Sayfalar

967 ) ORIENT EXPRESS !..

Georges Nagelmackers ile ilgili görsel sonucu    

Ekim 1883'te bir pazar akşamı, birkaç vagonluk bir tren Paris'in Doğu Garı'ndan hareket etti. Muazzam bir kalabalık garın her yanındaki elektrik lambalarının ışığında trenin gidişini izlemek üzere toplanmıştı. Güçlü bir buharlı lokomotifin çektiği tren, bir yük vagonuyla iki yataklı vagondan ve şıkır şıkır aydınlatılmış bir yemek vagonundan oluşuyordu ; en arkada, buharlı gemilere yüklenecek sandıkların ve diğer battal eşyanın yerleştirildiği ikinci bir yük vagonu vardı. Yolcular, Avrupa'yı baştan başa kat edecek neredeyse 3.000 km'lik bir yolculuğa hazırlanıyordu. "Orient Express" adı verilen trenin ilk yolculuğuydu bu..
Yolculuk Belçikalı mühendis Georges Nagelmackers'ın tanıtım organizasyonu idi.  Mühendisin ezeli düşmanı ve bir bakıma bu yolculuğun nedeni, George Pullman adında biriydi. Nagelmackers (üstte) trenle yolculuğu sevenler için Avrupa seyahat tarihinde tanınmış biri olsa da, Pullman'ın (altta) ünü dünyayı sarmıştı. Pullman, yataklı vagonu (ünlü  Pullmanlar) icat etmişti. Pullman'ın 1860'ların başında ABD'de açılışı yapılan yataklı vagon tasarımında, her vagonda altlı üstlü yirmi ranza vardı. Böylece yolcular uzun tren yolculuklarında gerçek bir yatağa benzeyen bir şeyde uyuyabiliyorlardı ; aslında vagon tekerlekler üzerinde giden ranzalı bir koğuştan başka bir şey değildi..

Ä°lgili resim    george pullman ile ilgili görsel sonucu

Pullman'ın fikri belki hemen revaç bulmayacaktı ; ne de olsa, o zamanlarda yabancıların ortasında soyunup uyumak yepyeni bir şeydi, ama 1865'te deneme vagonu tesadüfen önemli bir olayda kullanıldı. John Wilkes Booth Başkan Abraham Lincoln'e suikast yaptığında, başkanın ölümünü anmanın en uygun yolu olarak büyük bir yolculuk düzenlendi. Lincoln'ün naaşını taşıyan siyah kumaşla örtülü tren Washington DC'den hareket edip ağır ağır Springfield, Illınois'ye doğru yol aldı ; böylece ardından ağlayanlar başkanı son yolculuğunda görme fırsatını bulmuş oldular (altta)
Pullman, ulusal bir trajedinin ortasında bile trende yolculuğa çıkmanın eziyet olmayabileceğini göstermişti. Bir demiryolu tarihçisinin yazdığı gibi, trenler, "tekerlekler üzerinde rahat bir hayatın örneği olarak anılarda kalan (dolayısıyla kârlı olan) bir yolculuk türü" olabilirdi..

Ä°lgili resim

Birkaç yıl içinde Pullman vagonlar sadece Amerika değil Avrupa pazarını da ele geçirmişti. Nagelmackers ABD'ye 1870'te gitti ve Avrupa'ya Pullman'ın modelini pazardan çekilmeye zorlayıp Avrupa'daki önde gelen yataklı vagon imalatçısı olma kararıyla döndü. Yataklı vagonun kendi versiyonunun (wagon-lit) son derece kullanışlı olduğuna ikna etmek için demiryolu şirketlerinin ve hükümetlerin kapısını çaldı. Vagonlara koyduğu "boji" denen Alman tasarımı yeni bir süspansiyon sistemi daha sarsıntısız bir yolculuk, dolayısıyla daha rahat bir uyku sağlıyordu..

    

Nagelmackers Aralık 1876'da Brüksel merkezli şirketini resmen kurdu. Birkaç yıl sonra, kıtadaki lüks uzun mesafe seyahatleriyle eş anlamlı hale gelecek olan logosunu ilan etti : Şahlanmış aslanların üstünde yükselen iç içe geçmiş WL harfleri ve harflerin çevresinde halka oluşturan şirketin Fransızca ismi : "Compagnie Internationale des Wagon-Lits et des Grandes-Express Européens". O zamana kadar hiç kimse tek bir demiryolu şirketinin bütün kıtayı kat eden hatlar çalıştırabileceğini hayal bile etmemişti. Demiryolları ulusal itibar simgesi olmakla kalmıyor, Avrupa krallık ve imparatorluklarının ulusal güvenlik alt yapılarının hayati önemdeki bir parçasını da oluşturuyordu. Yabancı bir trenin, üstelik yabancılarla dolu bir trenin, pasaport ve gümrük memurlarınca hemen hiç rahatsız edilmeden kıtayı batıdan doğuya kadar kat etmesi gerçekten bir yenilikti. Belçika Kralı II. Leopold'ün himayesini elde eden Wagon-Lits şirketi 1880'lerin başında Paris ile Viyana'yı birleştirmeyi başardı. Bundan sonra Bulgaristan'a ulaşmayı planlayan Nagelmackers bir yenilik daha getirmişti : Yemek vagonu. Bu, tuhaf yerlerdeki istasyon şeflerinin eline düşmeden ya da yabancıların tuhaf yiyeceklerini yemek yemek zorunda kalmadan uzun yolculukların tamamlanabileceği anlamına geliyordu. Vagonlar birer sanat eseriydi ;pırıl pırıl parlatılmış pirinçler, ahşap kakmalar, berjer koltuklar ve deri oturma yerleri göz alıyordu ; katlanır masalar, dar mekân çözümlerine göre biçimlendirilmiş gizli bölmeler gemi mimarları tarafından tasarlanmıştı...
Orient Express'in 1883'te çıktığı ilk yolculuk Wagons-Lits şirketinin birkaç yıl içinde ne kadar geliştiğini göstermek üzere düzenlenmişti ; bundan sonraki hedef, hattı Avrupa'nın öteki ucuna, İstanbul'a kadar uzatmaktı. Nagelmackers Avrupa'nın ikinci derecede önde gelen şahsiyetlerinden bazılarını bu ilk yolculuğa davet etti : Seyahat yazarları, makale yazarları, Fransız ve Belçikalı bakanlar, Alman gazeteciler, Osmanlı elçiliği başkâtibi, Avusturyalılar, Romanyalılar, Londra "Times" gazetesinden bir muhabir.. Avusturya-Macaristan ile Romanya arasındaki sınırda, on bir kişilik bir müzik grubu yolculara katıldı ; yemek vagonuna yerleştiler ve tren Karadeniz'e doğru yol alırken valsler, şarkılar çaldılar..



Ne var ki ilk yolculuk yarı yola kadardı. Yolcular Varna limanında trenden inip İstanbul yolculuğunun geri kalanını gemiyle tamamladılar. Bütün yolculuk 81 saat 40 dakika sürdü ; buna Karadeniz'deki 15 saatlik buharlı gemi yolculuğu dahildi. Uzun sürmesinin nedeni Nagelmackers'in hırsının Osmanlı alt yapısının gerçekleriyle uyuşmamasıydı. 
1850 civarında Osmanlı İmparatorluğu'nda bir km'lik bile demiryolu yoktu ; oysa Avusturya-Macaristan'da bini aşkın, Britanya'da on bine yakın km'lik ray sistemi vardı. Yüzyılın sonuna doğru Osmanlılar hızla demiryolu döşemeye giriştiler, ama onlar için önemli olan payitahtı Avrupa merkezlerine bağlamak değil, imparatorluğun muazzam genişlikteki topraklarını birbirine bağlamaktı. Yine de, başlangıcı cesaret kırıcı olsa da, Nagelmackers'in projesi arzu edilen etkiyi göstermişti. Beş yıl içinde Osmanlı demiryolları İstanbul'a tam hizmet verir hale gelmiş, Avrupa'nın demiryolu ağıyla birleşmişti. Nagelmackers 1905'te öldüğünde, Paris'te trene binip, yatakta yatarak Osmanlı payitahtına ulaşmak mümkündü. Bir yıl sonra Alpler'de Simplon tüneli açılınca, demiryoluyla Hristiyanlığın kalbinden İslamın kalbine ulaşmak daha da kolaylaştı. Yolcular Avrupa'nın coğrafi sınırından birkaç adım ötede, şehrin belli başlı tarihi ve turistik yerlerine kısa bir yürüyüş mesafesinde, trenden iniyorlardı. Zamanın bir gözlemcisine göre, "Konstantinopl artık Batı dünyasıyla birleşmişti." Kıtada sık seyahat eden yolcular için bile, Fransa'daki bir istasyonda bu trene binme heyecanı hiç sönmüyordu. Agatha Christie sık sık çıktığı tren yolculuklarından birinde şöyle yazmıştı
"Ona biniyorum ! Bindim ! Gerçekten de o mavi vagondayım, üzerinde CALAIS-ISTANBUL yazıyor.."    



CHARLES KING'İN "PERA PALAS'TA GECE YARISI, Modern İstanbul'un Doğuşu" ADLI KİTABINDAN DERLENMİŞTİR..    





Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK