Sayfalar

590 ) LİSE TARİH KİTABINDA PİRİ REİS...

      

   Liseler için hazırlanmış 10. sınıf tarih kitabının dış kapağına baktığımızda Piri Reis'in "Yeni Dünya" (yukarıda) haritasını göreceksiniz. 1513 yılında yapılmış olan ve 2013'te 500. yılı kutlanan bir haritanın fotoğrafı.. Gerek Türkiye'de gerekse Türkiye dışında anılan, çeşitli yazılara, konferanslara ve belgesellere konu olan ve Denizcilik Kitabı (Kitab-ı Bahriye) yazarı dünyaca ünlü Piri Reis'in haritasıdır bu.. 
   Haritanın milyonlarca basılan bir tarih kitabına kapak yapılması çok yerinde bir girişimdir ve tarihçiliğin çok anlamlı bir tercihini göstermesi ve öğrenciyi ısındırması bakımından da övgüye değer görülmelidir. Çünkü Piri Reis korsanlıktan bilginlik katına çıkmış olan uğraşlarına dayanarak aslı bir haritayı ek bilgilerle donatmış bir kişidir ve haritacılık alanında çok değerli bir eser bırakmıştır. Ancak, sözünü ettiğim kitabın 80. sayfasına kısa bir paragraf olarak sıkıştırılmış bu bilgin (yaşadığımız bilgi çağında) inanılması imkansız, şöyle bir değerlendirmeyle anlatılmıştır :

"Ünlü Osmanlı denizcisi ve alimi Piri Reis'in yaklaşık 500 yıl önce hazırladığı haritasını dünyanın uydudan çekilen fotoğrafları kadar eksiksiz ve mükemmel olduğu söylenir. Günümüzde bazı haritalardaki yanlışların Piri Reis'in haritasına bakılarak düzeltildiği biliniyor. Rus tarihçisi Sergey Manukov ise Piri Reis'in 1513'te çizdiği haritasının benzerini hazırlamanın ancak dünyanın uydudan çekilmiş fotoğraflarıyla mümkün olduğunu söyledi. Rus uzmanı :'Aslında harita fotoğrafa çok benziyor. Sanki bir uydu aracı çizimi yapılan bölgenin üzerinde dolaşarak fotoğrafını çekmiş. Özellikle güney yarımküre inanılmaz ayrıntılı' demiştir."

   Her şeyden önce (şaşkınlıklar içinde) şunu sormak gerekiyor : Uzay kurgu filmi mi yansıtılıyor ; yoksa bir Türk bilginin, Osmanlı coğrafyacılığının çok üstünde yeri bulunan bir denizcinin emekleriyle dolu başarısından mı bahsediliyor ?.. Ardın da şunu eklemek gerekiyor : Kimmiş bu Rus tarihçi ? Piri Reis ile ilgili neler incelemiş, yazmış şimdiye kadar ? Yoksa son yıllarda görmeye ve duymaya alışık olduğumuz şifreler mi yaratmak istiyor ? Onca Türk ve Batılı tarihçi ve konuya aşina bilginler dururken ; başka bir ifadeyle, yaşamları boyunca arşiv ve kitaplıklarda Piri Reis peşinde koşmuş olan Paul Kahle, Afet İnan, Svat Soucek, İdris Bostan, Gregory C. McIntosh gibileri hiçe sayarak, Celal Şengör gibi Piri Reis'i medyada dünya haritacılığı içine oturtmaya çalışanları görmeyerek nereye varılmak isteniyor ? Yapılan alıntının saçmalığının hiç mi farkına varılamıyor ? Piri Reis üstüne gerçekleri yazmaya çalışan bir bilginin satırlarından "sahici" sözcükler yansıtılabilecek iken neden "mucize" peşinde koşuluyor ?..
   İki nokta üzerinde durmak istiyorum. İlki Türkiye'de özellikle 1980'li yıllardan beri ders kitaplarına ilişkin yapılan uyarılara ve tarih öğretiminin sorunlarını profesyonelce ele alan eğitimcilerin son yıllarda gösterdikleri ilerlemelere karşın, gerilerde kalmış ve kalıplaşmış, hatalarla dolu ders kitaplarının varlığının sürdürülmüş olmasıdır. Başka bir anlatımla, tarihin lise öğrencisine ulaştırılması hususunda çağın yakalanamadığını vurgulamaktır..
   Diğer nokta ise, ders kitaplarının rivayete, ilahiyata ve politik beklentilere dayanarak hazırlanmış olmasıdır. Örneğini verdiğim Piri Reis'in öylece yansıtılması tarihçilikte bilginliği sıfırlamak anlamı taşımaktadır. www.meteor.gov.tr'den yansıtıldığı belirtilen hurafeyle açıklanmış olan Piri Reis buna çok güzel bir örnektir. Tarih, geliştirilen bilgilere dayandırılarak yansıtılan bir dal olmaktan çok, göklerden uçup gelen boşluğun içine yuvarlanmaktadır. 
   Sözünü ettiğim tarih kitabı 2013 baskı tarihini taşımakta ; ancak anılan yılın gereklerine hiç de uymayan eski düşünceleri, biz bizelikleri ve başka dünyalarda gezinemeyip (dolayısıyla kıyaslamayı yapamayıp) saplantılardan kurtulamamaktadır. Bu tavır, "Keşifler Çağı"nda genişleyen dünya üstüne ortaya konan değerlendirmeler içinde yer alması gerekirken uzaylılara dayandırılarak alay etmektir aynı zamanda..
  "Yeni Dünya" haritası dış kapağa konulacak kadar önemli sayılmışsa eğer, o kapağın tarih eğitiminin gereklerine uygun açıklamalarla taçlandırılması gerekmez miydi ? Kimlerdir bu tarih kitaplarını yazanlar ? Bu cesareti nereden buluyorlar ? O kitabı hazırlamaya başladıkları ana kadar eğitimin bu nazik dalında neler üretmişlerdir ? Bu kişiler siyasete alet mi oluyorlar ? Neden tarihçi ve çağdaş eğitime yaraşır ciddiyeti göstermiyorlar ? Geçmişi "tarih" adı altında neden evrensel ölçüler aracılığıyla resmedemiyorlar ? Niçin gülünç duruma düşüyorlar ? Neden tarihin eğitim içindeki yerini doğruca saptayamıyorlar ? Eğitimden ve tarihçilikten bu kadar uzak olabilirler mi ?..
   Piri Reis Osmanlı'nın fakir kalmış bilim hayatına dünyaca övülen eserler bırakmıştır. Akdeniz'i aydınlatmış, uzak diyarlardan söz etmiş, "Yeni Dünya" haritasını armağan etmiştir. Ama o koca reisin yıllara meydan okumuş boynu, büyük bir olasılıkla, 1553 yılı sonlarına doğru Osmanlı Sultanının fermanıyla vurulmuştur. 80 yaşını bulmuş bir denizcinin, üstelik bir bilginin, yeni kara ve denizler fethetmesi için Hint Okyanusu'na gönderilmesi ve okyanusun engin dalgalarına karşı zafer beklenmesi tam anlamıyla akıl tutulmasıydı. 
   Başarısız sayılarak Kanuni Sultan Süleyman'ın emriyle, başka bir deyişle sarayının entrikalarıyla yok edilmesi Osmanlı tarihinde kara bir leke olarak kalacaktır. Şimdi de bir ders kitabında Reis'in dünyevi bilginliğinin, başarılarının uzaydan çekilen fotoğraf ile açıklanması onu dünyadan bir kez daha uçurmuştur !. Koca denizci, bilgin Piri Reis, lise tarih kitabına konan birkaç satırla bir kez daha yaralanmıştır. Ancak lise kitabını öylece hazırlatan yetkililer ve kitabı sevimsiz anlatılarıyla dolduranlar bilmelidirler ki, Piri Reis uzaydan gelmedi ; başarılarını kendi becerileriyle ve keşiflere açılan çağdaşlarının bilimsel uğraşlarını paylaşarak kazandı. Yine bilmeliler ki, gerçeğin peşine düşmeyi amaç edinen "tarih"e saygı yitirilirse bilimsellik de çöker..



PROFESÖR DOKTOR SALİH ÖZBARAN, ÖĞRETİM GÖREVLİSİ VE TARİHÇİDİR. Osmanlı'nın Akdeniz, Kızıldeniz ve Hint Okyanusu'ndaki askeri-siyasi faaliyetlerini incelemeye yıllarını vermiştir. Portekizce öğrenerek Portekiz arşivlerinde yıllarca çalışmıştır..  
Eserleri :

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK