Sayfalar

135 ) DERSİMİZ DERSİM !... ( 2 )



   Jandarma komutanı Kemal, Dersim'deki kuşlarından çok önemli bir haber almıştı..Suriyeli Casus İzzettin, Dersim'den ayrıldıktan sonra Eğin'de geceleyecek, ertesi gün Arapkir yolunu izleyerek Malatya'ya geçecekti. "Kuşlar", onun Şirzi Köprüsünden geçeceğini bildirmişti. Rütbesi artık Yarbay olan Kemal tam donanımlı jandarmaları bir kamyona doldurdu, kendi de şoförün yanına geçerek, hava kararmadan Eğin'e vardı. İzzettin'in Sulu Han'da kaldığını da öğrenince, altı jandarmayı yolcu kılığında hana yolladı. Gece, hanın arkasındaki ayakyoluna giderken yakalayıp Şirzi Köprüsünün beş yüz metre gerisindeki korucu kulübesine getirdiler.
   Kulübede Yarbay Kemal'in sıkı sorgusu sonuç verdi.. Silahların deve kervanıyla yola çıktığını, casusun bu kervanı Elazığ'da karşılayacağını, ayaklanmanın 1937 baharında başlayacağını, İngiliz İntelligence Service'de çalıştığını bir bir öğrendiler. Böylece ayaklanma planının İngiliz-Fransız gizli servislerince hazırlandığı da ortaya çıkmış oluyordu bir kere daha..
   Önce kervan ele geçirildi. İnşası yeni biten Harçik Köprüsü sayesinde Dersim'in bağrına doğru hançer gibi uzanan yollar açılmıştı. Şimdi iki taraf da, kulakları kirişte bekliyorlardı. Zaman, böylece karşılıklı gergin bir bekleyiş içinde geçerken birden Dersim'in içinde kurulan ilk jandarma karakolunda bir olay patlak verdi. Kışın yakmak üzere akarsuların getirdiği çalı çırpı ve ölü dalları toplayarak sırtlarında köye getirmekte olan birkaç köylü kadın, jandarmalarca yakalanıp karakola götürüldü. Odunlar için ruhsatları olmadığı öğrenildiği zaman, dövülüp hırpalandılar ve aşağılandılar. Kadınların karakolda alıkonulması, bunların kocalarını coşturmuş, silahlanarak karakolu basmaya karar vermişlerdi. Birkaç jandarmanın, kuralları abartılı kullanmaya kalkması,
az kalsın ayaklanmayı erken başlatıyordu...
 
   Ama sonunda, 21 Mart 1937'de, Nevruz gecesi, Demenan ve Haydaran Aşiretleri, Tunceli-Erzincan arasındaki Kahmut Köprüsünü yıkıp Puh Nahiyesini basarak isyanı resmen başlattı.. Beş jandarma şehit olmuş, telgraf telefon hatları kesilmiş ; Haydaranlı, Arıllı, Şadilli, Demenan, Kuveysan, Lolan Aşiretleri olduğu gibi ayaklanmıştı. Şam Uşağı ve Bahtiyar Aşiretlerinin kimi kolları da ateşe atılmıştı. Ötekilerden bilgi yoktu..
   Yarbay Kemal hemen şu emri yazdırdı : "Elazığ'la çevresindeki birliklere, çok acil !.. Birlikler bu emri aldıktan sonra hemen alarm durumuna geçecek ve 'Sel Eylemleri' planını eksiksiz uygulayacaklardır !.."
  "Sel Eylemleri Planı" ; Dersim'de eğitim, kalkındırma hareketlerinin bütününe verilen addı. Bu emri alan bütün motorlu motorsuz birlikler, topçu bataryaları, Dersim yönünde harekete geçecekti. Sığınan ve teslim olanlara iyi davranılacaktı. Ele geçirilen seyitler, ağalar ve aşiret beyleri enterne edilecek, aileleriyle yanaşmaları salıverilecekti. Piyade birlikleri direnenlerle göğüs göğüse çarpışmak üzere yanaşmayacaklar, mevzileneceklerdi.  Ne yazık ki bu operasyonun önünde çil yavrusu gibi dağılan Dersim halkı, cumhuriyet ordusunun çıkamayacağını sandığı yüksekliklere, geçemeyeceğini sandığı geçitlerdeki mağaralara doğru alabildiğine kaçışıyordu..Her iki yanı göklere bakan yalçın kayalıklarla örtülü daracık bir vadi olan Kutu deresi, bunun bir yanını kaplayan Keçisekmez Kayalıkları, Dersim'in en korkunç günlerini yaşamaya başlamıştı. İsyancılar, bir bu Kutu Deresi geçidinin gücüne, bir de Dajik Baba doruğunun ulaşılmaz yüksekliğine güveniyorlardı. Seyit Rıza'nın elinde, yalnızca kendi kurtuluşu uğruna harcamaya çalıştığı bu zavallı halkın sayısı, elli bini geçiyordu...
   Ordunun hızlı operasyonuyla, 140-150 kilometrekarelik bir toprak içine sıkıştırılan isyancılar, en sarp bölgelere sığınmışlardı. En büyük kaygıları cephaneden yanaydı. Güvendikleri dağlara kar yağmış, Fransızlardan ve İngilizlerden gelen silahlara "Kemalpaşalı"lar el koymuştu.. Cephane günden güne eriyordu.
   Ve sonra, dört uçak beliriverdi aniden.. Bir tanesini Sabiha Gökçen kullanıyordu. Göklerden ölüm yağmaya başlamıştı. Bu arada bir uçak da düştü ve pilotu anında linç edildi.. Aşağıdaki mağaralardan Sultan Baba Dağlarının yukarılarına doğru kaçıyordu halk...
   Bu uzun mücadelenin sonunda genel direniş kırıldı. Mağaralar birer birer ele geçiriliyordu.


   Sel Operasyonları sonucu, Tunceli Vilayeti yeni temellere göre kurulmuş, başına geniş yetkilerle General Alpdoğan getirilmişti. İstanbul'dan gelen gazetecilere verdiği demeçlerde şunları söylemişti : "Giden ağaların bir daha gelip eski yerlerini alabileceğine inanmıyorum. Hem onlar bir daha gelmeyecekler, hem de toplum yeni ağalar, seyitler doğurmayacak. Bu bölgede ağa olmak isteyeceklerin başlarına ateş yağacak.. Dersim'de ; reis, bey, ağa ve şeyhlerin üzerine kayıtlı bütün taşınmaz mallar devlete geçmiştir.Devlet de bunları topraksız köylülere dağıtmaktadır. Ayrıca devlet, 2510 No'lu İskan Kanunu'nun 10ncu maddesine göre aşiretlere, reislik, beylik, ağalık ve şeyhlik yapmış olanları ya da yapmak isteyenleri aileleriyle birlikte ülkenin uygun yerlerine yerleştirecektir. Yeniden ağaların türeyecekleri yolundaki kaygılarınız da bu bakımdan yersizdir.."
   Elazığ'da, sinemada kurulan mahkemede, T.C.K 149/2 maddesi uyarınca, on bir idam kararı çıktı.Hükumet Meydanında kurulan darağaçlarında infazlar gerçekleştirildi...
 
   Bir de 1938 yazında gerçekleşen bir ayaklanma daha oldu. Buna karşılık yapılan İkinci Dersim harekatında, çok daha kanlı olaylar gerçekleşti.."Bu dönemde Atatürk artık hastalığının iyice ilerlemesi yüzünden süreci idare edecek durumda değildi. Böylece onun Alevilere karşı olan koruma kalkanı da kalkmış durumdaydı" diyor Rıza Zelyut...

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK