(1920li yılların başlarında) Amerika'da ufak bir Türk kolonisi vardı. Bunlar ayrı ayrı zamanlarda çeşitli sebeplerle buraya gelip yerleşmiş vatandaşlardı. Çoğu New York'ta, bir kısmı otomobil sanayisi şehri olan Detroit'te ve başka şehirlerde bulunurlardı. Amerika'ya büyük servetler yapmak hülyasıyla gelmişlerdi. Fakat dil bilmedikleri, usta işçi olmadıkları için sürekli bir iş bulmakta güçlük çekiyorlardı. Hep geçici ve geliri az işlerde çalışıyorlardı. Detroit şehrinde bulunanların çoğu Kürt'tü. Bunlar otomobil fabrikalarında, ateşçilik gibi ağır işlerde kullanılıyordu. Fakat hepsinde derin bir vatan sevgisi ve sonsuz bir yurt hasreti vardı. Zaten Amerika'ya ayak uyduramamışlardı. Şehrin fakir semtlerinde yaşıyor, bu semtlerde açılan Türk kahvelerinde buluşup vakitlerini geçiriyorlardı. Sendikalara bağlanamadıkları için iş hayatları daima tehlikedeydi. Bu sebeple çoğunun hayatı bir maceradan ibaretti..
Bu Türk kolonisiyle temasa geçtikten sonra, bunları örgütlendirmeyi düşündük. Vatandaşlar bu fikrimizi sevinçle karşıladı. Aralarında bir örgüt kurulursa, bu sayede birbirlerine yardım etmek imkânını bulacak, dağınık ve himayesiz bir yığın olmaktan kurtulacaklardı.
İlk toplantıyı küçük bir mahalle sinemasında yaptık. Bu girişimi işiten bütün Türkler ve Kürtler geldi. Bu toplantıda örgütün temelini attık, ilk yönetim kurulunu seçtik..
Örgütün iki amacı olacaktı: Biri ABD'deki Türklerin yalnızlıktan kurtularak dayanabilecekleri ve her vakit başvurabilecekleri bir birlik kurmak; ikincisi Anadolu'da Kurtuluş Savaşı'nda yetim kalan yavrulara buradan yardım elimizi uzatmak. ABD'deki Türkler zengin insanlar değildi. Aralarında tek tük para yapmış olanlar da vardı. Fakat bunların sayısı pek azdı. Kazançları kararsız ve sınırlıydı. Böyle olmakla beraber bütün Türkler, uzaktan uzağa olsun, Kurtuluş Savaşı'na katılmak istiyordu. Orada bağımsızlık için kanlarını ve canlarını verenlerin yanında onlar da hiç olmazsa paraca yardım ederek milli görevlerini yapmak istiyorlardı. Bu amacı gerçekleştirmek için Ankara'da yeni kurulan Himaye-i Etfal Cemiyeti (Çocuk Esirgeme Kurumu) ile temasa geçtik. Toplantılarda verilen yardım paralarını bu kuruma göndermeye başladık. Bu iş günden güne büyüdü, bütün ABD'deki Türk ve Kürtler, New York'taki örgütü ve çalışmaları haber alınca, onlar da kendi aralarında örgütler kurarak faaliyete geçtiler. Böylece o güne kadar birbirlerinden habersiz yaşayan vatandaşlar bir araya gelmek fırsatını buldu ve aynı zamanda vatanla bağlarını tazelemiş oldular..
Çeşitli şehirlerdeki Türk ve Kürtler arasında bir hamiyet yarışması başlamıştı. Her toplantıda Anadolu yetimlerine yapılan yardım miktarı artıyordu. Çocuk Esirgeme Kurumu, gönderilen yardımın büyüklüğünü görerek bizimle sık sık mektuplaşmaya başladı. Bu mektuplaşma sonucunda Çocuk Esirgeme Kurumu Başkanı Dr. Fuat (Umay) Bey'in ABD'ye daveti kararlaştırıldı. Fuat Bey'in gelişi, ABD'deki vatandaşları daha da heyecanlandırdı. Fuat Bey şehir şehir gezerek bütün Türk ve Kürtlerle yakından temas etti, onlara Kurtuluş Savaşı'nın ne büyük fedakârlıklarla yapıldığını anlattı ve iki hafta, artakalan binlerce yetim çocuğun acıklı durumunu bildirdi. Böylece Anadolu'da Kurtuluş Savaşı devam ederken, ABD'deki vatandaşlar da bu savaşa katılmış olmanın zevk ve şerefini tadıyorlardı..
Fuat Bey Amerika'ya 1922'de gelmişti. O yıl Kurtuluş Savaşı'nın son yılıydı. O sıralarda savaşı günü gününe heyecanla izliyor, toplantılarda vatandaşlara olup bitenleri haber veriyorduk. Nihayet daha Fuat Bey ABD'deyken Yunan ordusunun İzmir'de denize döküldüğü hakkındaki büyük zafer haberi geldi. Bu büyük bayramı birlikte kutlamak için vatandaşları olağanüstü bir toplantıya çağırdık. Toplantıya katılanlar, mutluluk ve sevinçlerini, yardıma daha geniş biçimde katılmak suretiyle belirtmekte yarış ediyorlardı. Heyecanın en son haddine vardığı dakikada, dinleyiciler arasından biri kalktı, kürsüye doğru yavaş adımlarla ilerlemeye başladı. Palabıyıklı, yanık yüzlü, kırk yaşlarında yağız bir Anadolu çocuğuydu. New York'taki Türklerden değildi.Onu aramızda ilk kez görüyorduk. Sessizce kürsüye çıktı. Hepimizin gözü, merakla, bu tanımadığımız vatandaşa dikildi. Tereddütlü, utangaç ve iddiasız bir sesle konuşmaya başladı:
"Arkadaşlar," dedi, "ben Detroit'ten geliyorum. Memlekete dönüyorum. Bu toplantılarınızda ilk kez bulunuyorum. Kurtuluş Savaşı'nda canlarını ve kanlarını verenlerin hikâyelerini dinledim. Yetim kalan yavruların acıklı halini öğrendim, onun için konuşuyorum. Ben Amerika'da 18 yıl çalıştım. İşte bu süre içinde kazanıp biriktirdiğim para (cebinden bir cüzdan çıkarıp kürsünün üstüne bıraktı).. İşte altın saat ve köstek (boynundan kalın altın zincirli bir saat çıkarıp masanın üstüne koydu).. Bunları Anadolu'daki şehit kardeşlerimizin yetim yavrularına gönderin. Bana da İstanbul'a kadar bir vapur bileti alın. Başka bir şey istemiyorum."
Hepimiz donakalmıştık. Bu yüksek hamiyet örneği Anadolu çocuğunu hepimiz kucaklayıp öptük. Amerika'da Detroit otomobil fabrikalarının ateş ocaklarında bin bir güçlük içinde çalışarak kazandığı parayı bir tahta masanın üstüne atıvermişti. Bu hamiyet sahnesi birçoğumuzun gözlerinden yaş getirmişti..
Para çantası açıldığı zaman içinden 18.000 dolar çıktı. Bu adam bu parayı yemeyerek içmeyerek, dolar dolar biriktirmişti. Bu parayla memlekete dönüp kendisine bir iş tutacaktı. Paranın bir kısmını olsun geri vermek istedik, kabul etmedi ve bunu bir hakaret saydı. Bütün varlığını vermişti. Kendisine bilet alındı, bir miktar cep harçlığı verildi ve bu fedakâr işçi, memlekete parasız döndü.. Orada savaş sırasında bütün ailesinin öldürüldüğünü ve hayatta yapayalnız kaldığını öğrenince tekrar Ankara'ya döndü. Çocuk Esirgeme Kurumu'nda kendisine bir iş verirler diye umuyordu. Fakat varını yoğunu verdiği Çocuk Esirgeme Kurumu, bu adamın elinden tutmadı ve ona iş vermedi. Sık sık bana gelir, dert yanardı. Sonra İstanbul'a döndü, bir depoda bekçilik işi buldu. Ömrünün son senelerini böyle geçirdi. Bu meçhul kahramanın adı "Çavuş"tu. Asıl adını vermeye lüzum bile görmezdi. ABD'de 18 yıl çalıştığı halde, onu kimse tanımıyordu. Fakat bu yüksek ve asil hareketinden sonra hepimizin dostu oluvermişti. Herkes takdirle ve hayranlıkla onun sözünü eder olmuştu..
ABD'deki Türk ve Kürtler arasında aynı derecede değilse bile, ona yakın yardım örnekleri gösteren vatandaşlar az değildi. Düşününüz ki, ABD'deki vatandaşların sayısı birkaç bini geçmiyordu. Çoğu ağır işlerde çalışıyor ve az kazanıyordu. Oysa bir-iki sene içinde bu vatandaşlar Anadolu yetimlerine 100.000 dolar gönderdi. Çocuk Esirgeme Kurumu bütün memleketten bu paranın yarısı kadar bile bir yardım toplayamamıştı. Ankara'daki Çocuk Esirgeme Kurumu binası, Keçiören'deki çocuk evleri, ABD'deki Türk ve Kürtlerin gönderdiği parayla yaptırılmıştı..
(ZEKERİYA SERTEL'in "Hatırladıklarım" adlı anı kitabından alıntıdır; Can Yayınları, 2019)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder