Sayfalar

788 ) OSMANLI'DA İLK RESMİ BAYRAM



Meşrutiyet'in 24 Temmuz 1908 tarihinde ilan edilmesinden sonra aynı yılın Kasım ve Aralık aylarında imparatorluk genelinde milletvekili seçimi yapıldı. Yer yer şölenler, yer yer ise protestolarla tamamlanan seçimin ardından Meclis-i Mebusan 17 Aralık'da açıldı. Aynı günkü "Tanin" gazetesi, Meclis-i Mebusan'ın açılışını okuyucularına bir "iyd-i milli" (milli  bayram) olarak müjdeliyordu :
"Bunca senedir mütehassir olduğumuz (hasretini çektiğimiz) şu iyd-i milliye (milli bayrama) kavuşmaktan mütevellid (doğan) fahr (övünç) ve saadet içinde bütün vatandaşlarımızı tebrik ederiz."
Özgürlüğün ilan edildiği günkü coşkuyu nitelemek için "Tanin"in bir benzetme olarak kullandığı milli bayram kavramı, açılışından yaklaşık bir ay sonra Meclis-i Mebusan'a sunulan bir önerge sayesinde gerçek anlamıyla gündeme alındı. Maarif Nezareti memurlarından "İhtifalci" (törenci) Mehmet Ziya Bey'in 18 Ocak 1909 tarihinde yolladığı telgraf üzerine İzmir Mebusu Ahmet Müfit Bey tarafından 21 Ocak 1909'da Meclis'e sunulan önergede, Osmanlı Devleti'nin kuruluş günü olduğu iddiasıyla 27 Ocak'ın özel bir milli gün sayılması isteniyordu..



Önergeye ilk karşı görüş bildiren mebus ise "Tanin" başyazarı Hüseyin Cahit Bey (İstanbul) oldu. Milli övünçlerle dolu Osmanlı tarihinde kendileri için en birinci iftihar kaynağının Meşrutiyet'in ilan edildiği 10 Temmuz olduğunu belirten Hüseyin Cahit Bey, milli bir bayram günü ilan edilecekse bunun 10 Temmuz olması gerektiğini söyledi. Hüseyin Cahit Bey'e göre Osmanlıların milli bayramlarını altı asırlık bir tarihten çıkarmaktansa, hürriyetlerinin başlangıç tarihine bakmaları gerekiyordu..




Karşı öneriden sonra söz alan Abdullah Azmi Efendi (Kütahya) ise, bu tür günlerin çoğalmasında sakınca olmadığını belirterek 400 çadır halkından güçlü bir devlet oluşturulmasının dikkate alınması gereken bir mesele olduğunu ve 10 Temmuz nasıl övünülecek bir milli tarih olmuşsa Osmanlı Devleti'nin kuruluş tarihi olan Hicri 699 senesinin de aynı şekilde değerlendirilmesi gerektiğini söyledi. Bu görüşe katılan İttihatçıların önde gelen isimlerinden Halil Bey (Menteşe) hem ıslahat devrine girerek Osmanlı Devleti'ni dağınık bir halden müstakil bir hale getirdikleri 10 Temmuz'un, hem de Osmanlı Devleti'nin kuruluş gününün milli bayramdan sayılabileceğini dile getirdi..
Osmanlı Devleti'nin kuruluşunun yıldönümü şerefine 26 Ocak akşamı Pera Palas'ta bir yemek düzenleyecek olan Ahrar Fırkası'nın mebusu Kozmidi Efendi (İstanbul), içinde bulunulan durumun bir yenilik olduğunu ve bu yüzden 10 Temmuz tarihinin yeni siyasal hayatın başlangıcı olarak kabul edilmesi gerektiğini belirtti. Yusuf Kemal Bey (Sinop) ise, bayram günü belirlemelerindeki asıl amacın bütün Osmanlı fertleri arasında Osmanlılık esasını kuvvetlendirmek olduğunu söyledi. Fertlerin tebrikleşeceği ve birbirlerine sarılacağı sevinç dolu günler olan bayramlar sayesinde Osmanlıların birlik olduklarını anlayacaklarını söyleyen Yusuf Kemal Bey, bunları çoğaltmanın uygun olmadığını öne sürerek, sadece 10 Temmuz'un milli bayram günü kabul edilmesinin daha doğru olacağını savunanlara katıldı..
Daha sonra İsmail Hakkı Bey (Gümülcine), 10 Temmuz'un bayram addedilmek istenme sebebi eğer Kanun-ı Esasi'nin ilanıysa, ilgili metnin 24 Aralık 1876 günü ilan edildiğini belirterek milli bir bayram söz konusu olacaksa bu tarihin de dikkate alınması gerektiğini iddia eder..
İsmail Hakkı Bey'in söylediklerine karşı çıkan Arif İsmet Bey (Biga) ise Osmanlı Aşireti'nin, cihangirane bir devlet çıkaramamış olması halinde 10 Temmuz tarihinin de olamayacağını söyler. Bu bağlamda Osman Gazi namına ilk hutbenin okunduğu günün kuruluş ve milli bayram günü olarak kabul edilmesi gerektiğini iddia eder. Bu görüşü destekleyen Abdullah Azmi Efendi ilk hutbenin okunduğu yer gibi, okunduğu zamanın da kayıtlı olduğunu iddia etmektedir. Kuruluş gününün Meşrutiyet günü kadar kadar büyük bir gün olduğunu belirten İsmail Hakkı bey (Bağdat) ise kuruluş gününün o güne kadar tayin olunamadığını ve açık ve belirli bir gün varsa onun da 10 Temmuz olması gerektiğini savunmaktadır..
Mebusların muayyen bir gün üzerinde fikir birliğine varamaması ve tartışmanın gittikçe uzaması nedeniyle Meclis Başkanı, ilgili önergenin Layiha Encümeni'ne havale edilip edilmemesine dair oylama yapar ve çoğunluğun oyuyla bu öneri kabul görür. Bağımsız mebuslardan Abdullah Bey (Canik) başkanlığında toplanan encümen, 10 Temmuz gününün milli bayram olarak kutlanmasının daha uygun olacağını önerir. Mazbatanın Meclis'te okunması sonrasında İttihatçı karşıtlarından Mehmet Vehbi Efendi (Konya), İslam ve Osmanlı tarihinde benzer çok tarih olduğunu ve yeni bir bayrama gerek olmadığını iddia eder. Buna karşılık Ali Galip Efendi (Karesi), padişahın doğum gününe itibar gösterildiği bir yerde "istiklal-i milli"nin neden dikkate alınmadığını sorar. Son sözü alan Tevfik Efendi (Kengırı) de, her sene icra olunacak Şehr-ayin ile Meşrutiyet'in sürekliliğinin sağlanacağını ve bu sayede 10 Temmuz'un dini bir mesele hükmü alacağını belirtir. Tevfik Efendi'nin bu söylemi, modernleşme çabasındaki meşrutiyetçilerin 20. yüzyılla birlikte "sivil bir din" olarak milliyetçi sembol ve ritüelleri icat etmelerine ve onları eskilerinin yerine geçirmelerine örnek teşkil etmesi açısından oldukça önemlidir..
Tartışmalar gayet ilginç bir sonuç verecek ve 10/23 Temmuz gününü "resmi Osmanlı bayramlarından" sayan kanun 5 Temmuz 1909'da kabul edilecektir. Yani Meclis-i Mebusan, milli bir bayram kabul etmemiş, şenliklerle kutlanacak yeni bir bayram yaratmıştır. Dolayısıyla, hemen 23 Temmuz 1909'dan itibaren, "Tanin" gazetesi başta olmak üzere, birçok gazete ve bireyin kullanacağı "iyd-i milli" adı, resmi bir ad olmamakla birlikte, resmi olarak kutlanan bir bayrama toplumun verdiği ad olacaktır..
Modern Türkiye tarihindeki ilk "milli bayram" olan 10/23 Temmuz, Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte siyasal yaşamda miladi bir gün olma özelliğini 29 Ekim'e kaptıracak ve II. Abdülhamid mutlakiyetine son verdiği için "Hürriyet Bayramı" adını alacaktır. En sonunda ise, Başvekil İsmet İnönü'nün Mayıs 1935'de Meclis'e sunduğu "Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun Layihası" ile bayram olmaktan çıkarılacaktır. Ancak egemenliği soya bağlı ve tanrı kaynaklı olmaktan çıkartıp millet iradesiyle özdeşleştirmesi açısından siyasi tarihimizde en eski ve önemli sembollerden biri olarak kendine özgü yerini korumaktadır..



SERKAN TAŞKENT'in, #tarih dergisi, 2016/Temmuz sayısındaki yazısından alıntıdır..    

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK