Sayfalar

723 ) OSMANLI'DA BASINA SANSÜR !..

  

Osmanlı İmparatorluğu son zamanlarını yaşıyordu. Balkan Savaşı çıkmış, ülke büyük bir felakete sürüklenmişti. İki Balkan savaşında, toplam on hafta içinde 200 bin şehit verilmişti. İttihat ve Terakki gözden düşmüştü.
12 Temmuz 1912'de kurulan Ahmet Muhtar Paşa (üstte) kabinesinin hedefi İttihatçıları tasfiye etmekti. Bu partinin yandaşı olan birçok memur görevden alındı. Maliyeci Cavit Bey, Dr. Nazım, Meclis Başkanı Halil Menteşe gibi İttihatçılarla aynı zamanda ünlü gazetecilerden Hüseyin Cahit de Avrupa'ya gidenler arasındaydı..
Türkiye'de kalan gazetecilerin bir bölümünü yargı, zindan ve zulüm bekliyordu. Babıali'de düzenlenen gösterilerden sorumlu tutulan gazetecilerden Aka Gündüz ve "Tanin" yazarı Cemil Bey beşer yıl kalebentlik cezasına çarptırıldılar. Bu cezalar yüz yıl sonra çeşitli gazetecilere verilecek olan cezaların yanında gene de hafif sayılabilirdi. Üstelik onlar bir ay sonra serbest bırakıldılar. Tutuklanan başka gazeteciler de vardı. Süleyman Nazif, Abdullah Cevdet, Salah Cimcoz, Hüseyin Suat ve Muhiddin Birgen bunlar arasındaydı. Siyasi çalkantıların cezasını her devirde gazeteciler çekiyordu..



1908 yılından beri "Tanin" gazetesinde başyazarlık yaparak İttihatçıların görüşlerini savunan Hüseyin Cahit (üstte) 1914 yılının başında gazeteden ayrıldı. Yaptığı açıklama dikkat çekiciydi. Uzun yıllar boyunca kimse yazılarına karışmamıştı ama son zamanlarda bazı İttihatçılar gazeteye gelerek neyi nasıl yazması gerektiğini söylemeye başlamıştı. O buna tahammül edemezdi ve bu yüzden gazeteden ayrılmaya karar vermişti. Siyasetçilerin basına müdahalelerinin geçmişi demek o yıllara kadar gidiyor. Hüseyin Cahit dürüstçe gazeteden ayrılmıştı ama bu baskılara boyun eğerek ayrılmayanlar da vardı...
O dönemde sarayın basınla ilgisi sadece ceza vermekten ibaret değildi. Padişah yabancı basında yayınlanan Türkiye karşıtı yayınlara Türk basını aracılığıyla cevap vermekle bizzat uğraşıyordu. O sıralarda Sultan Abdülhamid'in Batı ülkelerinin kamuoyunda çok kötü bir şöhreti vardı. "Kızıl Sultan" diye adlandırılan Abdülhamid, özgürlükleri ayaklar altına alan, Ermenileri katleden ve hiç kimseye itimadı olmayan bir padişah gibi tanınıyordu. Padişah, 33 yıllık iktidarında 17 sadrazamla çalışmış ve 26 kere hükümet değişikliğine gitmişti. Onun döneminde imparatorluk bir polis devletine dönüşmüştü. Abdülhamid dönemi, devletin din unsurunu eskisinden çok daha fazla ön plana çıkardığı bir dönem olmuştu. Okullarda din dersleri artırılmıştı. Din unsuru kullanılarak başka İslam devletleriyle yakın ilişkilerin kurulmasına çalışılıyor, bu amaçla Cezayir'e, Mısır'a ve Hindistan'a temsilciler gönderiliyordu. Padişah ise bu önemli suçlamaları bir tarafa bırakıp önemsiz konulardaki eleştirileri cevaplandırmakla uğraşıyordu. Kendi hazırlattığı yazıları yayınlattığı dergilerin başında "Servet-i Fünun" geliyordu. İki örnek : Bazı Avrupa gazeteleri Padişahın saraydan çıkmadığını yazıp bunu eleştirmişlerdi. Buna cevap olarak Papanın da senede bir defa, üstelik bir kafes içinde törenlere katıldığı haberi yayınlatıldı. 
Sarayda haremağalarından biri bir cinayete karıştığı için idam ettirilmişti. Avrupa basını bunu kuşkulu bir durum olarak yansıttı. Buna karşılık Amerika'da linç edilenlerle ilgili bir haber yayınlatıldı. 
Yani bizi eleştireceğinize siz kendi halinize bakın anlamına gelen bir yaklaşım.. 
Padişahın yabancı basında ilgilendiği konular bunlar mı olmalıydı ?. Basın yoluyla bazı mesajlar verilecekse, dünyada çok daha önemli meseleler yok muydu ?.. 

   

Padişahın bir de gazeteci kimliğiyle Babıali'ye soktuğu jurnalciler vardı. Bunların en ünlülerinden biri herkesin çekindiği Baba Tahir'di. Padişahın mesajlarını "Servet-i Fünun" (üstte) aracılığıyla yayınlatması ve bu dergiye hükümetin parasal destek sağlaması o derginin, bugünkü deyimiyle, "yandaş basın" olması gibi bir durum yaratmış mıydı ?.. Pek sayılmaz..
Dergide istibdada karşı tutumuyla tanınan Tevfik Fikret (üstte) gibi şair ve yazarların yazıları da yayınlanıyordu. Zaman içinde bunlar, çeşitli bahanelerle sürgüne gönderildi. Toplumda saygın bir yeri olan ve Galatasaray Lisesi'nde de müdürlük yapan Tevfik Fikret'in evi basılıp arandı.Dergi bir süre sonra, Hüseyin Cahit'in "Edebiyat ve Hukuk" başlıklı bir makalesi bahane edilerek kapatıldı. Gerekçe, Fransa'da Kral ve Kraliçe'nin idamından söz ederek halkı Padişah'a karşı isyana teşvik etmek !. 
Bir ay sonra durum anlaşılıyor. O makalede Fransa'da Kral ve Kraliçe'nin idamlarına değinen tek bir satır yok. Peki, tamamen gerçek dışı iddiaya dayanan bu ihbarı kim yapmıştı ?.. Bu daha sonra anlaşılıyor. Padişahın Babıali'ye soktuğu sansürcüsü Baba Tahir (altta).. 
Günümüzde de örneklerini gördüğümüz gibi, hükümete yaranmak isteyen bazıları, meslektaşlarını sudan bahaneler ve gerçek dışı iddialarla ihbar edip Padişahın gönlünü kazanacaklar !..
Gazetenin yeniden yayınlanmasına izin verilecek ama bir şartla : Bundan sonra "Padişahın gönlüne uygun olmayan" şeyler yazılmayacağına dair bir senet imzalanacak !.. 

  

İstibdat devrinde İstanbul'da gazetecilik yapmak kolay iş değildi. O devrin sansüründen başka bir örnek : "Servet-i Fünun", Hamidiye Çeşmesi (üstte) açılışı vesilesiyle suyun başında dua eden bir adamın resmini yayımlayacakken sansür buna engel oluyor. Sebep ?.. Bu resmi görenler "işimiz duaya kaldı" mesajını vermek istediğinizi düşünebilirler !.. 
Olimpiyatlarla ilgili bir haberin yayımlanmasına da izin yok. "Şimdi zamanı değil" diyorlar.. Osmanlı'da sansür böyle çalışıyor !..  
Peki, Padişahın ve hükümetin hoşuna giden yazılar yazan gazete ve gazeteciler nasıl ödüllendirilecek ?. Tabii ki saraydan ihsanlar, parasal desteklerle..
1891'de kurduğu "Servet-i Fünun" dergisini 1942 yılına kadar çıkartarak o zamanki Türk basını için rekor kıran İhsan Tokgöz, basının hükümetten aldığı parasal destekten söz ederken, "Yanılmıyorsam Bakanlar Kurulu kararıyla ve bir bakanlık bütçesinden yardım alan ilk basın kuruluşu 'Servet-i Fünun' idi. Diğerleri Hazineyi Hassa'dan, yani Padişahın özel hazinesinden yardım alırlardı. Servet-i Fünun'a İçişleri bütçesinden ayda 3.240 kuruş verilirdi," diyor..
Demek ki, o devirde basının parasal destek sağlaması yadırganacak bir durum olmaktan çıkmış. Peki, hangi gazete ne kadar ihsan almış ?.. Bazı örnekler : "Tercüman-ı Hakikat" gazetesine hazineden 120.000 kuruş veriliyor ; İstanbul'da yayımlanan "Levant Herald" adlı gazeteye 100.000 kuruş, "Le Moniteur Oriental" gazetesine 67.606 kuruş, "Saadet" gazetesine 36.000 kuruş, "La Turquie" gazetesine 84.000 kuruş, "İstanbul" gazetesine 24.000 kuruş veriliyor..
Görüldüğü gibi, yabancı dilde yayın yapanlara biraz daha fazla para veriliyor. Yabancıları etkilemek daha önemli.. Türk vatandaşlarını hizaya getirmek için nasıl olsa başka yollar da var !...      

 

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK