589 ) MASONLUK VE JÖN TÜRKLER...
Mutlakıyet eğilimlerine sahip olan Sultan Abdülaziz, bu konuda fazla baskın çıkamıyor, Liberal eğilimdeki sadrazamları Ali ve Fuat Paşalar daha ağır basıyorlardı..
Aslında Sultan Aziz, daha 1867'de çıkardığı Kararname-i Ali adı verilen fermanla otoriter yönetim konusunda ileri bir atıyor ve basına ağır sansür uygulamaya başlıyordu. Padişahı bu tür önlemler almaya sevk eden en önemli neden ise 1860'larda ortaya çıkan ve Meşruti Monarşiyi kurmayı amaçlayan Yeni Osmanlıların giderek etkili bir muhalefet oluşturmaya başlamalarıydı..
Yeni Osmanlılar aslında Giuseppe Mazzini adlı İtalyan'ın önderliğinde ortaya çıkan ve Mason Localarında siyasal faaliyette bulunan Jön Avrupa örgütünün etkisinde hareket ediyordu. Nitekim, kısa bir süre sonra Yeni Osmanlılar adı bir tarafa bırakılacak ve Jön Türkler adı kullanılmaya başlanacaktı..
Jön Türklerin fikirlerinin kaynağını İnsan Hakları Beyannamesi'nin esasları teşkil ediyordu. Zaten hürriyetin savunuculuğunu yapagelen Mason örgütleri 18. yüzyıldan itibaren İnsan Hakları Beyannamesinin temel hükümlerinin savunuculuğunu da üstleniyordu. Özgürlük kavramının uluslararası egemenliği tesis etmek amacıyla çaba sarf edegelen Masonlar daha önce zorunlu olarak dinsel taassupla karşı karşıya gelmiş, Papalık makamı tarafından 1738-1751'de mahkum edilmişti. Nu nedenle de Masonluk, kiliselerin hükmiyet ve nüfuzunu kırmaya yöneldiği için giderek bir ihtilal örgütü niteliği almaya başlamış bulunuyordu. Nitekim bu aşamada Masonluk en Liberal yönetime sahip bulunan İngiltere'de rahat faaliyette bulunabiliyor, başta Londra olmak üzere buradaki ticaret kolonilerini oluşturan varlıklı tüccarların ekonomik desteğini kazanıyordu. Tüccarlar Oligarşisinin ekonomik desteği Mason örgütlerinin 1789 ihtilalinde etkin ve belirleyici bir rol oynamasına yol açıyordu.
1789'dan sonra dünyevi yönetimlerin tesis edilmeye başlamasıyla Masonluk, devrimci tavrını bir yana bırakıp yine barışçı yöntemlerine dönüyordu. Buna paralel olarak Masonluk, Mutlakıyetle yönetilen ülkelerde bir "gizli örgüt"
şeklinde faaliyetlerini sürdürüyor, İngiltere gibi özgürlükçü ülkeler arasında ise serbestçe çalışıyordu. Gizli kaldığı ülkeler arasında ise Katolikliğin katı olduğu güney ülkeleri önde geliyordu. Buna bir de Mutlakıyet yönetimlerinin baskıcı tavrı eklenince Masonluk buralarda yeniden hürriyetçi fikirleri savunan devrimci bir tavır içine giriyordu. Bu ülkeler arasında İspanya, Portekiz ve İtalya başta geliyor, hürriyetçi gençler ve yönetimden memnun olmayan subaylar Mason derneklerinde toplanarak örgütleniyorlardı. Diğer taraftan Masonlar, Mutlakıyet karşıtı her ülke, örgüt, kurum ve kişi ile işbirliği yapıyordu. Masonlara en yakın işbirliği yapan siyasal kurumların başında ise Ahrar Fırkaları (Özgürlük Partileri) yer alıyordu. Ayrıca her ülkenin Mason örgütleri de birbiriyle ülkeler arası işbirliği içinde bulunuyordu. Masonlar bu aşamada, hürriyetçi yapıların gerçekleştirebilecekleri en uygun rejim olarak Cumhuriyetçileri görüyorlardı. Zira, Mutlakıyet rejimi altında bulunan ülkeler, ulusal bir karakter yansıtan ırksal yapı taşıyordu. Ademi Merkeziyet yerine merkezi, ulusal bir cumhuriyet, çok daha kolay ve cazip bir uygulama olarak kabul ediliyordu..
Napoléon'un düşüşünden sonra Fransız Masonluğu serbest (hür) bırakılıyor, hatta Ahrar Fırkası Mason örgütünü destekleyerek teşvik ediyordu. Rusya'da Çar Aleksandr Mason Localarının açılışına izin vermiş bulunuyordu.
Avusturya-Macaristan'da Prens Metternich ise her türlü dinsel ve siyasal tüm örgütleri, dolayısıyla Masonluğu yasaklıyordu. Metternich daha sonra İspanya ve İtalya'da meydana gelen ihtilalleri, özellikle de Almanya'daki üniversite cemiyetleri olaylarını bahane ederek Çar Aleksandr'dan Mason derneklerini kapatmalarını talep ediyor, bu talep doğrultusunda Masonluk 1822'de Rusya'da yasaklanıyordu..
Bu aşamada Napoli'de Mutlakıyetin yeniden tesis edilmesi üzerine o zamana kadar ulusal bir nitelik taşıyan Carbonari gizli örgütü, Fransız ihtilalcileri ile temas kuruyor, Masonları bünyesine katıyordu. Bu da karşılıklı etkileşime yol açıyordu.
Örneğin, bir Mason derneğinin kurucuları olan Buchez, Joubert, Bazard, Flottard gibi Fransız Masonları, Napoli'deki örgütü örnek alarak Fransa'da Carbonari örgütünü kuruyor ve Bourbon Hanedanına karşı ulusal kurtuluş savaşı veriyorlardı.. Bu örgüt daha sonra, 1830 devrimini yapan Cumhuriyet Partisi'ni kuran Belçika Masonlarının Üstadı Azamının oluşturduğu Ahrar Fırkası'na dahil oluyordu.
Ancak 1830'dan sonra Almanya, Orta İtalya ve Lehistan'da Fransız Cumhuriyet Partisi taklit edilerek çeşitli partiler kuruluyordu. İtalya'da isyanların sonuçsuz kalmasından ardından Mazzini, düzenli bir devrim hazırlamak ve halk cumhuriyetini kurmak için siyasi bir örgüt oluşturuyor, adını da "Genç İtalya" koyuyordu. Bu örgüt, merkezi yurt dışında bir İtalyan ulusal örgütü iken, kısa zamanda bir Avrupa örgütü halini alıyordu. Böylece "genç İtalya" bir süre sonra "Genç Avrupa" örgütünün bir şubesi oluyordu. Mazzini "Genç İtalya"yı kurarken bütün İtalya'yı bir ülke halinde birleştirmeyi ve "bölünmesi mümkün olmayan bir Cumhuriyet" oluşturmayı amaçlıyordu. Benzerleri (Genç İspanya, Genç Almanya, Genç Lehistan, Genç İsviçre, Genç Fransa vs.) diğer ülkelerde de kurulan bu örgütler "gizli"lik içinde kalıyor, baştaki işbirliği nedeniyle de Carbonari örgüt modelini alıyordu. Keza yine Carbonarilerin gizliliğini korumak amacıyla oluşturdukları yasa ve kurumları da bu modele dahil ediyorlardı..
Üyelerini orta halli, 40 yaşını aşmamış kimselerin oluşturduğu bu "Genç" adlı örgütler Giuseppe Mazzini'nin (ki o da bir Mason idi) idaresi altında, ortak bir grup oluşturuyordu. Mazzini'nin büyük çabalarına karşın "Genç" örgütler birkaç küçük eylemden başka bir sonuç elde edemiyor, 1848'den sonra da "Genç Avrupa" örgütü görünürde dağılıyordu. Fakat bu örgüt Fransa, Almanya, İsviçre ve Lehistan Cumhuriyet örgütleri ile devrimciler için birer merkez oluşturuyor, daha sonra Komünist ve sosyalistlere zemin hazırlayacak olan İştirakiyun Partileri, bu merkezlerde teşekkül ediyordu..
Mustafa Reşit Paşa Avrupa'da meydana gelen tüm olayları yakından izliyor, Paris ve Londra Elçilikleri zamanında fiilen bu akımlara dahil oluyordu. Kendisi de bir Mason olan Mustafa Reşit Paşa bu dönemde Masonların savunduğu "özgürlükçü fikirleri" kaynağında, yani Londra'da izliyor, bu fikirlerin ancak bir Anglosakson Meşruti Monarşi sistemi içinde gerçekleştirilebileceğine inanıyordu. Ayrıca özgürlükçü fikirleri, Osmanlı toplum yapısı ile İngiltere'nin toplum yapısındaki benzerlikler de pekiştiriyordu..
Mustafa Reşit Paşa'nın, Sultan Abdülmecit üzerinde etkisini kullanarak elde ettiği Gülhane Hattı Hümayununun gerektirdiği kısmen özgür ortamın, Abdülaziz tarafından mutlak bir otorite ile ezilmeye kalkışılması, Tanzimat'ın getirdiği yenilikleri bile yetersiz bulan ve Meşruti Monarşiyi kurmak amacıyla muhalefet yapan Yeni Osmanlıları harekete geçiriyordu. Bu hareket ise kaynağını, Fransa'da kurulmuş olan ve Fransız Carbonarisi de denen Genç Fransa örgütünden alıyordu. Ancak Genç Osmanlıların bu dönemdeki temel sosyal ve ekonomik görüşlerini, şahıs özgürlüğüne dayalı bireycilik oluşturuyordu. Nitekim bu görüşler daha sonra önde gelen Jön Türklerden Prens Sabahattin tarafından kişisel girişimcilik ve yerinden yönetim başlığıyla formüle edilecek, böylece Anglosakson Liberalizminin Türkiye versiyonu oluşturulacaktı.
(MURAT ÇULCU'nun "Marjinal Tarih Tezleri" adlı kitabından derlenmiştir)
Kaydol:
Kayıt Yorumları (Atom)
Hürriyet
KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder