Sayfalar

429 ) RUSYA'NIN "BOĞAZ"INA DÜŞKÜNLÜĞÜ !..

    

Rus Hariciye Nazırı Sazonov hatıralarında diyor ki : "Türkiye savaşa girer girmez bütün Duma üyeleri Boğazlar meselesi ile ilgilenmişlerdir. Ne zaman nüfuzlu birisi ile karşılaşsam, hükumetin niyetinin ne olduğunu sorardı. Tanrı Boğazlar'ı Rusya'nın ulaştırma yolu olarak yaratmıştır..
"Fransa ve İngiltere ile anlaştık. Fakat Orta Doğu meselesinde anlaşamadık. 1914'de kendi başıma karar verdim : İngiltere ve Fransa büyükelçileri ile görüşerek Boğazlar meselesini ortaya atacaktım. Nazırlara da söyleyemedim. Birçoğunun bunu anlayamayacağını biliyordum. Yalnızca Bahriye Nazırı haberli idi. 
"Çar dış meselelerle daima ilgili ve bu meselelerde pek anlayışlıydı. Girişimimden memnun olacağına şüphe etmiyordum. Fakat ilk adımda onu da karıştırmak istemedim. Nasıl bir sonuç alacağımı bilmiyordum. Bütün sorumluluk benim olacaktı. Başarısızlığa uğrarsam istifa eder, giderdim. İngilizlere ve Fransızlara da geniş tavizler vermeliydim..
"1914 Ekim ayı sonlarına doğru harekete geçtim. Boğazlar için bir anlaşmaya ister istemez yanaşacaklardı. O zaman İstanbul meselesine pek az dokunduk. Bu şehre uluslararası bir statü vermeye ben de hazırdım. Daha sonra meseleyi Çar'a haber verdiğimde : 'Hayatımın en mesut gününü size borçluyum !' diye büyük bir sevinç gösterdi.."



   Bütün 1914-1915 kış mevsimi ilk görüşmelerle geçer. Mart ayına doğru Boğazlar meselesi bir hal tarzı olmak üzere. İngiltere Hükumeti 1 Şubat 1915'te Boğazlar'ı Rusya'ya bırakmaya hazır olduğunu Petrograd büyükelçisi vasıtasıyla bildirir..
   Rus şartları şunlardır : 
1- Avrupa topraklarında Türk egemenliğine son vermek.
2- Rusya ve Bulgaristan arasında Midye-Enez hattını sınır çekmek.
3- Asya yakasında Sakarya boyunda Türkiye ile sınırlanmak.
4- Boğazlar'daki güvenliği Marmara güney kıyılarından bir parça alarak garanti etmek..

   Buna karşı Rusya ; Bulgaristan, Romanya, Türkiye ve Avrupa ticaretinin menfaatlerini gözetleyecek. Bu projede İstanbul şehri yoksa da, şehrin Türklerin elinden alınacağı meydandaydı.
   Sazonov, Fransa'yı razı etmesini Paris Büyükelçisi Iswolsky'ye yazar. Fransa hala, Boğazlar'ı tarafsızlaştırma fikrindedir. Sazonov'a göre tarafsızlaştırma hal tarzlarının en kötüsüdür. Rusya, Boğazların, tarafsız olacağına Türkiye'de kalmasını tercih eder. 1915 kışı sonuna doğru Orta Doğu'da yeni gelişmeler olur, Çanakkale Savaşı da başlar.. Müttefikler Boğazlar'ı ve İstanbul'u almak çabasındadırlar. Almanya'nın arkası kesilince savaş çabuk bitirmek ihtimali içinde.. 
   Sazonov der ki :
"Doğru, ama bizim kuvvetlerimizle yapılmasını istemedim. Müttefikler daha az tehlike ile karşılaşarak Makedonya üzerinden Bulgaristan'a yürümeliydiler. Fransa ve İngiltere büyükelçileri Çanakkale seferini bana haber verdikleri zaman : 'Bu seferi size tavsiye edenin ben olmadığımı hatırda tutmanızı isterim' dedim.."



   Çanakkale Savaşı sırasında da görüşmeler devam eder. Meselenin daha iyi bir gelişme alması üzerine Sazonov ; Londra ve Paris büyükelçilerine şu telgrafı yollamıştır :
"Olaylardaki son gelişmeler Çar Nicola'yı İstanbul ve Boğazlar meselesinin yüzlerce yıllık Rus isteklerine göre halledilmesi gerektiğine inandırmıştır. İstanbul şehrini, Boğaziçi'nin batı kıyılarını, Marmara Denizi'ni, Çanakkale Boğazı'nı, Midye-Enez hattına kadar Trakya'yı Rusya'ya katmayan hiçbir hal tarzı bizi tatmin edemez. Yine stratejik sebeplerle Boğazlar ve Sakarya arasında ve İzmit Körfezi'nin daha sonra tespit edilecek bir noktasına kadar olan topraklar, Bozcaada ve İmroz adaları da Rusya'ya katılacaktır. Bu bölgelerde İngiltere ve Fransa'nın çıkarlarını koruyacağız. Bu sınırlar dışındaki İngiliz ve Fransız isteklerinde onlarla beraber olacağız !.."

   Telgraf varır varmaz, içeriği Fransız ve İngiliz hükumetleri tarafından kabul edilir. 1915 Mart ayında uzlaşma tamamdır. 27 Mart günü İngiltere, İstanbul ve Boğazlar'ın Rusya'ya katılmasını kabul ettiğini bildirir ve şartını ileri sürer : Arabistan mukaddes makamlar bir Müslüman devletin egemenliği altında kalacaktır..
   1916 Nisan ayında Küçük Asya toprakları üzerinde de anlaşmaya varılmıştır. İngiltere Mezopotamya'yı, Fransa Suriye ve Kilikya'yı, Rusya Erzurum, Trabzon, Van ve Bitlis vilayetlerini alacaktır. Van'ın güneyindeki Kürt bölgesi de Rusya' ya geçecektir. Harput içinde olan bölge ise Fransa'ya verilecektir..



   İngiltere Büyükelçisi 1915 Mart'ının 13'ünde çar tarafından kabul edildiğinde, aralarında şöyle bir konuşma geçiyor :
"- Bana bir haber mi getirdiniz ?"
"- Evet, ben vermekten mesut olduğum kadar, siz de almaktan memnun olacaksınız. Hükumetim İstanbul ve Boğazlar üzerindeki yüzyıllarca yıllık isteklerinizi gerçekleştirmenizi kabul etmiştir. Birkaç küçük şartı var, o kadar !"
Bu küçük şartlar, İran nüfuz bölgesi üzerindedir !..

   Yine İngiltere Büyükelçisi Buchanan'ın 7 Kasım 1916'da yazdığı telgrafta deniliyor ki : "Protopopov Stockholm'de Almanya temsilcisi ile görüşmeleri hakkında Çar'a verdiği raporda, aralarında tekli barış yaparlarsa Almanya'nın Lehistan'ı boşaltacağı ve İstanbul'a Rusya'nın yerleşmesine ses çıkarmayacağını bildirmiştir. Bugünkü konuşmamda bunun doğru olup olmadığını Çar'a sordum. İki veya üç raporda bunları gördüğünü, fakat asla kabul etmeyeceğini söyledi.." 
       

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK