Sayfalar

392 ) BÜYÜK SAVAŞ SONRASI İLK KABİNENİN KURULUŞU..

   

   Osmanlı ordularının her cepheden yenilgi haberleri yavaş yavaş İstanbul'da duyulmaya başlamıştı. Osmanlı İmparatorluğu için barış masasına oturmaktan başka çare kalmamıştı. 
   İstanbul hava bombardımanları altında korkulu günler yaşarken, Cağaloğlu'ndaki İttihat ve Terakki binasında ülkeyi savaşa sokan parti yöneticileri acı acı ne yapacaklarını ve ülkeyi bu badireden nasıl kurtaracaklarını düşünüyorlardı. 
   Sadrazam Talat Paşa bırakacaktı, bırakacaktı ama yeni kurulacak hükumet eğer Sultan Vahdeddin'in istediği gibi olursa silinip biterdi İttihat ve Terakki.. Savaş suçluları mutlaka ağır cezalara çarptırılırdı. 
   Talat Paşa bu nedenle güvendikleri partili arkadaşlarının yeni hükumette yer almasını istiyordu. Ayrıca bu hükumet, barış şartlarını en iyi, en rahat şekilde görüşebilecek şahsiyetlerden seçilmeliydi. 
   Sadrazam Talat Paşa arkadaşlarına Hamidiye kahramanı Rauf Bey'i (Orbay), Fethi Bey'i (Okyar) ve Halil Bey'i (Menteş) önerirken, saraydan telefonla hünkarın daveti geldi..
- Zatışahane, Sadrazam Paşa'yı huzura istiyorlar...
  Talat Paşa kederli bir yüzle arkadaşlarına hafifçe göz kırparak :
- Zannederim, dedi ; devir teslim fermanı çok gecikmeyecek !.. Ve arkadan otomobiline binerek, Yıldız Sarayı'na, Vahideddin'in huzuruna çıktı..
   Padişah başını arkaya atıp gözlerini kapatarak Sadrazam'a ülkenin içinde bulunduğu durumu hüzün içinde anlattı ve :
- Bir çare bulmamız gerek, dedi ve tane tane ilave etti.  
- İlk tedbir istifa etmeniz ve son yılların yükünü, sorumlulukları omuzlarında taşımamış şahsiyetlerden kurulu tarafsız bir kabinenin işbaşına gelmesi zaruridir..
  Talat Paşa ise :
- Bizler yaptıklarımızın hesabını her an millete ve tarihe karşı vermeye hazırız. Eğer, kusurlarımız ve hatalarımız hayatımızla ödenecek kadar ağır olsa da buna tereddütsüz razıyız. Ancak, bugünkü şartlar altında ortaya çıkmak için kinler ve gazaplar fırsat bekliyor !..
  Sultan Vahdeddin sabırla dinlerken, bir sigara daha yaktı.. Talat Paşa heyecanla devam etti :
- Zatışahanelerinden dileğimiz şu : Öyle bir kabine meydana gelsin ki ılımlı, kararlarında mümkün olduğu kadar tarafsız, bilhassa şahsi kinleri ve nefretleri beraberlerinde getirmemiş olsun.. Çünkü, İttihat ve Terakki'nin memlekette çok yaygın teşkilatı var.. Köklü ve halkın, samimiyetine inandığı bir kuruluş.. Veraseti var.. Onun başındakilerin şahıslarına dönük olumsuz hisler, teşkilatı da hedef alırsa yer yer ayaklanmalar çıkabilir.. Bu açıklamalardan sonra artık istifaya hazırım..
  Vahdeddin her zaman olduğu gibi, gözleri yarı kapalı sadrazamı dinledi, olumlu ya da olumsuz hiçbir şey söylemedi, ancak paşanın istifaya açık olduğunu bildirmesi memnun etmişti kendisini.. Ayrılırken hafif bir sesle konuştu padişah :
- Kati karara varıncaya kadar her şey aramızda mahrem kalsın !..
  Halbuki, Talat Paşa kararını çoktan vermişti.. İstifa edecek, sadaret mührünü padişaha teslim edecekti, ama yeni kabineyi kim kurarsa kursun üç nazırlığın, partisinin üç mensubuna verilmesi gerekliydi..
  Rauf Bey'i ısrarla istiyordu, çünkü İngilizlerin onunla dostluğu vardı. Barış görüşmeleri asıl İngilizlerle geçecekti. Fethi Bey dahiliye nazırı, Cavid Bey maliye nazırı olarak görev alırlarsa, kansız ve kinsiz bir biçimde iktidarın devredileceğine inanıyordu Talat Paşa..
  O, bu düşüncelerini arkadaşlarına anlatırken herkesin gözleri dolu doluydu..

       
 Rauf Bey                 Fethi Bey                  Cavid Bey

   İttihat ve Terakki ileri gelenleri bu arayışlar içindeyken Sultan Vahdeddin de boş durmuyor, yeni kabineyi kuracak bir sadrazam arıyordu.. Damat Ferid Paşa, Ahmed Rıza Bey, İzzet Paşa ve Tevfik Paşa ile sık sık görüştüğü haberlerini herkes duyuyor ve biliyordu..
  Vahdeddin'in asıl düşüncesi bütün bu isimleri tek bir kabinenin içinde toplamaktı.. 
  Aynı zamanda dünürü olan eski sadrazamlardan Tevfik Paşa her gün öğleden sonra Yıldız Sarayı'na gidiyor, hünkar ile baş başa geç vakitlere kadar isimler üzerinde tartışıyordu..  Her şeye rağmen, ağzı sıkı olan Vahdeddin hiç kimseye bir kelime sızdırmıyordu. Bu nedenle herkes merak içindeydi.. 
  Bir gün başkatip, padişaha : "İnşallah aranızda bir anlaşma hasıl olmuştur efendimiz.." deyince, Vahdeddin gayet kayıtsız başını salladı.. "Maalesef" dedi, "Tevfik Paşa ile aramızda ihtilaf çıktı !.." 
  Doğruydu padişahın söylediği.. Tüm ısrarlara rağmen Tevfik Paşa kabineyi kurmamış, Vahdeddin de görevi İzzet Paşa'ya vermişti..
  Talat Paşa istifa etmezden birkaç gün önce gerek kabine, gerekse İttihat ve Terakki merkezinde yoğun temaslar içindeydi. Ayrıca padişah ile de görüşüyor, istediği güvenilir kişilerin nazır olmalarında ısrar ediyordu. 
  Yıldız Sarayı'nda Vahdeddin ile sık sık buluştukları günlerin birinde sadrazam şöyle diyordu padişaha : "Rauf Bey, Hamidiye destanı dolayısıyla İngilizler üzerinde mühim tesirler yapabilir.. İngilizler malumunuzdur denizci bir millet. Üstelik İngilizceye gayet vakıftır Rauf Bey.."
  Vahdeddin sadece susmakla bu ismi kabul ettiğini belli etti. Sıra Fethi Bey'in takdimine gelince padişah sordu : "Hakanı mağfuru (Abdülhamid) Selanik'e götüren Fethi Bey mi ?".. "Evet" cevabını alınca, "Hangi nazırlık ?" diye sordu. "Dahiliye Nezareti efendimiz". 
  Vahdeddin yine ses çıkarmayarak itirazı olmadığını anlattı. Fakat, maliye nazırlığı için Cavid Bey'in adını duyunca birdenbire yarı kapalı gözlerini açarak, "Nasıl olur, bu mümkün mü ?" diye itiraz etti..
  Talat Paşa sabırla padişahı ikna etmeye çalıştı : "Efendimiz, hazine bomboş, askerin ekmeğini alacak, memura aylık verecek para yok !.. Cavid Bey kulunuz Avrupalı maliyecilerin itibar ettikleri bir zattır.. Kendileriyle savaş halinde olmamıza rağmen Fransız ve İngiliz mali çevreleriyle dostluk ilişkilerini devam ettiriyor.."
  


  Talat Paşa 13 Ekim 1918'de sadaret mührünü padişaha teslim etti. Ertesi gün 14 Ekim'de İzzet Paşa (üstte) , Harbiye Nezareti'ni de üzerine alarak müşir rütbesiyle yeni kabineyi kurdu.. İttihat ve Terakki'nin istediği gibi Fethi Bey, Rauf Bey ve Cavid Bey de görev aldılar..
  Fakat daha önce Sultan Vahdeddin bu üç İttihatçı nazırı huzura kabul ederek onlarla görüşmek istedi. Aslında onları sınavdan geçiriyordu. Yıldız Sarayı'nın ipek koltuklarına oturmaları için eliyle işaret ederek, izin verdi hünkar. Yine gözlerini hafifçe kapadı, kısa cümlelerle derhal konuya girerek, "Memleketin hali malum" dedi.. "Daha çok felaketlere duçar olmamak için, mümkün olduğu kadar tarafsız ve bütün tebaaya eşit davranan, vatanın içinde bulunduğu öldürücü vaziyeti halledilebilecek bir kabine teşkilinin zaruretini takdir edersiniz.. Sizlerden İttihat ve Terakki mensupları gibi değil, tarafsız nazırlar olarak hizmet edeceğinize söz vermenizi istiyorum.."
  Vahdeddin bunları söylerken bakışlarını bir projektör gibi Fethi Bey'in, Rauf Bey'in ve Cavid Bey'in üzerinde dolaştırıyordu.. 
  Fethi Bey'in sağında oturan Cavid Bey, padişahın asıl kendisine güvenmediğini, itiraz ettiğini bildiği için, güzel konuşmasını ikna edici kelimelerle süsleyerek cevap verdi hünkar'a.. "Şevketmeap, gerek bendeniz, gerekse arkadaşlarım için tarafsızlıktan zerrece ayrılmayacağımız hususunda itimadı şahaneleri katiyetle şüpheden azade olmalıdır. Vatanımızın içinde bulunduğu elim ahval içinde yegane gayemiz adalet, şefkat, müsavat içinde hizmet edebilmektir.."
  Padişah rahatlamıştı duyduğu bu sözlerle..
  
  Aslında yeni kabineyi kuramayan Tevfik Paşa da, kabineyi kuran İzzet Paşa da İttihat ve Terakki'den çekiniyorlardı. Bu siyasi örgütün hala ülkede büyük gücü vardı. Ayrıca Osmanlı orduları Enver Paşa ile Cemal Paşa'nın emri ve etkisi altındaydı.
  Şöyle bir durum vardı ortada : Almanya teslim olmuştu, ama Osmanlı donanması bir Alman generalin kumandasındaydı ve başkent İstanbul'da her türlü kararı etkileyebilecek güç halinde duruyordu.. Dolmabahçe Sarayı'nın tam karşısında. 
  İttihat ve Terakki'nin hoşlanmadığı bir siyasal gelişme olursa Babıali baskınına benzer bir yeni olay, bir darbe yapılabilir endişesi yok değildi. Enver Paşa'ya bağlı özel askeri birlikler bile vardı İstanbul'da..
  İşte bu endişe ve korkular içinde yeni Bahriye Nazırı Rauf Bey kendisine o görevi verdirten Talat Paşa'ya giderek güvence istedi.
  Eski sadrazam ve arkadaşları yeni kabinede görevli kilit adamlara bu güvenceyi mutlulukla verdiler.. Asıl mesele, Osmanlıların barış masasına bir an önce oturabilmesiydi. Pazarlıklar başladığında bütün kişisel sorunlarını da ülke sorunlarıyla aynı potada eritmek mümkün olabilirdi !..
  
  Sokaklarda halk sevinç gösterileri yapıyordu bu sırada. Herkes yeni kabinenin kurulması ile savaşın biteceğine, barışın geleceğine inanıyordu. Müşir İzzet Paşa'nın meziyetleri, Rauf Bey'in kahramanlıkları, Cavid Bey'in mali dehası efsane gibi anlatılıyordu. 
  Bu arada hattı hümayun (kabinenin programı) mecliste okundu, alkışlar arasında kabul edildi. Kırmızı bir atlas kese içinde hattı hümayun, Sultan Vahdeddin'e teslim edilirken padişahın yüzü acıyla kırıştı ve ağzından şu kelimeler döküldü : "Maatteessüf bu kabinenin ömrü az olacaktır. Barışı yapamayacaktır.."



KAYNAKÇA : 

Cemal Kutay, "Üç Devirde Bir Adam" ( Fethi Okyar'ın anıları ) ;
Ali Fuad Türkgeldi, "Görüp İşittiklerim" ;
Yılmaz Çetiner, "Son Padişah Vahideddin" 

           

        

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK