Yıllar önce okuduğum "Suyu Arayan Adam"da Şevket Süreyya Aydemir, soyadını Müfide Ferid'in "Aydemir" adlı kitabından çok etkilendiği için aldığını anlatıyordu. Sonra "Aydemir"i imzalı olarak buldum bir sahafta. Birkaç ay önce de sevgili dostum Heath W. Lowry yayıma hazırladığı kitaptan bir fotoğraf gösterdi ; Müfide Ferid'in Kurtuluş Savaşı yıllarında Ankara'da çekilmiş bir fotoğrafıydı bu (yukarıda solda). Elimdeki başka malzemelerle birlikte bu yazının iskeleti tamamlanmıştı böylece. Müfide Ferid'in yaşamının her dönemiyle ilgili söyleyecek şeyler var. Başından başlayalım..
29 Nisan 1892'de Kastamonu'da doğar. Görevi gereği burada bulunan subay babası Şevket Mazhar Bey (üstte), başyaveri olduğu Müşir Recep Paşa'yla önce Bağdat'a, ardından da 1898'de Trablus'a gönderilir. Bir yıl sonra Müfide Hanım İtalyanların yönettiği bir okula başlar. Okulda Fransızca ve İtalyanca öğrenirken, evde de Türkçe ve Fen dersleri almaktadır. Babası o dönemde Meşrutiyet yanlısıdır. Dolayısıyla yasadışı faaliyetlerde bulundukları gerekçesiyle 1897'de Fizan'a sürgün edilmiş fakat Trablus'ta kalmış olan Ahmed Ferid (Tek) (altta solda) ve Yusuf Akçura (altta sağda), Şevket Bey'in en yakın arkadaşları olur. Müfide Hanım böylece yaşamında çok önemli rol oynayacak olan bu iki insanla çok genç yaşta tanışır..
On yaşındayken babası tarafından Fransa'ya, Versailles Lisesi'ne gönderilir. Babasının yakın arkadaşlarından ve Jön Türklerin liderlerinden Ahmet Rıza Bey velisi olur. Üç yıl sonra babasının ölümü üzerine Fransa'daki tahsil hayatı sona erer..
1907'de İskenderiye'de Ahmed Ferid Bey'le evlenir. 1908'de Meşrutiyet'in ilanı üzerine İstanbul'a dönerler. Ahmed Ferid, Meclis-i Mebusan'da önce başkatip, sonra Kütahya mebusu olur. İttihat ve Terakki Fırkası'na eleştirileri nedeniyle 1912 seçimlerinde aday gösterilmez. Aynı yıl "Milli Meşrutiyet Fırkası"nı kurar ve Türk Ocakları'nın Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Mehmet Emin Yurdakul'dan sonraki üçüncü başkanı olur. Çıkardığı "İfham" gazetesindeki bir yazısından dolayı Bursa'ya, Sinop'a ve sonra Bilecik'e sürülür.
Bu arada Müfide Ferid'in edebiyat hayatı, 1913'de "Türk Yurdu"nda yayımlanan "Hayat Hanım" isimli hikayesiyle başlar. Bu hikayede Müfide Ferid'in romanlarında da çizeceği "milliyetçi Türk kadını" profili oluşur. "Şehbal" ve "İfham"da yazıları yayımlanır. Sinop sürgününde iken Yusuf Akçura'nın da teşvikiyle kendisine ün kazandıracak romanı "Aydemir"i yazar...
Ahmed Ferid, I. Dünya Savaşı'nın son yılında sürgünden çağrılarak Kiev'e başkonsolos olarak gönderilir. Bir yıl sonra da İstanbul'a döner. Başkent işgal altındadır. İzmir'in işgalini öğrenen halk camilere siyah bayraklar asmıştır. Müfide Hanım da işgali protesto etmek için yapılacak toplantılardan birine izin verilmeyince, onun yerine Sultan Ahmed Camii'nde okunan mevlide katılır...
Ahmed Ferid, gazetesi "İfham"ı yeniden çıkarmaya başlar. Müfide Hanım da aynı gazetede yazılar yazar. Ferid Bey, İstanbul mebusu olarak Meclis'e girer. "Milli Türk Fırkası" adıyla yeni bir parti kurar. Damat Ferid Paşa'nın ilk koalisyon hükümetinde kısa bir süre görev alıp ayrılır. Meclis kapatılınca önce Ahmed Bey, arkasından da Müfide Hanım maceralı yolculuklarla Anadolu'ya geçerek Ankara'ya ulaşır..
Ahmed Ferid hükümette görev alırken, Müfide Ferid "Hakimiyet-i Milliye" gazetesinde yazmaya başlar. Yakın geçmişteki olayları yorumlar, işgal altındaki İstanbul'dan bahseder, Milli Mücadele'yi destekleyen yazılar yazar..
15 Ocak 1921'de yayımlanan "Türk Askeri" yazısında Mehmetçiği, Balkan ve I. Dünya Savaşı'nın değişik cephelerinden Kurtuluş Savaşı'na kadar kahramanlıklarını anlatarak yüceltir. Bu makale çoğaltılıp cephedeki askerlere dağıtılır..
Müfide Ferid'in 7 Şubat 1921'de "Hakimiyet-i Milliye" gazetesinde yayımlanan "Gazi Anteb" başlıklı makalesi üzerine, Meclis'in bu ile gazilik unvanı verdiğini de buraya ekleyelim.. (Bunu, Neriman Malkoç ile 1954'de yaptığı bir söyleşide açıklamıştır.)
Ahmed Ferid 1921'de Ankara Hükümeti'nin temsilcisi olarak Paris'e gittiğinde, Müfide Hanım da yanındadır. Bir yandan Sorbonne'da şark edebiyatı derslerine katılır, bir yandan da Kurtuluş Savaşı'nın nedenleri üzerine konferanslar verir..
Ahmed Ferid, Cumhuriyet'in ilanından sonra ilk iki hükümette dahiliye vekili olur. 1924'de Müfide Ferid ikinci romanı "Pervaneler"i yayımlar. 1926'da eşi Londra'ya elçi olarak gönderilir. Müfide Ferid de o yıl Paris Science Politique okuluna girer ve 1928'de iyi dereceyle bitirir. 1933'te "Affolunmayan Günah" adlı romanı Almanca basılır. Fakat roman Türkçe olarak basılmamıştır..
Soyadı kanunu çıkınca Tek soyadını alan Ahmed Ferid, Londra'dan sonra Varşova ve Tokyo elçiliklerinde bulunur. 1943'de emekli olur. Tek ailesi o yıl Türkiye'ye döner.
1948'de Soroptimistler Derneği'nin Türkiye şubesini kurar ve ilk başkanı olur. Dernek, insan haklarının iyileştirilmesi ve kadının toplum içindeki konumunun yükseltilmesini amaç edinir..
Müfide Ferid 15 yaşında evlenip, 22 yaşında anne olmasına rağmen yazmayı bırakmamış, kalemi Halide Edip Adıvar kadar kuvvetli olmasa da yazdığı kitaplarla kültür hakkındaki düşüncelerini ortaya koymuştur. Bir yandan feminizm hakkında konferans vererek kadınların sosyal ve siyasi haklarda erkeklerle eşit olması gerektiğini anlatmış, bir yandan da Avrupa kültürüne karşı Türk kültürünü savunmuştur..
Hayatının çok uzun bir döneminde düşünen, üreten bir aydın olan Müfide Ferid Tek, 24 Mart 1971'de hayata gözlerini kapadı..
HALUK ORAL'IN NTV TARİH DERGİSİNİN NİSAN-2010 SAYISINDA YAYIMLANAN AYNI BAŞLIKLI YAZISINDAN ALINTIDIR..
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder