Sayfalar

463 ) ÇANAKKALE'YE DOĞRU !..

         

   Lord Kitchener (yukarıda sağda) Çanakkale seferini sadece Kraliyet Donanması'nın yapmasını önerdiğinde Churchill'in (yukarıda solda) Deniz Kuvvetleri Bakanlığı'ndan verdiği yanıt, ordudaki ve hükumetteki her bilgili kişinin görüşünü yansıtmaktaydı : Çanakkale ancak kara ve deniz ordularının ortak harekatıyla zorlanabilirdi. Haritaya bakmak bunu anlamak için yeterliydi. Altmış kilometre uzunluğundaki boğazın en geniş yeri yedi kilometre idi. Güçlü akıntıya karşı Boğazı geçmeye çalışan savaş gemilerinin önlerine mayın hatları çıkaracak ve Avrupa ile Asya yakalarının topçu ateşi altında kalacaklardı. Boğaza girildikten 21 kilometre sonra sadece 1500 metre olan en dar noktaya gelinecekti ki, burası kıyıdaki kalelerin top menzili içindeydi. Bir kara ordusu kıyıyı emniyete aldığı taktirde toplar susturulabilir ve mayınlar temizlenirdi. Diğer bir deyişle, donanmanın geçmesi için kalelerin alınması ya da yok edilmesi gerekiyordu..
   Kitchener Savaş Bakanlığı'nda danışmanlarıyla toplanarak yeni cephe açılması fikirlerini bir daha gözden geçirmelerini istedi, ancak onlar asker verilemeyeceği konusunda ısrarlıydılar. Churchill de kendisine bağlı Savaş Grubuyla 3 Ocak 1915 günü Deniz Kuvvetleri Bakanlığı'nda toplanıp Rusya'yı savaşta tutmanın önemi göz önüne alındığında, tümüyle donanmanın yapacağı bir operasyonun gerçekten söz konusu olup olamayacağını yeniden düşünmelerini istedi. Sadece eski ve gözden çıkarılabilecek savaş gemilerinin kullanılması konusu ortaya atıldı ve Savaş Grubu, komutanın görüşlerini hemen o anda almaya karar verdi.
   Toplantı dağıldıktan hemen sonra Churchill Çanakkale dışındaki İngiliz filosu komutanı Amiral Sackville Carden'e bir telgraf gönderdi. Churchill'in sorduğu şuydu : "Çanakkale'yi sadece gemilerle açmaya çalışmanın başarılabilir bir operasyon olduğunu düşünüyor musunuz ?"  Ayrıca sadece yaşlı gemilerin kullanılacağını ve operasyonun öneminin ağır kayıpları haklı göstereceğini de bildirmişti..
   Amiral Carden herkesi şaşırtan bir yanıtla Çanakkale'nin bir tek saldırıda ele geçirilemeyeceğini ve "Operasyonu çok sayıda gemiyle genişletmek zorunda kalabileceklerini" bildirdi. Carden aylardır Çanakkale'deydi ve görüşü o gün için ağır bastı..
   Kabine hala Baltık'ta bir deniz baskınından yana olan Churchill'in görüşünü reddederek kendisine Carden'in Çanakkale planını uygulaması için yetki verdi. Churchill Çanakkale planına karşı değildi ; sadece kendi Baltık planını yeğliyordu. Çanakkale kararı verildikten sonra da, tüm gücüyle ve hevesiyle onu uygulamaya koyuldu..



   Churchill, pek çok yeteneği olmasına karşın meslektaşlarının tepkilerine ve ruh durumlarına karşı duyarsızdı ve kendisinin başkaları üstünde yarattığı etkiyi düşünmezdi bile. Deniz subaylarına, kendi içlerinden birinin vermesi gerektiğine inandıkları emirleri verince, hiç farkında olmadığı bir kurumsal ve mesleki düşmanlık yaratmış oldu ; subayların kendisini müdahaleci bir amatör olarak gördüklerinin farkında değildi. Teknik denizcilik terimlerini yanlış kullanmasının subayların kızgınlığını ne kadar artırdığını hiç bilemezdi.
   Ayrıca, diğer huyları karşısında Kabine arkadaşlarının ne kadar soğukluk duyduklarını bilmiyordu. Başka bakanlıklar için ileri sürdüğü fikirler kendisini ilgilendirmeyen işlere burnunu sokması olarak nitelenmekteydi. Üstelik hiçbirinin katlanamayacağı kadar uzun konuşuyordu. Ne astları ne de meslektaşları kendisiyle çalışmanın sık sık olanaksızlaştığını yüzüne karşı söylemeye cesaret edemiyorlardı. Deniz Kuvvetleri Bakanlığı'na getirdiği deniz kahramanı Fisher (yukarıda) bile onunla iletişim kuramıyordu ; ancak bu sorunun karşılıklı olduğu da söylenebilirdi. 
   Güdüsel dehası ve son derece "kendine özgü" oluşuyla Kitchener'e benzeyen Lord Fisher 19 Ocak'ta ya da birkaç gün önce Çanakkale'ye bir donanma göndermenin yanlış olacağı izlenimine kapılmıştı. Ancak bu önsezisinin temelini bir türlü dile getirmeyi beceremediğinden Churchill'e fikir değiştirtemedi. 



   İlk başlarda Çanakkale operasyonu için destek ittifakla verilmişti, ama şimdi bu heyecan akışında bir duraklama olmuş ve birkaç gün sonra sular ters yönde akmaya başlamıştı..
   Fisher'in Ocak ayında Churchill'e şikayet ettiği Maurice Hankey de (yukarıda) kara birlikleri katılmadığı taktirde sefere karşı olduğunu söylemeye başlamıştı. Zamanının en usta bürokratı olan Hankey, Churchill'in Deniz Kuvvetleri Bakanlığı'ndaki fikir akımlarına Churchill'den daha çok duyarlıydı. Şubat ortalarında Bakanlık kamuoyunun sadece deniz kuvvetlerinden oluşan bir sefer fikrine, saldırının birkaç güne kadar başlayacak olmasına rağmen, karşı olduğunun bilincindeydi. 
   Bir ay önce Churchill'e Carden'in planını hemen yürürlüğe sokması için ısrar etmiş olan Sir Henry Jackson düzenlediği bir raporda deniz kuvvetlerinin katılacağı planın "sağlam bir askeri harekat olarak tavsiye edilemeyeceğini" belirtiyordu.. Harekat Şefi Yardımcısı Albay Herbert William Richmond bir gün önce aynı doğrultuda bir rapor yazmış ve bunun bir kopyasını Hankey'e göndermişti..
   Fisher 16 Şubat sabahı erkenden Churchill'e bu doğrultuda bir uyarı gönderince Churchill yıldırım çarpmışa döndü. Hemen Kabine'nin bulabildiği Savaş Konseyi üyeleriyle acil bir toplantı yaptı. Durum şöyleydi : Türk kıyıları açıklarında olan İngiliz filosu 48 ila 72 saat içinde saldırıya başlayacaktı ; düşman denizaltı gönderebileceği için filo hem bölgede kalıp hem saldırıyı erteleyemezdi ; ancak filo sefere devam edecek olursa, Bahriye Bakanlığı'nın bu aniden değişen fikrine göre, kara kuvvetleriyle desteklendiği taktirde başarısız olacaktı.. Kitchener ise kara birliklerini göndermeyi reddediyordu ve zaten buna ikna edilse bile birlikler oraya zamanında varamazlardı..



   Kitchener Savaş Konseyi'ne katılmadan, savaştan önce Osmanlı İnzibatı'nda görev yapmış olan ve şimdi Londra'da İstihbarat Yüzbaşısı olarak görev yapan Wyndham Deedes'e (yukarıda) Çanakkale konusundaki fikrini sordu. Deedes kendi görüşüne göre bunun temelden sakat olacağını bildirdi. Bunun nedenini açıklarken Kitchener sözünü kesti, neden söz ettiğini bilmediğini söyleyerek yanından uzaklaştırdı. 
   Ancak Deedes ile konuşması Kitchener'e fikrini değiştirtmişti. Birkaç saat sonra Savaş Konseyi üyelerine donanmanın saldırısına destek olmak üzere İngiltere'de kalmış tek düzenli ordu tümeni olan 29. Tümeni göndereceğini bildirdi. Ayrıca, gerekirse, Mısır'a varmış olan Avustralya ve Yeni Zelanda birlikleri de gönderilebilirdi. Plana göre gemiler Boğaz savaşını kazandıktan sonra birlikler hemen iki kıyıyı ve sonra da İstanbul'u işgal edeceklerdi. Bir günlükteki kayıtlara göre Lord Kitchener Churchill'e, "Sen Boğazdan geç, ben adam bulacağım !." demişti.
   Plan sakattı. Türk savunmacıların yetenekli liderleri ve yeteri kadar cephaneleri varsa, ortak bir harekat gerekliydi. Deniz kuvvetlerinin savaşı kazanmalarını beklemek yerine piyade de Çanakkale tabyalarına saldırarak yardımcı olmalıydı. Sivil Maurice Hankey bunu açıkça görüyor, amiraller ve generaller ise göremiyorlardı. 
   Deniz Kuvvetleri Bakanlığı 22 Şubat'ta kamuoyuna yayınladığı bir bildiride Çanakkale seferinin başladığını açıklayarak ayrıntı vermeye başladı. Gazeteler haberi alıp saldırı üzerinde durarak kamuoyunda bir beklenti yarattılar. The Times, "kara birlikleriyle desteklenmedikçe denizden bombardımanın fazla başarılı olmayacağını" belirtiyor ve, "İtilaf devletlerinin bu, Çanakkale seferinde göze alamayacakları tek tehlike başarısızlıktır" uyarısında bulunuyordu..
   Kitchener de Kabine'deki meslektaşlarına buna benzer bir uyarıda bulundu. İlk başta Lloyd George'un lehinde olduğu "etkisiz olursa bombardımanı bırakırız" önerisini kendisi yaptığı halde fikrini değiştirmişti. 24 Şubat'daki Savaş Konseyi toplantısında Savaş Bakanı, fikir değiştirmesinin nedeni olarak Deniz Kuvvetleri Bakanlığı'nın kamuya yaptığı açıklamayı gösterdi. "Doğu'da yenilgi çok ciddi olur. Bunun geri dönüşü yoktur. Kamuoyuna yapılan bu duyuru bizi bu işe bağlamıştır.. Donanma başarısız olursa, kara ordusu bu işi sonuna kadar götürmek zorundadır.."
   Kitchener daha önce donanmanın gönderilmesini önermişti. Şimdi ise orduyu gönderme kararı veriyordu. Kitchener, hiç istemediği halde, İngiltere'yi Ortadoğu'da büyük bir çatışmaya doğru adım adım çekmekteydi...

 
HMS Queen Elizabeth güvertesinden Çanakkale...

DAVID FROMKIN'in, "Barışa Son Veren Barış" adlı kitabından alınmıştır..

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK