Sayfalar

526 ) KISSAHAN VE MEDDAH !...



Araplar arasında İslamlıktan önce başlayıp sonraları da süregelen, boş inançlarla karışık hikayeler anlatan adamlar vardı ki, "kassas" diye adlandırılır, gerek halk gerekse sultanlar arasında çok tutulurlardı.. İranlılar arasında da aynı işi yapanlar "kıssahan" diye anılırlardı. Bunlar İran geleneğini canlandıran "Şahname"yi de ezbere bildikleri, gerektikçe okudukları için aynı zamanda "Şahnamehan" adını almışlardı...
Türkler, Anadolu'da kasabalar, şehirler kurup yerleştikten sonra aşiret hayatına ait olan "ozan"lar da yavaş yavaş hayattan silinmiş ;İslamlığın etkisiyle kıssahanlık Türkler arasında da yaygınlaşmaya başlamıştı. Türkler arasındaki bu ilk kıssahanların anlattıkları hikayeler de doğal olarak İslami konulara aitti. Özellikle İslam kahramanlarının hayatları anlatılır, o zamanki hayatın etkisiyle halk bunları büyük bir zevkle dinlerdi. 
Dinsel kaynaklardan aldıkları konularını dinsel toplantılarda anlatan, çoğunlukla bu tür manzum naatlar (övgü şiiri), münacaatlar (Allah'a yakarmak için yazılmış şiir) ve hükümdarlar hakkında övgü sözleri okuyan ilk kıssahanlara "muarrif" (Bildiren, anlatan) denirdi.. Hükümdar saraylarında Peygamber'in ve yakınlarının hayatından, savaşlarından, sonraki dönemlerdeki İslami fetihlerden, Peygamber'in ahlak ve özelliklerinden söz etmeyi meslek edinen kimseler "siyerci" adıyla anılırlardı. Bunlar gitgide konularını din dışı alanlardan almaya ve "kıssahan" adıyla anılmaya başlamışlardı. Daha Timur çağında sarayda kıssahanların bulunduğuna dair belgelere rastlanılmıştır.
Kıssahanlar, din dışı konuları anlatmaya başladıkları zaman, halkın daha fazla ilgisini sağlamak için hikayelerinde sözü geçen hayvanların seslerini taklit etmeye ve türlü güldürücü fıkralar seçmeye başlamışlardı. İş bu alana dökülünce açık saçık, hatta müstehcen hikayeler, kıssalar,fıkralar, kıssahanların en çok istek duyulan konuları arasına girmişti.. 



Bazı kıssahanlar, Peygamber ailesini, din imamlarını ve hükümdarları öven fıkralar da anlattıkları için gitgide "meddah" adını almışlar, daha sonra bu ad genelleşmiş, kıssahan neden söz ederse etsin meddah adıyla anılagelmiştir..
Meddahlar, İstanbul'da kahvehanelerde, umumi yerlerde, eğlenceli hikayeler anlatarak halkı güldürürler, ilgisini çekerler, eğlendirirler, savaşta orduyla birlikte sefere çıkarlar, askere yiğitlik fıkraları, kahramanlık destanları anlatırlardı..
Kıssahanlar, meddahlar düzenli bir öğrenim görmemiş olmakla birlikte az çok edebiyat eğitimi almış, zeki ve yetenekli kimselerdi. Çoğunlukla anında, düşünmeden ince sözler söyledikleri de olurdu. Hele seçkin konaklarına, saraylarına giren meddahlar içinde epey öğrenim ve eğitim görmüş, düşünce düzeyi yüksek kimseler de vardı. Bunlar padişahlara, vezirlere musahiplik ve nedimlik gibi görevler yaparlar, kendilerini sevdirdikleri, aynı zamanda zeki ve ince kimseler oldukları için efendilerinin en kızgın zamanlarında yolunu bulup hoş bir söz, güzel bir nükteyle hem onların kızgınlıklarını giderir hem de arada gerek kendilerinin gerekse başka kimselerin isteklerini yerine getirmeyi başarırlardı..
Selçuklu hükümdarlarının saraylarında ozanlar, kıssahanlar, meddahlar bulunduğu eski eserlerde yazılıdır. Osmanoğulları hanedanı da bu geleneği Selçuklular'dan almıştır. Yıldırım Bayezid'in musahiplerinden özellikle Kör Hasan adlı bir Arap güldürü ustası o zaman bütün sarıklıların kellerini satırdan kurtaran tek sözüyle tarihlere geçmiştir..
Yıldırım Bayezid bir defasında kadıların yolsuzluklarına çok kızmış ve hepsinin birden idamını istemişti. Durum çok kötüydü. Hocaları telaş almıştı. Aynı zamanda bütün kadıların birden idamı ortaya bir sorun çıkmasına da neden olabilirdi. Bu sırada Kör Hasan kadıların yerine Bizans'tan keşiş getirilmesini önerip padişahı güldürmüş, böylece Bayezid'in öfkesi geçince de kadıların affı sağlanabilmiştir..
Sultan İkinci Murad'ın sarayında kıssahanlardan başka ozanlar da vardı. 1478'de Fatih Sultan Mehmet'in sarayında Mustafa adlı bir kıssahan ile Bülbanlal ve Ömer adlı iki nedim vardı..
İkinci Selim zamanında ün kazanan ve saraya kadar giren Nakkaş Hasan ve Çokyedi Reis, "Nezaket, tatlı davranış ve taklitleriyle ölüyü bile güldürür acayip güldürü ustalarıydı ki, dinleyen ağırkanlı kişiler bile güle güle ölürlerdi.."
Üçüncü Murad döneminin belli başlı kıssahanlarından biri de Mustafa Cenani'dir. Padişahın resmi kıssahanı ise Derviş Eğlence idi..
Bir başka ünlü kıssahan da, Dördüncü Murad'ın musahibi ve nedimi Tıfli'dir. Hayli uzun boylu olduğu için "Leylek Tıfli" diye anılan, Trabzonlu Abdülaziz Efendi'nin oğlu Tıfli Ahmet Çelebi ; oldukça eğitim ve öğrenim görmüş, aynı zamanda şair de olan bir kıssahandı. 



Bu kıssahan ve meddahlar tahtırevanlar üzerinde ellerinde değnek, bellerinde yazma kitaplar olduğu halde güzel ve tatlı bir dille kıssalar okurlardı. Kahvehanelerde çalgıcılar ve şarkıcılar türlü türlü fasıllar yaparlar, güzel oyuncular insanı mest ederlerdi. Fasıl aralarında meddahlar hikayeler anlatmaya başlarlar, dinleyenlerde can bırakmazlardı.. 

(REFİK AHMET SEVENGİL'in, "İstanbul Nasıl Eğleniyordu ?" adlı kitabından derlenmiştir..) 

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK