1910 Yılının bir Aralık akşamında, dört şık giyinmiş şahıs, New Orleans'taki Storyville Kulübünde buluştular. Bu dört kişiden biri, son yirmi beş yıl içinde yaşanan neredeyse tüm Orta Amerika savaş ve ihtilalinde savaşmış olan, frapan serüven avcısı Lee Christmas (aşağıda solda) idi. Kendisine general süsü veren Christmas, Parisli bir terzinin özel olarak diktiği püsküllü bir üniforma giymişti. Onu New Orleans'a getiren yine bir ihtilal işiydi. Orta Amerika'nın en hırslı ve başarılı muz üreticisi Sam Zemurray (üstte) tarafından, Honduras Hükumetini devirmek için tutulmuştu. Diğer üç kişi ise ; ünlü New Orleans gangsteri George "Makineli Tüfek" Molony, müstakbel Honduras başkanı Manual Bonilla (altta sağda) ve baş yardımcısı Florian Davadi...
Bu dörtlü, Amerikan gizli servisini atlatarak, Bayou St.John'a geçtiler ve orada demirli olan Zemurray'ın özel yatına binerek Ship Island'daki gizli sığınağa doğru süzüldüler. "Hamileri" orada onları bekliyordu. Adada saklı kasalar dolusu tüfek ve mermiyi, kış karanlığında, hareket için satın aldıkları hurdaya çıkmış bir deniz kuvveti gemisi olan "Hornet"e (altta) yüklediler. Şafak sökmeden de Honduras'a doğru yola çıktılar..
O zamana kadar hiçbir Amerikalı iş adamı, yabancı bir ulusun kaderini bu derece bütünüyle elinde tutmamıştı..
"Muzcu Sam", Amerikan kapitalizminin tarihindeki en renkli tiplerden biriydi. Bazı Yahudiler, meteliksiz bir gençken, Doğu Avrupa'dan Ellis Adası'na ulaşıp büyük varlık ve güç kazanmasından dolayı onu kendi diasporalarının örnek bir figürü olarak görmekteydiler..
1877 doğumlu Zemurray, 15 yaşında ayak bastığı Amerika'da önce rıhtım işçiliği yaptı. Günün birinde limanda denizcilerin öbek öbek fazla olgunlaşmış muzu denize atmalarına tanık oldu. Aklına, muzları satın alıp seri bir şekilde iç bölgelerdeki kasabalara yollama fikri geldi. Ve uygulamaya başladı..
İş birden patladı !.. Zemurray 21 yaşına geldiğinde serveti 100.000 doları geçmişti !..
On yılı aşkın bir süre başkalarının muzunu sattıktan sonra, Sam, kendi muzunu yetiştirmeye karar verdi. Bir kısmı yüzde 50 gibi yüksek faiz oranına sahip yarım milyon dolar borç alıp, Honduras'ta 6.000 dönümlük arazi satın aldı. Yine çok başarılı oldu, borçlarını rahatça ödedi ve muz ticaretinde esaslı bir güç haline geldi. Artık tek sorunu Honduras yönetimiydi !..
Orta Amerika'daki diğer Amerikalı iş adamları gibi Zemurray da topraklarını özel mülkü olarak gördüğü için, Honduras yasalarına ve kurallarına uymak zorunda olmasına, ödediği vergilere içerliyordu !.. Üstelik Başkan Miguel Davila, burada sahip olabilecekleri arazi miktarını kısıtlama kampanyası da yürütüyordu..
Böylece, daha önce başkanlık da yapmış olan, komploculuğa yatkın eski general Bonilla ile Honduras'ın "El Amigo"sunun çizgileri kesişti.. Ve yazının başındaki buluşma da gerçekleşmiş oldu..
"Hornet", yeni yıl arifesinde, bir Honduras adası olan Roatan'a yanaştı ve adayı koruyan hükumet kuvvetinin tek bir ateşten sonra teslim olmasıyla onu hemen ele geçirdi. Bu adanın yakınlarındaki Utila Adasında da benzer olaylar yaşandı. Bu sıralarda, "Tacoma" ile "Marietta" adlı iki Amerikan hücumbotu civarlarında gezinmekteydi. Kumandanları, "Hornet"i zapt edip etmemek konusunda kararsız durumda Washington'dan haber bekliyorlardı.
Honduras, bir dizi liberal başkanın yönetiminde, Avrupa bankalarından borç alma alışkanlığı edinmişti. ABD Başkanı Taft ve ABD Dışişleri Bakanı Knox, bundan hiç hazzetmiyorlardı. Honduras Başkanı Davila'ya, yandaşlarına açıklamakta zorlanacağı mali dayatmalarda bulunmuşlardı.. ABD finans kuruluşu J.P.Morgan gibi kuruluşlarla ortak yürüteceği demiryolu inşası gibi projeler..
Bu belirsizlik ortamında "Hornet"in güvertesindeki asiler Trujillo şehrinin limanını da ele geçirdiler. Bunu duyan Washington'daki Honduras büyükelçisi, hemen Dışişleri'ne koşup ABD'nin imzalanmasını istediği finansal sözleşmeyi imzaladı, ve ortalık karıştı !..
Uzatmayalım, Washington'daki yetkililer, Honduras'taki ihtilalin başarısının, ABD için daha faydalı olacağına karar verdiler !..
25 Ocak 1911'de gerçekleşen Le Ceiba muharebesi sonucunda asiler galip geldi. Bir tarihçi daha sonra şöyle yazacaktı :
"Honduras bankacıların kıskacından kaçmayı başarmış, ancak hemen ardından muzcuların kucağına düşmüştü.."
Bonilla, 1912 yılı Şubat'ında Honduras'ın başkanı oldu. Tegucipalga'da başkanlık yeminini ederken, Amerikan meyve şirketlerinin Puerto Cortes'de kullandığı rıhtımı milliyetçilerin imha etmesini önlemek üzere 75 Amerikan deniz piyadesi nöbet bekliyordu..
Yeni başkan, onu iktidara geçiren adamı cömertçe ödüllendirdi. Önce, Zemurray'i, kuzey kıyısı yakınındaki 10 bin hektarlık muz arazisiyle mükafatlandırdı. Buna daha sonra Guatemala kıyısından 10 bin hektar daha eklendi. Zemurray, iş yerlerinin, istedikleri ürünü vergisiz ithal edebilecekleri özel bir ruhsat da aldı. Ayrıca, ihtilali düzenlemek için harcadığını iddia ettiği meblağı telafi etmek üzere, Honduras Hükumeti adına, 500.000 dolarlık tahvil çıkartması için onay da aldı !..
Böylece Orta Amerika'nın "taçsız kralı" artık iyice tanınır hale geldi. Bonilla'nın 1913'deki ölümünden sonra, bir dizi başkanı parmağında oynattı. 1925 yılında Honduras topraklarının onda birini oluşturan bir alanda kerestecilik yapma imtiyazını da aldı. Kuruluşunu "United Fruit" ile birleştirdi ve bu şirketin genel müdürü oldu.
Bu şirket, "Rakiplerini gırtlakladı, hükumetlere etki etti, demiryolu yapımını dizginledi, çiftçileri batırdı, kooperatifleri boğazladı ve örgütlü emeğe savaş açtı.."
Kırk yıl sonra, bu benzersiz güçteki şirket Guatemala hükumetinin yıkımına da yardım edecekti !..
STEPHEN KINZER, "DARBE, Hawaii'den Irak'a Amerika'nın Rejim Değişiklikleri Yüzyılı"
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder