevabına göre, Allah'ın gazabından kaçmak ve O'nun yardımını istemek caizdi..



KAYNAKÇA :

KRITOBOULOS, "History" ; LITHGOW, "Discourse" ; SOLAKZADE TARİHİ, I ; SELANİKİ TARİHİ, I - II ; SANDERSON, "Travels" ; CABİ TARİHİ, II ; TAYLESANİZADE TARİHİ ; AHMED VASIF EFENDİ, "Mehasinü'l-Asar ve Hakaikü'l-Ahbar" ; SADRİ SEMA, "Eski İstanbul Hatıraları" ; PERTUSIER, "Promenades" ; M. ERTUĞRUL DÜZDAĞ, "Şeyhülislam Ebussuud Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı" ; EBRU BOYAR-KATE FLEET, "Osmanlı İstanbul'unun Toplumsal Tarihi"

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK