Sayfalar

540 ) SEREZ ÇETESİNDEN İZMİR ÇETESİNE !..



Şükrü Bey Kastamonu doğumlu. Trabzon'da okumuş, İstanbul Muallim Mektebi'ni bitirdikten sonra tarih öğretmenliği ve maarif müdürlüğü yapmış. Sonra da Selanik Hukuk Mektebi müdürlüğüne atanmış. Oradan da Serez Mutasarrıflığına getirilmiş. Adının duyulması da işte o zaman başlamış..
Şükrü Bey "Serez Çetesi"ni kurmuş ! Çevresine birtakım katilleri, sabıkalıları toplayıp orada astığı astık, kestiği kestik bir adam olmuş..
İttihatçılar da ona ses çıkarmamış. Serez'de Jandarma Komutanı Sarı Efe Edip denen bir adamı da yanına alarak birçok kanunsuz iş yapmışlar. Örneğin Sultan Abdülhamid dönemindeki hafiyeleri teker teker temizlemişler. Bu işleri İttihatçılar da perde arkasından desteklemiş ve ondan yararlanmışlar. 
Gazeteci Hasan Fehmi, Ahmet Samim ve Zeki Bey'e gönderilen tehdit mektuplarını da onlar yazmış.. Kendi başına hareket ettiği için hükumet bir ara Şükrü Bey'i görevden almaya kalkmış ama başaramamış. Bilindiği kadarıyla çetesinde şu isimler varmış :
Jandarma Komutanı Sarı Efe Edip, Serez Mebusu Derviş Bey'in kardeşi Mustafa Nazım, Nazım'ın çiftlik kahyası Çerkes Ahmet, eski bir süvari subayı olan Mümtaz, Çerkes Mehmet, Çerkes Ferit ve Teğmen Şeref.. Tabii, adları pek duyulmayan daha başkaları da...
Üç gazeteciyi öldüren kurşunlar Çerkes Ahmet'in tabancasından çıkmış. Keskin nişancı birisiymiş. Sicilinde yok yok !.. Mümtaz da subaylığı sırasında bir subay arkadaşını öldürmekten 15 yıl ceza almış ama Meşrutiyet'te çıkan afla tahliye olup İttihat ve Terakki delegesi olmuş.. Sonra da Şükrü Bey'in çetesine katılmış. Daha sonraları Enver Paşa'nın başyaveri bile olmuş !..
Şükrü Bey, "Turancı Şükrü Bey" olarak da tanınıyordu. Serez Mutasarrıflığı sonrası, Kastamonu'dan milletvekili seçilmiş, bir süre sonra da Maarif Nazırlığına atanmıştı. Artık şöhretin doruğundaydı. Ermeni Tehciri olayında baş rolü oynayan ve "Üçlü İcra Komitesi" denen çetenin üyesiydi. Doktor Bahattin Şakir, Doktor Nazım ve O... Teşkilat-ı Mahsusa'ya da bunlar yön veriyordu. Devlet içinde devlet durumundaydılar. Mevlanzade Rıfat'ın yazdığına göre, Rumeli'de ele avuca sığmaz, çapulcu ve yağmacıları bu komite örgütlüyordu..
10 Mart 1919'da İngilizler tarafından tutuklanan yirmi kişi arasında Maarif Nazırı Şükrü de vardı ; 28 Mayıs 1919'da Malta'ya gönderildi. 21 Ekim 1921 tarihinde, İngiltere ile yapılan anlaşma uyarınca, Malta sürgünleri Türkiye'ye gönderildi..
Şükrü Bey, Mustafa Kemal'in sayesinde sürgünden kurtulmuştu ; O'na olan borcunu nasıl ödeyebilirdi ? Coşku içinde İnebolu'ya ayak basar basmaz, doğru Ankara'ya gitti. 
Mustafa Kemal Malta'dan dönenlere kucak açtı. "Bundan sonra hep birlikte çalışacağız, vatanı kurtaracağız" dedi ve ekledi, "kırgınlıkları unutacağız.."
Amacı geniş tabanlı bir birlik oluşturmaktı..
Şükrü Bey ne yaptıysa yaptı, Trabzon Valiliğine atandı. Oraya Meclis tarafından gönderilmiş olsa da, her şeyden önce bir İttihatçı idi ve onlarla ilişkisini kesmemişti !.. 
İkinci dönem Meclis seçimlerinin 1923 baharında yapılacağını öğrenince adaylığını koymaya karar verdi. Mustafa Kemal'in 1923'de kurduğu Halk Fırkası'nı desteklemiyordu. O çevrede, onun gibi düşünenler de vardı. Rauf Bey ve eski İzmir Valisi Rahmi Bey de onu desteklediler ve İzmit'ten milletvekili seçildi.. Eski İttihatçıların niyeti Meclis'te çoğunluğu sağlayarak Mustafa Kemal'i devirmek ve iktidarı ele geçirmekti..
29 Ekim 1923'de Cumhuriyet ilan edildi ama İttihatçılar amaçlarından vazgeçmediler. Başına "Cumhuriyet" eklenmiş Halk Fırkası'na karşı bir muhalefet oluşturmaya çalıştılar. Aralarında Doktor Adnan (Adıvar), Refet (Bele) Paşa, İsmail Canpolat, Bekir Sami, Feridun Fikri (Düşünsel), Faik (Günday), Halis Turgut, Necip Ali ve tabii Şükrü Bey...
Muhalifler 17 Kasım 1924'de "Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası"nı kurdular. Liberal anlayışı savunan bir partiydi bu. Tüzükte de "Dinsel düşünce ve inançlara saygılı" olacakları belirtiliyordu. Bu madde dinci ve yobazlara ödün verecek nitelikteydi ve Cumhuriyet Halk Fırkası bundan huzursuzdu. 
Bir süre sonra doğuda Şeyh Said Ayaklanması baş gösterdi. Bu olay üzerine "Takrir-i Sükun" (Huzuru koruma) yasası çıkarıldı. Yasadaki şu maddeyle hükumete olağanüstü yetkiler tanınıyordu :
"Gericiliğe, ayaklanmaya ve memleketin sosyal düzenini, huzurunu, güvenliğini, asayişini bozmaya neden olacak bütün kuruluşları, kışkırtmaları, girişimleri ve yayınları hükumet yasaklayabilir. Sorumlular İstiklal Mahkemesi'ne verilebilirler." 
Muhalefetin, "Halk Fırkası dini batırıyor, biz dini kurtaracağız, koruyacağız" diye konuşmalar yaptığı ; Mustafa Kemal'in ise, "Amacımız cahil kitleyi nurlandırarak yolumuzda yürümek ve onu selamete çıkartmaktır. Cumhuriyetimizi çağdaş uygarlık düzeyine ulaştırma isteğimizi köstekleyecek herhangi bir referanduma gitmek, yalnız cehalet değil, hıyanet olur," dediği o gergin günlerde, İstiklal Mahkemesi şöyle bir karar aldı :
"İrtica niteliğindeki kışkırtmalar ve propagandalar dini politik isteklere araç etmeye yönelmiştir.." 
3 Haziran 1925'de Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, İstiklal Mahkemesi kararı ile kapatıldı...
Eski İttihatçılar hükumeti ele geçirmek için başka yollar aramaya başladılar. Seçimle iktidara gelme şansları yoktu.. Ordu tümüyle Mustafa Kemal'den yana olduğundan, askeri bir darbe de yapamazlardı. Geriye ne kalıyordu ? Mustafa Kemal'e suikast !... 
Bu fikri ilk olarak Ziya Hurşit ortaya attı ve 1925 yılının ortalarında bu plan için yandaş toplamaya başladı. İlk önce İzmit Milletvekili Şükrü ve eski Ankara Valisi Abdülkadir Beyler ile görüştü. Anlaştılar.. Terakkiperver Fırka'nın kurucularından Halis Turgut, Albay Ayıcı Arif ve Rüştü Dadaş da "komite"ye katıldı !..
İlk plan, Mustafa Kemal'i Meclis'teki locasında vurmak idi.. Bu plandan zorluğu nedeniyle vazgeçildi..
İkinci plan Mustafa Kemal'i Ayıcı Arif'in evine davet ederek bahçede öldürmekti. Ama Şükrü Bey bir akşam kafayı çekip de Sabit Sağıroğlu adındaki bir dostuna bunu açıklayınca, adamın tüyleri diken diken oldu ve doğru Rauf Bey'e giderek bu suikast fikrini ihbar etti. Rauf Bey telaşlandı. Gazi'ye muhalif olmak başka şeydi, onu öldürmeye kalkmak başka.. Hemen Ziya Hurşit'in ağabeyi Faik Günday'ın evine gitti. Anlatınca Faik Bey de telaşlandı. İkisi birlikte yolda rastladıkları Ziya Hurşit'e yüklenince, o inkar etti ve kısa bir süre sonra da Ankara'yı terk etti..

   

Birkaç ay sonra tekrar Ankara'ya dönen Ziya Hurşit, Şükrü Bey'i gördü ve yeni bir eylem planı hazırlamaya başladılar. Bu defa İstanbul'da toplandılar. Aralarına İsmail Canpolat'ı (yukarıda solda), Manisa Milletvekili Abidin Bey'i (yukarıda sağda), Sarı Efe Edip'i ve Rasim Bey adında emekli bir subayı aldılar..
Silahları Şükrü Bey buldu ve İstanbul'da Laz İsmail adında eski bir soyguncuya teslim etti. Yer de İzmir olarak tespit edildi. Gazi o günlerde yurt gezisine çıkıyordu. Bursa-Balıkesir yoluyla İzmir'e gidecekti. Suikastçılar İzmir'de cinayeti işleyecekleri yerde bir de keşif gezisi yaptılar !.. En uygun yerin Kemeraltı'nda, Hükumet Caddesi ile Yemiş Çarşısı'ndan gelen yolun kesiştiği köşe olduğuna karar verdiler...
Gazi'nin arabası orada Gaffarzade Oteli'nin önünden geçerken suikastçılar, Sarı Efe'nin çiftlik kahyası Çopur Hilmi'nin akrabası olan Nuri'nin dükkanından fırlayarak ateş etmeye başlayacaklardı. Sonra da limanda, Giritli Şevki'nin motoruna atlayarak Sakız Adası'na kaçacaklardı !.. 
Ama Giritli Şevki, ertesi sabah Gazi'ye hitaben 15 Haziran 1926 tarihli bir mektup yazıp İzmir Zaptiye Müdürlüğü'ne götürdü. Mektupta her şeyi bir bir açıklıyordu. Zaptiye Müdürü bu mektubu okuyunca deliye döndü, hemen Vali Kazım (Dirik) Paşa'nın yanına koştu. O da telaşlanarak hemen telgraf makinesinin başına geçip Balıkesir'de bulunan Mustafa Kemal'e, yola çıkışını ertelemesini rica eden acele bir telgraf çekti. 
Ertesi günün akşamı, Gazi Basmane İstasyonu'na vardığında çete yakalanmış durumdaydı. Vali Kazım Paşa'nın saydığı çete üyelerinin isimleri arasında en çok Ziya Hurşit'e şaştı Mustafa Kemal.. Çünkü, Erzurum'dan tanıdığı vatansever Kadı Hurşit Efendi'nin oğluydu !...  Yanına getirtti onu. Babasıyla olan tanışıklığını anlattı ve bu işe neden karıştığını sorduğunda, Ziya Hurşit(aşağıda)şöyle dedi :
"Paşam, ben yeniliğe ve Cumhuriyet'e karşı değilim. Yalnız, vatanseverliğin belli kişilerin tekelinde olmasına karşıyım.. Ben yabana atılacak bir genç değilim, fakat her şeye rağmen, size karşı bir suikast girişimim olduğunu ve bunu da hazırladığımı itiraf ederim. 
"Suikastı İzmit Milletvekili Şükrü ve eski Ankara Valisi Abdülkadir ile birlikte düzenledik. Şunu da söyleyeyim, benim Karabekir Paşa ile, Refet Paşa ve Rauf Bey ile de aram iyi değildir.."   


   

İstiklal Mahkemesi, 26 Haziran 1926'da duruşmalara başladı. Bir hafta içinde elliden fazla kişi tutuklanarak İzmir'e gönderildi. 12 Temmuz'da son savunmalar alındı. Ziya Hurşit'in dışında, hepsi birbirini suçluyordu !..
13 Temmuz Salı günü, öğleye doğru, duruşmaların yapıldığı Elhamra Sineması önünü yoğun bir kalabalık doldurmuştu. Saat 17.00'de Mahkeme Başkanı Ali Bey kararı okumaya başladı..
15 kişinin idamına karar verilmişti.Bunlardan yalnızca ikisi yakalanamamıştı : Kara Kemal ve eski Ankara Valisi Abdülkadir Bey..
Asılacakların arasında, eski "Serez Çetesi" kurucusu Şükrü Bey de vardı. Onun idamını seyredenlerin arasında ise, öldürttüğü üç gazetecinin arkadaşı olan Mustafa Sermet bulunuyordu !.. 







Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK